«Θα βρεθεί ένας συμβιβασμός έως το Πάσχα. Απλά δεν ξέρω ποιας χρονιάς». Το σαρκαστικό σχόλιο του υπουργού Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, Γιαν Ασελμπορν, δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι τίποτα δεν κινείται στην Ευρώπη σε σχέση με τη διαχείριση του προσφυγικού. Στην πραγματικότητα ετοιμάζονται κινήσεις – απλώς όχι από το σύνολο της Ε.Ε., αλλά από έναν πυρήνα κυβερνήσεων που οφείλουν την εκλογική τους επιτυχία στην εκμετάλλευση των αρνητικών συναισθημάτων που προκάλεσε το προσφυγικό κύμα του 2015.
Οι κυβερνήσεις αυτές «σηκώνουν» με κάθε ευκαιρία το προσφυγικό ζήτημα, συνδέοντάς το με το ζήτημα της ασφάλειας, σε έναν παραλληλισμό συχνά χονδροειδή. Τελευταίο παράδειγμα οι δηλώσεις του νέου υπουργού Εσωτερικών της Ιταλίας, Ματέο Σαλβίνι, ο οποίος μίλησε σε κέντρο υποδοχής προσφύγων στη Σικελία την περασμένη Κυριακή, λίγες ώρες αφότου είχαν πνιγεί 40 άνθρωποι σε ναυάγιο ανοικτά της Τυνησίας. Αυτό που βρήκε να πει ήταν ότι η Τυνησία «στέλνει κατάδικους» στην Ιταλία. Λίγες ημέρες νωρίτερα, η κυβέρνηση Δεξιάς-Ακροδεξιάς στην Αυστρία είχε ενημερώσει σε δραματικούς τόνους τους πολίτες της χώρας ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ετοιμάζονται να εισέλθουν στη χώρα από μια νέα βαλκανική διαδρομή μέσω Αλβανίας, η οποία, όμως, σύμφωνα με την αλβανική κυβέρνηση, είναι ανύπαρκτη. Ο Αυστριακός καγκελάριος Κουρτς ανακοίνωσε παρ’ όλ’ αυτά ότι η χώρα του θα στείλει αστυνομικές ενισχύσεις στην Αλβανία, όπως έκανε πριν από λίγα χρόνια ως υπουργός Εσωτερικών για την περίπτωση της ΠΓΔΜ.
Μείωση αφίξεων
Οι αιτήσεις ασύλου στην Ε.Ε. μειώθηκαν κατά 43% το 2017 σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά, ενώ όλο και περισσότεροι νεοαφιχθέντες εντάσσονται στην αγορά εργασίας, παύοντας να επιβαρύνουν τα συστήματα πρόνοιας. Στη δε Ιταλία, οι αφίξεις έχουν μειωθεί κατά 80%, συνεπεία της συμφωνίας που συνήψε ο σοσιαλιστής πρώην υπουργός Εσωτερικών Μινίτι με τη λιβυκή πολιτοφυλακή και τη λιβυκή ακτοφυλακή. Οσοι συλλαμβάνονται σε βάρκες που προσπαθούν να ταξιδέψουν προς την Ευρώπη επιστρέφονται στη Λιβύη, όπου υφίστανται βασανιστήρια και βιασμούς, όπως αποκαλύπτεται όταν, στη δεύτερη, τρίτη ή πολλοστή προσπάθειά τους λίγοι εξ αυτών κατορθώνουν να φθάσουν στην Ευρώπη. Τα στοιχεία της Ιταλίας δείχνουν ότι σχεδόν ένας στους δύο απ’ όσους φθάνουν στη χώρα (42%) ανήκει σε ευάλωτη ομάδα και δικαιούται διεθνούς προστασίας, πράγμα που σημαίνει ότι καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να υποσχεθεί ότι θα κλείσει τα σύνορα χωρίς να παραβιάσει τις δεσμεύσεις που απορρέουν από το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο.
Αυτό που αναζητούν ο Κουρτς, ο Δανός πρωθυπουργός Ράσμουσεν και μια σειρά άλλοι «σκληροί» είναι μια χώρα στην οποία θα δώσουν «υπεργολαβία» τη διαχείριση των αιτήσεων ασύλου και την ευθύνη για όσους απορρίπτονται. Στο παρελθόν θεωρούσαν ότι η χώρα αυτή θα μπορούσε να είναι το Μαρόκο ή η Τυνησία, ενώ πιο πρόσφατα μίλησαν για χώρα που βρίσκεται «εντός της Ευρώπης αλλά εκτός της Ε.Ε.» και υποσχέθηκαν ότι η πρωτοβουλία θα ανακοινωθεί σύντομα. Θα συνδυαστεί αυτή η θέση με τη δέσμευση να δέχονται στις χώρες τους όσους κρίνεται ότι χρήζουν ασύλου; Το προηγούμενο της συμφωνίας Ε.Ε. – Τουρκίας, με βάση την οποία υποτίθεται ότι οι ευρωπαϊκές χώρες θα δέχονταν Σύρους απευθείας από την Τουρκία, δέσμευση που δεν τηρήθηκε, δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας ως προς την ανθρωπιστική πλευρά. Οι δε περιγραφές των στρατοπέδων στην άγνωστη ακόμη τρίτη χώρα από στελέχη του συγκυβερνώντος ακροδεξιού κόμματος της Αυστρίας με όρους που παραπέμπουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης είναι ακόμη πιο ανησυχητικές.
Η «ξενοφοβική διεθνής», στην οποία μετά τις τελευταίες εκλογές ενδέχεται να προστεθεί και η Σλοβενία, ξέρει ότι όσο απάνθρωπα μέτρα κι αν λάβει (τι πιο απάνθρωπο από τον βασανισμό όσων προσπαθούν να μεταναστεύσουν ή από τη μετατροπή της Μεσογείου σε νεκροταφείο) οι πρόσφυγες και οι μετανάστες δεν θα σταματήσουν να προσπαθούν, αφού τους σπρώχνουν οι πόλεμοι και η ανάγκη. Από τη σκοπιά των νέων σωτήρων, αυτό δεν είναι κατ’ ανάγκην κακό, αφού –όπως έδειξε και η επινόηση της υποτιθέμενης «αλβανικής οδού»– από το θέμα αυτό εξαρτούν την πολιτική τους επιβίωση.