«Τρομακτική» είναι η κατάλληλη λέξη για να περιγράψει κανείς την άνοδο της απόδοσης των ιταλικών κρατικών ομολόγων στις αρχές της εβδομάδας και το παγκόσμιο ξεπούλημα μετοχών. Οι επενδυτές ανησύχησαν πως η πολιτική κρίση που είχε ξεσπάσει τη Δευτέρα στη Ρώμη θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και στην έξοδο της Ιταλίας από το ευρώ. Η σημαντική άνοδος της απόδοσης ελληνικών, πορτογαλικών και σε μικρότερο βαθμό ισπανικών ομολόγων επανέφερε στη μνήμη τις μαύρες ημέρες της κρίσης δημοσίου χρέους της Ευρωζώνης την περίοδο 2010-2012.
Το γεγονός πως μέχρι την Παρασκευή το χρηματιστήριο του Μιλάνου είχε ανακτήσει τις απώλειες των προηγούμενων ημερών και πως η απόδοση των ομολόγων του ευρωπαϊκού Νότου είχε υποχωρήσει κοντά στο επίπεδο όπου βρισκόταν τις προηγούμενες εβδομάδες, περισσότερο δείχνει πως οι επενδυτές έχουν βραχυπρόθεσμο ορίζοντα, παρά πως επιλύθηκαν τα προβλήματα και αντιμετωπίστηκαν οι αιτίες που είναι πιθανό να οδηγήσουν σε μετωπική σύγκρουση της Ρώμης με τις Βρυξέλλες και το Βερολίνο τους επόμενους μήνες. Και τότε, το οικονομικό περιβάλλον και οι προοπτικές θα είναι χειρότερες απ’ ό,τι σήμερα που η ΕΚΤ εξακολουθεί να εφαρμόζει πολύ χαλαρή νομισματική πολιτική.
Κλυδωνισμοί
Ηταν η άνοδος της απόδοσης του ιταλικού διετούς ομολόγου την περασμένη Τρίτη κατά 192 μονάδες βάσης (1,92%), η μεγαλύτερη που έχει καταγραφεί από το 1992, αυτή που αναβίωσε τον υπαρξιακό φόβο περί διάλυσης της Ευρωζώνης. Μόλις στις 15 Μαΐου η απόδοση του ιταλικού διετούς ομολόγου ήταν στο -0,07% για να βρεθεί προς στιγμήν στο 2,83% την Τρίτη και να υποχωρήσει την Παρασκευή στο 0,88%, καθώς αναλάμβανε την εξουσία η κυβέρνηση συνεργασίας του Τζουζέπε Κόντε. Η απόδοση του ιταλικού δεκαετούς ομολόγου είχε αυξηθεί στις 29 Μαΐου προς στιγμήν στο 3,38%, ενώ στις 11 Μαΐου (προτού διαρρεύσουν τα δημοσιονομικά σχέδια των κυβερνητικών εταίρων) βρισκόταν στο 1,88%. Την Παρασκευή είχε υποχωρήσει στο 2,59%.
Πολύ ανησυχητική ήταν και μετάδοση της ιταλικής αναταραχής στις υπόλοιπες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου. Η απόδοση του ελληνικού δεκαετούς ομολόγου επηρεάστηκε περισσότερο, φτάνοντας στο 4,8% την περασμένη Τρίτη, από 3,83% στις 30 Απριλίου, ενώ την Παρασκευή είχε υποχωρήσει στο 4,47%. Σημαντική ήταν η άνοδος της απόδοσης και για τα πορτογαλικά δεκαετή ομόλογα που έφτασε στο 2,18% την περασμένη Τρίτη, από 1,69% στις 11 Μαΐου. Η άνοδος της απόδοσης των ισπανικών δεκαετών ομολόγων έφτασε τις 35 μονάδες βάσης, από το 1,27% στις 11 Μαΐου στο 1,62% στις 29 του ίδιου μήνα.
Προς το παρόν, φαίνεται πως έχει περιοριστεί η ιταλική κρίση. Ωστόσο, η Ιταλία θα εξακολουθήσει να αποτελεί πηγή ανησυχίας τους επόμενους μήνες και χρόνια. Η κυβέρνηση συνεργασίας του αντισυστημικού Κινήματος 5 Αστέρων και της ακροδεξιάς Λέγκας παρουσίασε στις 16 Μαΐου προσχέδιο κυβερνητικού προγράμματος που περιλαμβάνει αύξηση των δημοσιονομικών δαπανών κατά περίπου 120 δισ. ευρώ. Πολλοί αναλυτές είναι πεπεισμένοι πως οι Λουίτζι Ντι Μάιο και Ματέο Σαλβίνι θα κάνουν μια κωλοτούμπα α λα Τσίπρας.
Αντίσταση στο Βερολίνο
Ωστόσο, η σύγκρουση του Σαλβίνι με τον Ιταλό πρόεδρο Σέρτζιο Ματαρέλα τις προηγούμενες ημέρες οδήγησε σε μεγάλα δημοσκοπικά κέρδη. Πολύ εύκολα θα μπορούσε να ξαναπαίξει το χαρτί της αντίστασης στις Βρυξέλλες και στο Βερολίνο τους επόμενους μήνες. Το κυριότερο είναι πως η ιταλική οικονομία έχει χαμηλότερο ρυθμό ανάπτυξης την τελευταία εικοσαετία ακόμη και από την Ελλάδα και πως μόλις το 41% (Ευρωβαρόμετρο) των Ιταλών θεωρεί πως η συμμετοχή της χώρας στην Ε.Ε. την έχει ωφελήσει. Αν Βρυξέλλες και Βερολίνο δεν επιτρέψουν στη Ρώμη να αυξήσει έστω λίγο τις δημόσιες δαπάνες ή τουλάχιστον να μην τις μειώσει και άλλο, τότε είναι πολύ πιθανή η αναζωπύρωση της ιταλικής κρίσης το φθινόπωρο. Και τότε η ΕΚΤ θα ολοκληρώνει το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων και θα ετοιμάζεται για την πρώτη αύξηση επιτοκίων δανεισμού. Η ανάπτυξη στην Ευρωζώνη και στην Ιταλία ήδη επιβραδύνεται σημαντικά από την αρχή του 2018 και το μοναδικό εργαλείο που θα έχει απομείνει στην ΕΚΤ αν χρειαστεί να διασώσει την Ιταλία θα είναι η ενεργοποίηση του προγράμματος ΟΜΤ (η πρακτική έκφραση της υπόσχεσης του Ντράγκι να κάνει ό,τι χρειαστεί για να αποτρέψει τη διάλυση του ευρώ). Ομως, αυτό προϋποθέτει την υπογραφή μνημονίου από την πλευρά της Ρώμης…