Οι λέξεις μας είναι ο κόσμος μας

Οι λέξεις μας είναι ο κόσμος μας

3' 10" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Π​​​​ες βλέμμα», επιτάσσει το κείμενο του Μπέκετ ή ο σκηνοθέτης; Ο ηθοποιός ή οι θεατές; Ποιος απ’ όλους ή μήπως σε αγαστή συμφωνία όλοι μαζί; Η φράση προβάλλεται πάνω πάνω στο κτίσμα που βρίσκεται εγκιβωτισμένος ο ηθοποιός (Αρης Σερβετάλης) και οι θεατές παρακολουθούν από τις δύο πλευρές, μπροστά και πίσω, χωρίς να έχουν επαφή μεταξύ τους. Το δρώμενο είναι το ίδιο και στις δύο επιφάνειες, όπου προβάλλεται με τη χρήση live video: ένας άνθρωπος εγκλωβισμένος σε ένα χώρο στον οποίο προσπαθεί, διαρκώς και μάταια, να κατοικήσει· έναν μη-τόπο. Στην παράσταση – περφόρμανς «Αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης στο εργαστήριό μου» του Δημήτρη Κουρτάκη, η μόνη αφήγηση (αν μπορούμε να μιλήσουμε για αφήγηση) είναι το μπεκετικό σύμπαν, λέξεις ρευστές, που δημιουργούν ρωγμές. Σαν τη ρωγμή που υπάρχει στον τοίχο του σπιτιού (;), μάλλον εργαστηρίου. Ο περφόρμερ μάχεται την επανάληψη των κινήσεων, αλλά η έλξη του αδιεξόδου είναι πιο ισχυρή.

Πραγματώνει με τον τρόπο του το μπεκετικό: «Να προσπαθήσεις ξανά, να αποτύχεις ξανά, να αποτύχεις καλύτερα».

Με ένα 24ωρο απόσταση από την αιφνιδιαστική αυτή περιδίνηση στην Πειραιώς 260, μια άλλη παράσταση στο Μέγαρο Μουσικής (του Φεστιβάλ κι αυτή) άνοιξε έναν άτυπο διάλογο. Το μπεκετικό σύμπαν τροφοδότησε την μπεργκμανική «Περσόνα», δημιουργία του διεθνούς Βέλγου σκηνοθέτη Ιβο βαν Χόβε. Υπενθυμίζουμε την υπόθεση της εξαιρετικής εκείνης ταινίας του Μπέργκμαν: μια ηθοποιός, η Ελίσαμπετ Φόγκλερ, σταματάει απότομα να μιλάει στη μέση μιας παράστασης. Αρνείται να πει έστω και μία λέξη. Η υποκριτική δεν δίνει πλέον νόημα στη ζωή της, δεν θέλει να ξαναπαίξει τον ρόλο της ηθοποιού. Εισάγεται σε νοσοκομείο, όπου μια νεαρή νοσοκόμα, η Αλμα, προσπαθεί να της εμφυσήσει όρεξη για τη ζωή.

Η εικαστική – σκηνογραφική απογείωση του έργου, με φωτιστική παλέτα που συμπλήρωνε λες τους διαλόγους (ατόφια σχεδόν μεταφορά του κινηματογραφικού σεναρίου), δημιουργούσε μια εναλλακτική πραγματικότητα. Η φλυαρία της Αλμας σαν να υποκαθιστά τη σιωπή του μπεκετικού εργαστηρίου. «Λέξεις που επιζήσατε από τη ζωή, κάντε του παρέα», προτρέπει ο Μπέκετ «αγκαλιάζοντας» και τις δύο γυναίκες με την απροσδιόριστη σχέση ή τη μη σχέση. Μη-τόπος, μη-σχέση.

Από τη μία, ένας περφόρμερ κλεισμένος στο εργαστήριό του, αποχωρισμένος από τον κόσμο, «χρησιμοποιεί το σώμα του ως υλικό και πεδίο για πείραμα, μέχρι την οριστική διάλυση του εαυτού και την εξάντληση των λέξεων», όπως σημειώνει ο Δ. Κουρτάκης. Από την άλλη, δύο γυναίκες αιωρούνται σε ένα σύμπαν, που θα μπορούσε να είναι και κρυψώνα. Και ο δικός τους εαυτός «διαλύεται», καθώς βυθίζονται σε περιοχές ανεξιχνίαστες. Ζουν σαν να υπνοβατούν. Ολοι.

Εσωτερικοί μονόλογοι είτε διατυπώνονται με λέξεις που εκφέρονται ή με λέξεις που «τυπώνονται» σε μια επιφάνεια. Τα πρόσωπα είναι εκεί για να εστιάσουν οι θεατές το βλέμμα τους. «Τώρα πού; Τώρα πότε; Τώρα ποιος;». Θεμελιακά ερωτήματα, μιας αγωνίας υπαρξιακής, η οποία, εξαντλώντας σιγά σιγά τις λέξεις, οδηγείται στη σιωπή.

«Η πραγματική ζωή θα σε βρει. Η κρυψώνα δεν είναι αεροστεγής», γράφει ο Μπέργκμαν στο «Μετά την πρόβα». Ο εγκιβωτισμένος περφόρμερ δεν βολεύεται πουθενά. Το ίδιο και οι γυναίκες στην «Περσόνα». Τα όποια βήματα γίνονται επί τόπου. Δεν μετακινούνται. Παραμένουν σαν τους θεατές, εκόντες άκοντες, στη θέση τους. Αλλά, ακόμη κι έτσι, η ζωή είναι εκεί.

Οι λέξεις μας είναι ο κόσμος μας. Επιτυχημένες ή αποτυχημένες απόπειρες αιώρησης. Μεταμορφώσεις εσωτερικές, που άλλοτε εντοπίζονται άλλοτε περνούν απαρατήρητες ώς τη στιγμή που μια λέξη φωτίζει το σκοτάδι της άγνοιας του εαυτού.

Μπορεί να είναι κάποιο ερώτημα. Μπορεί να είναι το «τώρα ποιος;» ή «θα τα καταφέρω;». Χωρίς απαντήσεις. Εκτός κι αν το «πες βλέμμα» επιφυλάσσει μιαν ερμηνεία. Αν η ρωγμή στον τοίχο μεγαλώσει και περάσει (αρκεί να το θελήσει) ο εγκιβωτισμένος. Αν η Ελίσαμπετ Φόγκλερ θελήσει να ξαναβρεί τους ρόλους της, δηλαδή τις λέξεις της. Η επιθυμία για ζωή συμπίπτει άραγε με την ανάγκη για την περιγραφή της; «Να ’χεις κάτι να σε κρατάει ό,τι και να σου συμβεί», λέει μία από τις ηρωίδες του Μπέργκμαν. Χωρίς να προσδιορίζει τι. Κι αν αυτό το «κάτι» είναι οι λέξεις;

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή