Την ώρα που η κυβέρνησή του κατέρρεε μετά επτά ολόκληρα χρόνια, ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Ισπανίας Μαριάνο Ραχόι δεν ήταν καν μέσα στο Κοινοβούλιο. Παρέμεινε οκτώ ολόκληρες ώρες σε ένα ακριβό πολυασιατικό εστιατόριο της Μαδρίτης, που σερβίρει σούσι, ψάρι με τρούφα, κροκέτες μανιταριών και μάνγκο με τζίντζερ, καπνίζοντας πούρα και πίνοντας κοκτέιλ με τους υπουργούς του.
Ισως η επιλογή του τόπου, στον οποίο κατέφυγε ο Ραχόι τη στιγμή που κρινόταν το πολιτικό του μέλλον, απηχεί εν μέρει και τη στάση του όσο το Λαϊκό Κόμμα του βυθιζόταν βαθιά στην κρίση. Προκλητικά αδιάφορος, αποκομμένος από το κοινό αίσθημα, εγκλωβισμένος σε ένα παράλληλο σύμπαν. Πολλοί πιστώνουν τη θετική αυτή εικόνα της οικονομίας στον Ραχόι και στις σκληρές μεταρρυθμίσεις στις οποίες προχώρησε. Η Ισπανία ανήκει σήμερα, μετά μια σκληρή πορεία εξυγίανσης, στις χώρες με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη στην Ε.Ε. (2,9% για φέτος, ενώ το έλλειμμα αναμένεται να κυμανθεί στο 2,6% του ΑΕΠ). Ακόμη και η διαβόητα υψηλή ανεργία υποχωρεί στο 15%, παρόλο που η αγορά εργασίας παραμένει διχασμένη ανάμεσα σε εκείνους με μόνιμη απασχόληση και στο 27% του δυναμικού με προσωρινό συμβόλαιο.
Εκεί πάντως που απέτυχε οικτρά ήταν η αντιμετώπιση της εσωκομματικής διαφθοράς. Στο Λαϊκό Κόμμα είχε ουσιαστικά διαμορφωθεί ένα παράλληλο, σκιώδες σύστημα χρηματοδότησης και ο Ραχόι παρέμεινε αδρανής τόσο στη διάρκεια της δικαστικής υπόθεσης όσο και στη συνέχεια, αρνούμενος να συναινέσει σε μια νέα περίοδο διαφάνειας. Εκδηλη ήταν η προσπάθειά του για συγκάλυψη του σκανδάλου Γκουρτέλ, με αποτέλεσμα οι δικαστές να θεωρήσουν αναξιόπιστη την κατάθεσή του και να επιβάλουν βαριές ποινές σε όλους τους εμπλεκομένους.
Το χρονικό
Η ύστατη απόπειρα του Ραχόι να παραμείνει στην εξουσία και να επιβιώσει της πρότασης μομφής των Σοσιαλιστών επικεντρώθηκε στον Πέδρο Σάντσεθ. Στόχος του απερχόμενου πρωθυπουργού ήταν να απαξιώσει τον πολιτικό του αντίπαλο και να αποτρέψει άλλα κόμματα να συνταχθούν με τους Σοσιαλιστές εναντίον του. Οι εκκλήσεις στελεχών του κόμματός του να μη συμπαρασύρει στην πτώση του και το κόμμα, δεν απέδωσαν καρπούς. Ο Ραχόι θα μπορούσε να παραιτηθεί πριν από τη διεξαγωγή της πρότασης μομφής, όταν άρχισε να διαφαίνεται το αποτέλεσμά της και να ανοίξει τον δρόμο για έτερο μέλος του Λαϊκού Κόμματος προς την πρωθυπουργία. Δεν το έκανε.
Το ισπανικό δράμα έληξε με την υπερψήφιση της πρότασης με 180 ψήφους, την παραίτηση Ραχόι και την πρωθυπουργοποίηση του Σάντσεθ. Είχε άλλωστε προηγηθεί η στήριξη –εκτός από τους Ποδέμος και τους Καταλανούς αυτονομιστές– του βασκικού εθνικιστικού κόμματος μετά τη δέσμευση του Σοσιαλιστή ηγέτη ότι θα τηρήσει τον προϋπολογισμό του Ραχόι, που προβλέπει επενδύσεις στη Χώρα των Βάσκων.
Το βέβαιο είναι ότι η κυβέρνηση μειοψηφίας του Σάντσεθ έχει ημερομηνία λήξης. Στηρίζεται σε μόλις 84 βουλευτές στην 350μελή Βουλή της χώρας και διαθέτει περιορισμένα περιθώρια δράσης. Θεωρείται σχεδόν δεδομένο ότι εντός του επόμενου έτους θα υποχρεωθεί να προκηρύξει εκλογές, υπό την πίεση των κεντρώων Πολιτών (Ciudadanos) που φέρονται να προηγούνται στις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Γι’ αυτό, άλλωστε, απέφυγαν να στηρίξουν την πρόταση μομφής των Σοσιαλιστών, φιλοδοξώντας είτε να καταθέσουν τη δική τους είτε να εξωθήσουν τη χώρα σε εκλογές και να τις κερδίσουν. Οντως, η πλειοψηφία των Ισπανών (55%) επιθυμεί άμεση προσφυγή στις κάλπες, παρόλο που μεγάλο ποσοστό του εκλογικού σώματος δηλώνει αναποφάσιστο και απρόθυμο να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα.
