Το χθεσινό θέμα των Πανελλαδικών Εξετάσεων στη Νεοελληνική Γλώσσα βασιζόταν σε ένα κείμενο του Δ. Ν. Μαρωνίτη για τη διάκριση των λέξεων «παιδεία» και «εκπαίδευση», οι οποίες εμφανίζονται συχνά ως συνώνυμες. Οπως είχε γράψει ο κορυφαίος φιλόλογος και μεταφραστής: «Η Παιδεία είναι περισσότερο μέθοδος· η εκπαίδευση κυρίως πράξη. Η Παιδεία είναι (πρέπει να είναι, για να μην παραβαίνει τον εαυτό της) λειτουργία λίγο πολύ ελεύθερη. […] Αντίθετα, η εκπαίδευση ελέγχεται εκ προθέσεως εντεταλμένη. Η Παιδεία είναι (οφείλει να είναι) προαιρετική· η εκπαίδευση θεωρείται, και σωστά, υποχρεωτική».
Ας αναρωτηθούμε τι γνωρίζουν επ’ αυτού εν τω βάθει, όχι χάριν της παπαγαλίας των εξετάσεων, οι άνω των 100.000, συνολικά, φετινοί υποψήφιοι. Αν έχουν γευτεί τα αγαθά της εκπαίδευσης και την απόλαυση της Παιδείας. Αν έχουν εκτιμήσει τη συγκίνηση που προκαλεί η κατάκτηση (όχι απλώς η αποστήθιση) της ελάχιστης γνώσης.
Πώς πορεύεται αυτός ο κατ’ έτος, συντεταγμένος ή ασύντακτος, στρατός των υποψηφίων; Με τι επιθυμίες, στόχους, φιλοδοξίες; Γιατί στην Ελλάδα επιλέγουν όλοι (το 90%) την πανεπιστημιακή εκπαίδευση και πολύ μικρός αριθμός την επαγγελματική; Στη Γερμανία, για παράδειγμα, περίπου το 60% οδηγείται στην τεχνική εκπαίδευση.
Οι συζητήσεις και οι απαντήσεις θα μπορούσαν να είναι όσες και… οι υποψήφιοι. Ομως, ενώ η απουσία μιας σοβαρής και αξιόπιστης δομής που να αποτελεί κίνητρο για την επαγγελματική εκπαίδευση (όπως ήταν τα ΚΑΤΕΕ που μετεξελίχθηκαν σε ΤΕΙ) δύσκολα αμφισβητείται, υπάρχει κάτι άλλο που θολώνει τα νερά: η ριζωμένη νοοτροπία του Δημοσίου και το «πρεστίζ» του πτυχίου του πανεπιστημίου, το οποίο όσο κι αν πλήττεται από ποικίλες «καταδρομικές» επιθέσεις υπουργικών αποφάσεων, παραμένει σταθερή αξία και εύσημο για την ελληνική οικογένεια. Η επικείμενη ανεργία δεν πτοεί. Ούτε το γεγονός ότι το Δημόσιο δεν αποτελεί, πλέον, την ιδανική αποκατάσταση. Εξάλλου, μεσολαβούν τα χρόνια των σπουδών. Μετά, βλέπουμε…
Οσο το σκέφτεται κανείς, όλο και πιο υποκριτικό μοιάζει το χθεσινό θέμα της Νεοελληνικής Γλώσσας. Αν εξαιρέσει κανείς το όποιο κερδισμένο βήμα της γνώσης, διά της συνείδησης, της εκτίμησης των δεδομένων, της δυνατότητας αναπροσαρμογής στις αλλαγές, τι απομένει για την πολιτεία και τον υποψήφιο; Οταν η εκπαίδευση ταυτίζεται με τις Πανελλαδικές και η Παιδεία προστίθεται ως γαρνιτούρα στη γαμήλια ελληνική τούρτα της αμάθειας με τον καταναγκασμό.