«Οι Γάλλοι απεχθάνονται την ευθεία γραμμή»

«Οι Γάλλοι απεχθάνονται την ευθεία γραμμή»

8' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Ηταν ένα συμβάν βγαλμένο από τα σπλάχνα του μοντερνισμού. Eνας νέος φορέας ιδεών και αντίληψης, που κατακλυζόταν από τη νεωτερική κοινωνία, από τη μεταπολεμική εποχή της ταχύτητας, της ευμάρειας, της διψασμένης, νέας μεσαίας τάξης. O μήνας όπου το «παλιό» συγκρούστηκε με το «καινούργιο», το οποίο δεν ήταν εξ ολοκλήρου νέο.

Ο Μάης του ’68 ήταν η δεύτερη φάση του εκμοντερνισμού της Γαλλίας, μια χώρα στην οποία «η Ιστορία προχωρεί πάντα με καλυμμένη την όψη· ή, καλύτερα, πλήρως μεταμφιεσμένη. Για να περάσουν από το ένα σημείο στο άλλο, οι Γάλλοι απεχθάνονται την ευθεία γραμμή», όπως έγραψε ο ιστορικός Ζακ Ζιλιάρ, στην έξοχη μελέτη του «Οι Αριστερές της Γαλλίας» (μτφρ. Χριστιάννα Σαμαρά, εκδ. Πόλις 2015). Η πρώτη φάση του εκμοντερνισμού εντοπίζεται το 1958, με την επιστροφή του στρατηγού Ντε Γκωλ στην εξουσία, ο οποίος επένδυσε στη βιομηχανική ανάπτυξη. Στη δεύτερη φάση, του Μάη του ’68, πάλι ο ίδιος ήταν πρωταγωνιστής.

Μήνας που τα είχε όλα: συγκρούσεις στον δρόμο και εσωτερικές μάχες· ανθρώπινους θανάτους και γεννήσεις ιδεών. Ηταν μία εξέγερση εναντίον όλων: της αστικής δημοκρατίας και της κομμουνιστικής γραφειοκρατίας, του «συντηρητισμού» και της «πρωτοπορίας», των «συστημικών» και των «οργανικών» διανοουμένων, του ατομικισμού και της συλλογικότητας. Ο Μάης του ’68 ήταν στιγμή, δεν ήταν νομοτέλεια, την οποία απεχθανόταν η ρητορική της περιόδου.

«Οι Γάλλοι απεχθάνονται την ευθεία γραμμή»-1

Στις 30 Μαΐου του 1968, τα Ηλύσια Πεδία γέμισαν υποστηρικτές του στρατηγού Ντε Γκωλ, σηματοδώντας τον γαλλικό «αντι-Μάη».

Ηταν, όμως, και ο μήνας της αποκάλυψης ότι «κάτω από τον ουτοπικό κομμουνισμό υπάρχει ο νεοκαπιταλισμός· κάτω από την ελευθεριακή ιδεολογία, ο φιλελευθερισμός· κάτω από το σύνθημα της αλληλεγγύης, η έλευση ενός τυραννικού ατομικισμού», όπως περιγράφει χαρακτηριστικά ο Ζακ Ζιλιάρ. Τα ευφάνταστα συνθήματα αναδείκνυαν αυτή την ανάγκη να πάρει η νέα μεσαία τάξη τη θέση που της αναλογεί. Ηταν η αποκάλυψη ότι ο θαυμαστός καινούργιος κόσμος ήταν αδύνατον να κατακτηθεί με παλαιά εργαλεία, αλλά ούτε απλώς και με τη νέα γλώσσα. Και μία ένδειξη για την αστική δημοκρατία, η οποία έχασε την ψυχραιμία της, ίσως εξαιτίας των αμήχανων θεμελίων της, και εξάντλησε την αυστηρότητα των μηχανισμών καταστολής.

Μέσα στα γεγονότα του γαλλικού Μάη, ήρθε ένα δευτερεύον συμβάν, που κατέρριψε την επαναστατική ουτοπία – ψευδαίσθηση για άλλους. Ηταν η τεράστια σε όγκο φιλοκυβερνητική συγκέντρωση, που σήμανε τον τρίτο Μάη του ’68, ακολουθώντας εκείνον των φοιτητών και εκείνον των εργατών. Ηταν ένας «αντι-Μάης», τον οποίο συχνά παραβλέπουμε. Στις 30 Μαΐου του 1968, τα Ηλύσια Πεδία γέμισαν υποστηρικτές του στρατηγού Ντε Γκωλ, σηματοδοτώντας μία από τις μεγαλύτερες σε όγκο διαμαρτυρίες της περιόδου. «Η Γαλλία, εναντίον της οποίας εξεγέρθηκαν οι φοιτητές και την οποία θεωρούσαν νεκρή, αποδείχθηκε τελικά… πολύ ζωντανή – και αποφασισμένη να βάλει τους φοιτητές στη θέση τους. Στο κάτω κάτω, ο Σαρλ Ντε Γκωλ αναδείχθηκε θριαμβευτής στις εκλογές του Ιουνίου του 1968. Ο Μάης του ’68 θα αναδειχθεί σε ανάμνηση μιας μεγάλης χαμένης ευκαιρίας. Ηταν, όμως, πολύ περισσότερα: ήταν το τέλος της επαναστατικής ψευδαίσθησης», αφηγείται ο συγγραφέας Μίτσελ Αμπιντορ στους New York Times.