Ο Σάντσεθ, ο επονομαζόμενος και Γκουάπο (Ομορφος), ανέλαβε την ηγεσία των Σοσιαλιστών το 2014 σε μια περίοδο παρακμής για το κόμμα του. Γεννημένος το 1972 στη Μαδρίτη, μεγάλωσε σε μια πλούσια οικογένεια από πατέρα επιχειρηματία και μητέρα δημόσιο υπάλληλο. Σπούδασε στη γενέτειρά του κι απέκτησε μάστερ στην Πολιτική Οικονομία στις Βρυξέλλες. Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος στην ισπανική πρωτεύουσα για πέντε χρόνια (2004-2009) και εξελέγη βουλευτής επί πρωθυπουργίας Χοσέ Λουί Θαπατέρο. Η θητεία του έληξε το 2011, όταν το Λαϊκό Κόμμα κέρδισε με απόλυτη πλειοψηφία, απομακρύνοντας τους Σοσιαλιστές από την εξουσία. Το 2013 επανεξελέγη στην Κάτω Βουλή μετά την παραίτηση ενός βουλευτή. Το 2015, όταν αναδείχθηκε δεύτερος μετά τον Ραχόι, επιχείρησε και απέτυχε να σχηματίσει κυβέρνηση με τους Ciudadanos.
Στη νέα αναμέτρηση, του 2016, το ποσοστό των Σοσιαλιστών ήταν το χαμηλότερο από την αποκατάσταση της δημοκρατίας μετά τον θάνατο του στρατηγού Φράνκο το 1975, με αποτέλεσμα να υποχρεωθεί σε παραίτηση. Εναν χρόνο αργότερα ωστόσο ξανακέρδισε τις προκριματικές εκλογές για την ηγεσία των Σοσιαλιστών, προχθές δε και την πρωθυπουργία της χώρας. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή πολιτική σταδιοδρομία, αν αναλογιστεί κανείς ότι πολλοί αναλυτές τον θεωρούν άνευρο, πολιτικά ατάλαντο, άνευ χαρίσματος και οράματος. «Ο Πέδρο Σάντσεθ θα μείνει στην ιστορία ως ο Ιούδας της ισπανικής πολιτικής σκηνής», ανέφερε πρόσφατα στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος, σχολιάζοντας την προσωρινή (καιροσκοπική;) προσέγγισή του με τον Ραχόι όταν ξέσπασε η κρίση στην Καταλωνία.
Η Καταλωνία
Ελπίδες για γεφύρωση των σχέσεων Μαδρίτης -Βαρκελώνης δημιουργεί η ανάληψη της εξουσίας από τους Σοσιαλιστές. Πριν από οκτώ μήνες ο αποπεμφθείς πρόεδρος της Καταλωνίας, Κάρλες Πουζντεμόν, βύθισε την Ισπανία στη χειρότερη πολιτική της κρίση μετά τη δεκαετία του ’70, προκηρύσσοντας ένα αντισυνταγματικό δημοψήφισμα και ανακηρύσσοντας στη συνέχεια μονομερώς την ανεξαρτησία της περιοχής από την Ισπανία. Το γεγονός ότι τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Καταλωνίας που τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας παρείχαν τη στήριξή τους στον Σάντσεθ κατά την πρόταση μομφής, είναι πιθανό να σημαίνει ότι ο νέος πρωθυπουργός τούς έχει υποσχεθεί ανταλλάγματα, όπως συνέβη άλλωστε και με τους Βάσκους εθνικιστές. Στην ομιλία του την περασμένη Πέμπτη, ο Σάντσεθ δεσμεύθηκε ότι θα εγκαινιάσει διάλογο με τη νέα κυβέρνηση της Καταλωνίας και πως προτίθεται να οικοδομήσει κλίμα συναίνεσης προκειμένου να αντιμετωπιστεί η περυσινή συνταγματική κρίση. Σε μια κίνηση καλής θέλησης, λίγο μετά την ορκωμοσία του νέου πρωθυπουργού, οι καταλανικές αρχές ανακοίνωσαν τη σύνθεση του υπουργικού τους συμβουλίου από το οποίο απουσιάζουν τέσσερις υποψήφιοι που τελούν υπό έρευνα για τον ρόλο τους στην προσπάθεια ανεξαρτητοποίησης της Καταλωνίας.