Εχει μαζί της το βιβλίο «Φαρενάιτ 451» του Ρέι Μπράντμπουρι, που γράφτηκε το 1953 εν μέσω της μακαρθικής περιόδου και έμελλε να αποτελέσει από τα σημαντικότερα δυστοπικά μυθιστορήματα του 20ού αιώνα.
Με ρωτάει εάν έχω δει την ομώνυμη ταινία που γύρισε ο Φρανσουά Τριφό το 1966 με βάση το βιβλίο. Ηταν από τις πιο εμβληματικές ταινίες του ευρωπαϊκού σινεμά, συμφωνούμε, σύμπτωση χρονική, που μας θυμίζει τα φοιτητικά χρόνια. Και οι δύο έχουμε δει την ταινία τη δεκαετία του ’90, σε μία από τις λαμπρές επανεκδόσεις που κάνουν τα θερινά σινεμά. Ο ίδιος ο Μπράντμπουρι το 1979 μετέφερε το βιβλίο και σε θεατρική μορφή, επεμβαίνοντας στο αρχικό κείμενο.
Η Αννα Μάσχα μιλάει με ενθουσιασμό για το «Φαρενάιτ 451», την παράσταση στην οποία πρωταγωνιστεί σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου –φίλοι και συνεργάτες από την εποχή του θεάτρου Αμόρε– για το Φεστιβάλ Αθηνών. «Εχουμε φτάσει σε μια παράδοξη περίοδο. Βαδίζουμε, κοιτάμε μπροστά, χωρίς να κρατάμε κάποιο αντίβαρο από το παρελθόν. Σαν οι άνθρωποι να έχουν πάψει να θυμούνται, σαν να μη θέλουν να αισθανθούν, να φοβούνται το συναίσθημα. Ετσι, πολλοί καταλήγουν στην ασφάλεια των αντικαταθλιπτικών χαπιών, σαν να είναι μια συνειδητή επιλογή. Και όμως, η λύση είναι κρυμμένη αλλού», λέει η Αννα Μάσχα.
Καθώς περιγράφει την ιστορία του Ρέι Μπράντμπουρι από το 1953 μοιάζει να αναφέρεται σε ένα αλληγορικό σήμερα. Οι 451 βαθμοί στην κλίμακα Φαρενάιτ είναι η θερμοκρασία στην οποία αρχίζει να καίγεται το χαρτί και το έργο αναφέρεται στην πρακτική της «καύσης βιβλίων», που ταυτίζεται, ιστορικά και συμβολικά, με την καταστολή της ελευθερίας σκέψης και λόγου. Σε μια μελλοντική κοινωνία, «πυροτεχνουργοί» λειτουργώντας σαν σώμα κρατικής ασφάλειας εντοπίζουν και καίνε όσα βιβλία έχουν σωθεί κρυμμένα από αντιφρονούντες, οι οποίοι αρνούνται να συμμορφωθούν με το δόγμα ότι τα βιβλία είναι άχρηστα και βλαβερά. Ο βασικός ήρωας του έργου (τον ερμηνεύει ο Αλέξανδρος Λογοθέτης) όταν έρχεται σε επαφή με το μυστικό σύμπαν των βιβλίων, αρχίζει να μαγνητίζεται επικίνδυνα από αυτό. Σταδιακά ανακαλύπτει έναν υπόγειο κόσμο και, όταν ξυπνήσει η περιέργειά του γι’ αυτόν, είναι θέμα χρόνου να… (η συνέχεια επί της σκηνής!).
Ο ενθουσιασμός της Αννας Μάσχα σχετίζεται με τα πολλά επίπεδα του έργου και του ρόλου της. Ερμηνεύει τον αρχηγό του σώματος πυροτεχνουργών, που είναι μέντορας του ήρωα και τον ενθαρρύνει να παραμείνει στο σώμα, λέγοντάς του ότι έτσι –δηλαδή, καίγοντας βιβλία– γλιτώνει τους ανθρώπους από τη σκέψη και άρα την κατάθλιψη. «Στο σπίτι του ωστόσο έχει μια μεγάλη βιβλιοθήκη. Από φανατικός αναγνώστης έγινε πολέμιος των βιβλίων. Γιατί; Διότι ο κόσμος των βιβλίων δεν ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες που είχε διαβάζοντας. Είναι ένας μεφιστοφελικός, δαιμονικός χαρακτήρας», παρατηρεί η ηθοποιός, η οποία για μία ακόμη φορά συνεργάζεται με τον Θωμά Μοσχόπουλο.
Τα μίντια, η δύναμη της εικόνας, η λογοκρισία που μπορεί να κρύβεται ακόμη και μέσα στο «αθώο» πλαίσιο της πολιτικής ορθότητας, τα όρια της τεχνολογίας, η αντικατάσταση της γνώσης από την πληροφορία, η προσπάθεια του ανθρώπου να ζει σε ασφάλεια, ο πόνος που προκαλεί η μνήμη… Τα θέματα που εμπεριέχονται στο κείμενο που βασίστηκε στη θεατρική διασκευή του Ρέι Μπράντμπουρι αναδεικνύουν τη δυνατότητα του θεατρικού λόγου να πυροδοτεί τον προβληματισμό, ακόμη και σε ένα έργο-μυθιστόρημα που γράφτηκε πριν από 65 χρόνια.
«Παρατηρώ τους συμμαθητές του γιου μου, αλλά κι εμάς, τους συνομηλίκους μου. Πλέον η γρήγορη πληροφόρηση έχει αντικαταστήσει τη σκέψη. Η οθόνη έχει καταλήξει να είναι πιο συναρπαστική ακόμη και από τη φαντασία. Αυτό δεν είναι κάτι που πρέπει να μας φοβίζει;» ρωτάει η ηθοποιός. «Ο Τριφό στην ταινία εστίασε στα βιβλία που καίγονται: ένα αλφαβητάρι, συνταγές μαγειρικής, βιβλία φιλοσοφίας, ο “Αγών μου” του Χίτλερ. Αλήθεια, τι κάνεις με ένα τέτοιο βιβλίο; Το καις;» προσθέτει, τονίζοντας ότι «όπως και να έχει, η καύση των βιβλίων είναι μια πράξη βίαιη, που υποκινείται από το μίσος και σαφώς κρύβει πολλά επίπεδα βίας που υπάρχουν στο κοινωνικό σύνολο. Το μίσος διαχέεται σε όλη την κοινωνία, τη διαπερνά».
Την ίδια στιγμή, οι ακρότητες δεν λείπουν ακόμη και από εκείνους που πρεσβεύουν την πολιτική ορθότητα. Οπως τονίζει η Αννα Μάσχα, «στο έργο δεν υπάρχει καμία πνευματική ιδιοκτησία που να ενοχλεί τους άλλους χωρίς να καταλήγει στην πυρά. Ετσι πιστεύουν ότι οδηγούνται στη μη σύγκρουση και στην ειρήνη. Είναι ορθό αυτό; Το πρόσωπο της ανελευθερίας είναι πιο κρυφό, πιο ύπουλο. Δεν μπορεί εσύ να πιστεύεις πως έχεις την ορθή απάντηση που ταιριάζει στον άλλον. Ποτέ!».
Πειραιώς 260, χώρος Η, 8-10 Ιουνίου, 9 μ.μ.