Πενήντα χρόνια μετά, οι Γάλλοι φοιτητές βρίσκονται και πάλι στους δρόμους και οργανώνουν καταλήψεις στα πανεπιστήμιά τους. Η θρυλική Ναντέρ βρίσκεται ξανά στο επίκεντρο. Η «Κ» συνομίλησε με Γάλλους φοιτητές που «βγήκαν στον δρόμο», ενώ, ταυτόχρονα, κάνει μία αναδρομή σε εκείνους που ηγήθηκαν του φοιτητικού κινήματος, τότε που οι ρεαλιστές ζητούσαν το αδύνατο.

«Σήμερα, οι δεσμοί με τους εργάτες είναι πιο δύσκολοι»

Στην καρδιά της επιχειρηματικής συνοικίας Λα Ντεφάνς του Παρισιού, περιτριγυρισμένη από ουρανοξύστες, βρίσκεται η επιβλητική πανεπιστημιούπολη της Ναντέρ, ένα αναπόσπαστο κομμάτι της συλλογικής μνήμης των Γάλλων. Πριν από ακριβώς 50 χρόνια, μια χούφτα φοιτητών του πανεπιστημίου, διαμαρτυρόμενοι για το δικαίωμά τους να επισκέπτονται τους κοιτώνες του άλλου φύλου, ήταν η σπίθα που πυροδότησε τον ιστορικό Μάη του ’68, που οδήγησε δέκα εκατομμύρια Γάλλων στους δρόμους του Παρισιού και σχεδόν ανέτρεψε την κυβέρνηση Ντε Γκωλ. Τελικά, οι διαμαρτυρίες κόπασαν, ο Ντε Γκωλ επανεξελέγη ύστερα από μερικούς μήνες, ωστόσο κατά κάποιον τρόπο ο Μάης δεν έπαψε ποτέ να συμβολίζει μια ιστορική, αυθόρμητη και αινιγματική έκρηξη ανυπακοής στον συντηρητισμό.

«Οι Γάλλοι απεχθάνονται την ευθεία γραμμή»-2

«Μακρόν, σου λείπει η παιδεία» αναγράφεται στο πλακάτ που φέρει ο φοιτητής. Ο φετινός Μάιος ήταν θερμός για τα πανεπιστήμια, με συνεχείς διαδηλώσεις φοιτητών και καταλήψεις κτιρίων. Δύο φοιτητές μιλούν στην «Κ».

Ακριβώς 50 χρόνια μετά, η Ναντέρ αναβιώνει τον δικό της Μάη. Αφορμή είναι μια σειρά ριζικών μεταρρυθμίσεων στην τριτοβάθμια εκπαίδευση που εισήγαγε ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και η οποία περιλαμβάνει αυστηρότερα κριτήρια εισαγωγής στις ανώτατες σχολές της Γαλλίας. Εντονες διαμαρτυρίες ξέσπασαν σε πολλά γαλλικά πανεπιστήμια στις αρχές του προηγούμενου μήνα. Ωστόσο, το μόνο που σήμερα παραμένει υπό κατάληψη είναι το Πανεπιστήμιο της Ναντέρ. Επειτα από μια σύντομη βόλτα στην αυλή του πανεπιστημίου, νιώθει κανείς πως επιβιβάστηκε σε κάποια χρονομηχανή: δεκάδες φοιτητές σε καθιστικές διαμαρτυρίες, πανό με χιουμοριστικά σλόγκαν που ανεμίζουν –ξεχωρίζει το «η εκπαίδευση είναι δικαίωμα, δεν είναι ρούχο πολυτελείας»–, οδοφράγματα από σίδηρο που μπλοκάρουν τις πύλες του πανεπιστημίου.

