Και αν τους επιβραβεύαμε;

2' 58" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η ​​κρίση αποκάλυψε την εντυπωσιακή σαθρότητα της κρατικής μηχανής, όμως αυτή εξακολουθεί να λειτουργεί κουτσά-στραβά, παρά τα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει. Σε ορισμένους τομείς, μάλιστα, η απόδοσή της ξεπερνάει το επίπεδο που θα δικαιολογούσαν οι συνθήκες χρηματοδότησης και στελέχωσής της. Η ρημαγμένη Ανώτατη Παιδεία π.χ. εξακολουθεί να παράγει σημαντικές νησίδες αριστείας που όχι μόνον επιβιώνουν, αλλά κατορθώνουν να αναπτύσσονται μέσα στον καταθλιπτικό τους περίγυρο. Οι νησίδες προφανώς δεν αλλάζουν τη γενική πραγματικότητα, όμως η παρατήρηση αυτή θέτει το ερώτημα του πώς και του γιατί. Η απάντηση δεν είναι άλλη από την αίσθηση καθήκοντος και την αυτοθυσία μιας μειοψηφίας εργαζομένων. Ποιος δεν έχει να λέει για έναν καταπληκτικό δάσκαλο ή μια ξεχωριστή γιατρό; Χωρίς αυτούς δεν θα λειτουργούσε τίποτα.

Σε ένα λειτουργικό διοικητικό σύστημα, οι μηχανισμοί αξιολόγησης θα αναδείκνυαν και θα αξιοποιούσαν αυτούς τους ξεχωριστούς εργαζομένους, βελτιώνοντας έτσι το επίπεδο των υπηρεσιών. Σε μια χώρα όμως όπου το Δημόσιο δεν τολμάει καν να απολύσει επίορκους υπαλλήλους με πλαστούς τίτλους σπουδών, κάτι τέτοιο προφανώς δεν ισχύει. Οι προσπάθειες προηγούμενων κυβερνήσεων που επιχείρησαν (υπό την πίεση του μνημονίου) να εισαγάγουν μηχανισμούς αξιολόγησης υπήρξαν υποτονικές, όταν δεν υποχώρησαν μπροστά στην αντίδραση του συνδικαλιστικού κατεστημένου. Οσο για την τωρινή, έχει επιστρέψει στις χειρότερες εποχές του πελατειακού συστήματος.

Η αξιολόγηση συγκρούεται και με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις. Στην Ελλάδα, σημειώνει ο νέος ακαδημαϊκός Αλέξανδρος Νεχαμάς, «υπάρχει μια τρομερή καχυποψία που εμποδίζει την εμπιστοσύνη που η αξιολόγηση απαιτεί. Την καχυποψία αυτή την είδα όσο συμμετείχα ως μέλος στο Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ηρθαμε με τις καλύτερες προθέσεις, αλλά μας υποδέχθηκαν βρίσιμο, κατάληψη, ομηρία. Δεν θα ξεχάσω μια μέρα που συνάντησα μαζί με ένα συνάδελφό μου δύο διοικητικούς υπαλλήλους στα σκαλιά του κεντρικού κτιρίου του πανεπιστημίου στην Αθήνα και άρχιζαν να μας βρίζουν με τον πιο χυδαίο τρόπο. Και φυσικά κανείς δεν τους επέπληξε».

Μπορεί να αλλάξει κάτι; Σε ένα άρθρο του για το σύστημα υγείας, ο Μάνος Ματσαγγάνης στέκεται και αυτός στο αξιακό περιβάλλον που υπονομεύει μεταρρυθμίσεις και αξιολόγηση, καταλήγοντας πως «τα περιθώρια βελτιώσεων είναι απελπιστικά περιορισμένα». Προτείνει ως μοναδική ελπίδα την «πρωταρχική συσσώρευση ενός κοινωνικού κεφαλαίου» μέσω του εντοπισμού και της συνειδητής ενίσχυσης και υποστήριξης μιας κρίσιμης μάζας στελεχών και υπαλλήλων, «που να είναι διατεθειμένοι να προσφέρουν στο δημόσιο σύστημα, με μόνο αντίτιμο ένα αξιοπρεπές, απλώς, εισόδημα – και επιπλέον «κέρδος» την αυτοεκτίμησή τους, τον σεβασμό κάποιων συναδέλφων τους, και την αγάπη των ασθενών τους». Δίχως μια τέτοια κρίσιμη μάζα ανθρώπων, καταλήγει, «καμία μεταρρυθμιστική απόπειρα δεν θα καταφέρει όχι να αντιστρέψει αλλά ούτε καν να επιβραδύνει τον καλπάζοντα εκφυλισμό του τομέα της υγείας στη χώρα μας».

Πώς θα μπορούσε η κοινωνία να ενισχύσει μια τέτοια προσπάθεια; Μια δυνατότητα προσφέρουν οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες αξιολόγησης υπηρεσιών που χρησιμοποιεί τα τελευταία χρόνια με επιτυχία ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας (π.χ. το Airbnb). Στο πρόσφατο παρελθόν έγινε μια αποτυχημένη προσπάθεια να χρησιμοποιηθούν ηλεκτρονικές πλατφόρμες καταγγελίας για να αντιμετωπιστεί η μικροδιαφθορά. Είναι όμως γεγονός πως η καταγγελία προσκρούει στην αργοκίνητη δικαιοσύνη και παραμένει κοινωνικά στιγματισμένη, ενώ η ανωνυμία μπορεί να οδηγήσει στην κατάχρηση.

Αν όμως αντιστρέφαμε το μοντέλο αυτό; Αν διαδίδαμε μια δημόσια ηλεκτρονική πλατφόρμα επιβράβευσης όσων (νοσηλευτών, δασκάλων, υπαλλήλων κ.ά.) μας προσφέρουν εξαιρετικές υπηρεσίες; Και αν στο τέλος κάθε χρονιάς επιβραβεύαμε σε μια δημόσια τελετή τους καλύτερους από αυτούς; Δεν θα ήταν αυτός ένας τρόπος να ενισχύσουμε τον σχηματισμό και την ανάπτυξη του τόσο αναγκαίου κοινωνικού αυτού κεφαλαίου; Εχουμε ανάγκη από ιδέες που να είναι πρωτότυπες, ευέλικτες και, το κυριότερο, να εκπορεύονται από τα κάτω προς τα πάνω. Η τεχνολογία μάς προσφέρει μια μοναδική δυνατότητα να αλλάξουμε κάποια πράγματα προς το καλύτερο.

* Ο κ. Στάθης Ν. Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή