ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ
Νυχτερινή ακρόαση
εκδ. Καστανιώτη, σελ. 202
Αν κάτι ξεχωρίζει στη συγγραφική ταυτότητα της Ευγενίας Φακίνου είναι η ικανότητά της να διηγείται παραμύθια. Πέρα από μυθοπλαστική δεξιοτεχνία, η ικανότητα αυτή φανερώνει την αταλάντευτη ροπή της γραφής της προς την ονειροπόληση, ήδη από το πρώτο της μυθιστόρημα, την «Αστραδενή» (1982), τη «Γάτα με πέταλα» (1991) και το «Εβδομο ρούχο» (1998) έως τη «Μέθοδο της Ορλεάνης» (2005), την «Τυφλόμυγα» (2006), τη «Ζάχαρη στην άκρη» (2008) και πολλά ακόμα βιβλία της από την πλούσια, παραγωγική εργογραφία της.
Και στο πρόσφατο μυθιστόρημά της τα ρεαλιστικά στοιχεία συνυφαίνονται με διαφυγές στο όνειρο, διαφυγές που παρηγορούν την ηρωίδα για τη μονότονη, απαράλλαχτη μετακίνηση «από αύριο σε αύριο». Στην πρώτη σελίδα τη βρίσκουμε σκαρφαλωμένη στη σκεπή του σπιτιού της στο χωριό να κατοπτεύει μες στο σκοτάδι ατέρμονες μάχες ζωής και θανάτου, που μαίνονταν τη νύχτα. Χρόνια ύστερα από αυτά τα πετάγματα της ανήλικης φαντασίας, που φτεροκοπούσε πάνω από στέγες, η μεσήλικη πια ηρωίδα περιφρουρεί τις νύχτες της σε ένα κλειδαμπαρωμένο διαμέρισμα στο κέντρο της Αθήνας.
Οι αθηναϊκές μέρες και νύχτες της έχουν σαρωθεί από οτιδήποτε αχρείαστο, από το παραμικρό στολίδι. Ενα βίαιο ξεσκόνισμα, που έμοιαζε με παραφορά αφανισμού, απάλλαξε τους χώρους του σπιτιού από κάθε αντικείμενο που πλεόναζε στην αδειασμένη ζωή της. «Ο,τι ήταν ευαίσθητο και λεπτεπίλεπτο του άξιζε ο θάνατος» και τελικά μαζεύοντας κομμάτια και θρύψαλα αντίκρισε ολόγυρά της ένα νέο τοπίο, απογυμνωμένο από περιττά διακοσμητικά. Απογυμνωμένη ήταν και η καθημερινότητά της από προσδοκίες και φρούδες, λεπτεπίλεπτες ελπίδες. Η απόλυτη, ακραία μοναξιά ήταν το ύστατο εχέγγυο ασφάλειας. Πλέον η μοναδική της αγωνία ήταν να διαφυλάξει τη ρουτίνα της, που την κλείδωνε μες στο επτασφράγιστο διαμέρισμα.
Η Φακίνου διαμοιράζει τα κεφάλαια του μυθιστορήματος ανάμεσα στο τότε και στο τώρα, καταδεικνύοντας το ψυχικό ρήγμα της ηρωίδας της, την εσώτατη πληγή που άφησε η σχάση του ονείρου από τη διάψευσή του. Η Ελένη του τότε ήταν μια ερωτευμένη έφηβη, που ονειρευόταν να ατενίσει άπλετους ορίζοντες στο πλευρό του αγαπημένου της. Η Ελένη του τώρα είναι μια έρημη, φυγόκοσμη γυναίκα, που φοβάται τα όνειρα. Στοιβάζει κονσέρβες στα ράφια και μπαταρίες στα συρτάρια, αποφασισμένη να απωθήσει κάθε απειλή του έξω κόσμου με την εθελούσια αιχμαλωσία της.
Ο φαροφύλακας
Ωστόσο, ο έξω κόσμος διαρρήγνυε το αμπαρωμένο διαμέρισμα μέσα από τις φωνές των ακροατών μιας νυχτερινής ραδιοφωνικής εκπομπής και λαϊκά τραγούδια που θρηνούσαν ματαιωμένες αγάπες σαν τη δική της. Ενα βράδυ μίλησε στο ραδιόφωνο ένας άντρας που συστήθηκε σαν φαροφύλακας και μεμιάς η Ελένη θυμήθηκε τον εφηβικό της έρωτα και τις ιστορίες του για φάρους. Τον είχε ερωτευτεί επειδή όταν τη χάιδευε της έλεγε παραμύθια. Η φωνή του φαροφύλακα ανακάλεσε την ευφορική αγωνία της προσμονής. «Και τότε κάτι σφοδρό και πιεστικό την κατέλαβε». Απρόσμενα οι φαντασιώσεις άρχισαν να παραβιάζουν τις νύχτες της και η Ελένη, «ξαπλωμένη πάνω σε κάτι που έμοιαζε με σύννεφο», παρασυρόταν σε νοερές φυγές, πετώντας προς τον μυστηριώδη, γεμάτο θαύματα τόπο της παιδικής της ηλικίας, αναζητώντας το αγόρι που της έλεγε ιστορίες.
Η διαρκής μετατόπιση της αφήγησης από το τότε στο τώρα και αντίστροφα συντονίζεται με την υφολογική διακύμανση της γραφής από τον ονειροπόλο, θαυματουργό λυρισμό στο αυστηρό, απογυμνωμένο από περιττά διακοσμητικά, ιδιόλεκτο του ρεαλισμού. Η Φακίνου αποτυπώνει την ενηλικίωση της ηρωίδας σαν εκδίωξη από τον παράδεισο. Ο θαλερός, φαντασιώδης τόπος της παιδικότητας ξεσκονίζεται επιμελώς, προκειμένου να εγκλειστεί σε ένα διαμέρισμα. Η Φακίνου, όμως, αρνείται να εκχωρήσει τη γραφή της στην ανία και τη μιζέρια του τετριμμένου και εντέχνως σπρώχνει τις λέξεις της προς την πλασματική φαντασμαγορία του μύθου. «Πες μου μια ιστορία», παρακαλεί η Ελένη στο τέλος του βιβλίου και παραδίδεται αφύλακτη στο όνειρο.