«Κατά κάποιον τρόπο, ενσαρκώνουμε τη συνέχιση του Μάη του 1968», δηλώνει στην «Κ» ενθουσιασμένος ο 24χρονος Φλόριαν Μπαμπές, ένας από τους διοργανωτές των καταλήψεων της Ναντέρ. «Κύριο αίτημά μας είναι η απόσυρση των εκπαιδευτικών μεταρρυθμίσεων του Μακρόν, ωστόσο, όπως και οι φοιτητές του ’68, στοχεύουμε σε κάτι ανώτερο: να παλέψουμε για μια εναλλακτική, έναν ευρύτερο διάλογο με την κοινωνία, ένα καλύτερο αύριο δίχως συντηρητισμό».

Ο Φλόριαν αναφέρει με αυτογνωσία πως το πνεύμα των φετινών διαδηλώσεων της Ναντέρ είναι αρκετά νεφελώδες, όπως άλλωστε και η κληρονομιά του γαλλικού Μάη. Με αφορμή τη συμπλήρωση των 50 χρόνων, δεκάδες συνέδρια και πολιτιστικά προγράμματα του πανεπιστημίου προσπαθούν να αποκρυπτογραφήσουν την εξίσωση που μετέτρεψε μια μικρή φοιτητική εξέγερση σε μαζική εργατική διαμαρτυρία. «Το ’68 εξακολουθεί να είναι ένα αδιευκρίνιστο σύμβολο, καθώς γνωρίζουμε ελάχιστες λεπτομέρειες για το τι ακριβώς συνέβη», προσθέτει ο Φλόριαν. «Ωστόσο, αναβιώνοντας τον δικό μας Μάη, προσπαθούμε να αποδώσουμε ένα είδος φόρου τιμής. Για παράδειγμα, ίσως γνωρίζετε πως στην αρχή των διαδηλώσεων ο Πολ Ρικέρ, ο τότε ο πρόεδρος του πανεπιστημίου, δέχθηκε ένα κάδο στο κεφάλι του από τους φοιτητές. Ετσι και εμείς τοποθετήσαμε έναν κάδο σε έναν πυλώνα που φέρει το όνομά του στην πανεπιστημιούπολη», προσθέτει με χιούμορ – ένα βασικό συστατικό της εξέγερσης του ’68 και του διάσημου συνθήματος «να είστε ρεαλιστές, να ζητάτε το αδύνατο».

Πυξίδα αιτημάτων

Πέρα από την αισθητική και τους έντονους συμβολισμούς, εντούτοις, ο Μάης του ’68 είναι και πυξίδα για μια σειρά πρακτικών αιτημάτων των παθιασμένων φοιτητών της Ναντέρ. «Πάνω απ’ όλα ο Μάης θύμισε στην κυβέρνηση Ντε Γκωλ πως δεν πρέπει να υποτιμά ή να παραμελεί τους φοιτητές. Μία από τις ριζικές αλλαγές που επέφερε ήταν σημαντική αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης για τα πανεπιστήμια, κάτι που χρειαζόμαστε επειγόντως και σήμερα», αναφέρει η Λορέν, μια ακόμη πρωταγωνίστρια των φετινών διαδηλώσεων στην πανεπιστημιούπολη. «Ταυτόχρονα, το ’68 είναι για εμάς και μια κλίμακα, ένα μέτρο σύγκρισης για την έκταση της διαμαρτυρίας και τον τρόπο που επικοινωνούμε με την κοινωνία και τα ευρύτερα προβλήματά της», προσθέτει. Και οι δύο φοιτητές ομολογούν πως νιώθουν ένα βάρος από τη σκιά της κληρονομιάς του Μάη, την ανάγκη να γεφυρώσουν τους φοιτητές της Ναντέρ με τις ευπαθείς ομάδες του Παρισιού. Αλλωστε, η ιδιαιτερότητα των γεγονότων του ’68 έγκειται στην εκπληκτική, αυθόρμητη συνεργία μεταξύ των εργατών και των ονειροπόλων φοιτητών.

Δισταγμός

Στην ερώτηση αν θα μπορούσε ένας αντίστοιχος Μάης να επαναληφθεί, εν έτει 2018, και οι δύο φοιτητές διστάζουν. «Ιδού το παράδοξο», καταλήγει ο Φλόριαν. «Σήμερα, χάρη στο Διαδίκτυο, τα πράγματα κινούνται ταχύτερα. Ομως οι δεσμοί μας με τις εργατικές γειτονιές των προαστίων του Παρισιού που υποφέρουν περισσότερο φαντάζουν πολύ δυσκολότεροι απ’ ό,τι το 1968». Επειτα από μια σκεπτική παύση, η Λορέν γνέφει συγκαταβατικά. «Νομίζω ο δισταγμός μου είναι από μόνος του μια απάντηση. Ο Μάης, άλλωστε, ήταν μια στιγμή όπου όλα φαίνονταν πιθανά».

Τι απέγιναν οι ηγέτες της εξέγερσης του ’68

«Οι Γάλλοι απεχθάνονται την ευθεία γραμμή»-3

Ντανιέλ Κον Μπεντίτ, τότε και τώρα.

Είναι πασίγνωστος σε όλους ως «Κόκκινος Ντάνι», παρότι πολιτικά ήταν Πράσινος. Γεννημένος το 1945 στη Γαλλία, από Γερμανοεβραίους γονείς που αυτοεξορίστηκαν από τη Γερμανία το 1933, ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ είναι αδιαμφισβήτητα η πιο αναγνωρίσιμη προσωπικότητα του φοιτητικού κινήματος του Μάη του ’68. Είχε οδηγηθεί ενώπιον του πειθαρχικού συμβουλίου της Σορβόννης, αφού ανήκε στην ηγετική ομάδα που κατέλαβε το πανεπιστήμιο. Κατηγορήθηκε ως αναρχικός της μπουρζουαζίας, ως παιδόφιλος (εξαιτίας των θέσεων που ανέπτυξε τη δεκαετία του ’70), ενώ διετέλεσε αντιδήμαρχος Φρανκφούρτης και ευρωβουλευτής των Γερμανών Πρασίνων από το 1994 – ο ακτιβιστής του ’68 μετετράπη σε οπαδό της απόλυτης ευρωπαϊκής ενοποίησης, ενώ είναι αντιπρόεδρος του Spinelli Group, όπου συμμετέχουν ο Γκι Φερχόφσταντ και ο Γιόσκα Φίσερ.

Ο Ζακ Σοβαζό «έφυγε» πριν από λίγους μήνες, τον Οκτώβριο του 2017, στο Παρίσι, χτυπημένος σε τροχαίο. Γεννημένος το 1943 στην Ντιζόν, ο Σοβαζό ήταν αντιπρόεδρος της Εθνικής Ενωσης Γάλλων Φοιτητών από το 1968 έως το 1971 και, μαζί με τον «Κόκκινο Ντάνι», ηγήθηκε της εξέγερσης του Μάη. Απόφοιτος νομικής και ιστορίας της τέχνης, στην οποία αφιερώθηκε μετά το πέρας των σπουδών του, ο Ζακ Σοβαζό είχε επιφορτιστεί με τη «συνάντηση» φοιτητών και εργατών κατά τα γεγονότα του ’68. Εκτοτε, διετέλεσε καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Νάντης, πρόεδρος της Ενωσης Σχολών Καλών Τεχνών, ενώ παρέμεινε πιστός στις σοσιαλιστικές ιδέες, όπως εξάλλου φάνηκε από τις μελέτες που εξέδωσε για την τέχνη και τον Μάη του ’68.

Ο Αλέν Ζισμάρ, γεννημένος στις 17 Ιουλίου 1939 στο Παρίσι, από αλσατική εβραϊκή οικογένεια, αναδείχθηκε στην πρώτη γραμμή της εξέγερσης του Μάη. Αντισοβιετικός κομμουνιστής, με μαοϊκές τάσεις, ηγήθηκε των κομμουνιστών φοιτητών και το 1986 κατέληξε στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Σήμερα είναι επίτιμος γενικός επιθεωρητής Εθνικής Παιδείας, έχοντας διατελέσει επανειλημμένως σύμβουλος υπουργών και πρωθυπουργών σοσιαλιστικών κυβερνήσεων, αλλά και σύμβουλος, ειδικός για την εκπαίδευση, το πανεπιστήμιο και την έρευνα, του δημάρχου του Παρισιού Μπερτράν Ντελανοέ, από το 2001 μέχρι την αποχώρησή του, το 2004.

Ο Αλέν Κριβίν, γεννημένος στις 10 Ιουλίου 1941 στο Παρίσι, από εβραϊκή οικογένεια με καταγωγή από την Ουκρανία, ήταν πάντοτε ένας πιστός κομμουνιστής, αν και όχι ορθόδοξος, αφού ανήκε στους τροτσκιστές και πίστευε στην Τέταρτη Διεθνή. Ηταν υποψήφιος πρόεδρος στις εθνικές εκλογές του 1969 και του 1974, με την Κομμουνιστική Ενωση, αποσπώντας το 1% των ψήφων την πρώτη φορά και το 0,4% τη δεύτερη. Ακόμη και σήμερα, ο Κριβίν αγωνίζεται για την «κομμουνιστική υπόθεση», δίχως ποτέ αυτό να μπορεί να το μεταφράσει σε ψήφους.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή