Εξοχικές κατοικίες σε κοσμοπολίτικα νησιά, πολυτελή σπίτια κρυμμένα σε πλαγιές νησιών στο Αιγαίο που θυμίζουν ησυχαστήριο, αστικά ακίνητα σε ακριβά προάστια ή βίλες στις παρυφές ορεινών όγκων στην ηπειρωτική Ελλάδα, που ήταν δηλωμένα ως χωράφια και τα οποία άλλαξαν χέρια λίγο πριν οι ιδιοκτήτες τους –συνήθως ηχηρά ονόματα του επιχειρηματικού κόσμου– ρίξουν την επιχείρησή τους στα βράχια, έχουν εντοπίσει και διεκδικούν δικαστικά οι τράπεζες.
Τα εν λόγω ακίνητα, ιδιοκτησίες πλούσιων επιχειρηματιών που πτώχευσαν τις εταιρείες τους, έχουν μπει στο στόχαστρο των τραπεζών που κυνηγούν τους στρατηγικούς κακοπληρωτές, αυτούς δηλαδή που μεταβίβασαν τις περιουσίες τους λίγο πριν οι τράπεζες ξεκινήσουν τη διαδικασία των αναγκαστικών μέτρων.
Υπό την απειλή του πλειστηριασμού της προσωπικής τους περιουσίας, επιχειρηματίες που χρωστούσαν δυσθεώρητα ποσά στις τράπεζες και είχαν σταματήσει να εξυπηρετούν τα δάνειά τους οδηγώντας την επιχείρησή τους στο λουκέτο, μεταβίβασαν τις περιουσίες τους στα μέλη της οικογένειάς τους, σε μια προσπάθεια να διασώσουν την προσωπική τους ευμάρεια και να συνεχίσουν ανενόχλητοι τον πολυτελή τους βίο.
Η τεκμηρίωση της δόλιας μεταβίβασης, όπως ονομάζεται, δεν είναι ωστόσο πάντα εύκολη υπόθεση, αφού πολλοί οφειλέτες –επιχειρηματικά σκεπτόμενοι– σχεδιάζουν παρόμοιες κινήσεις αρκετά έγκαιρα και, φυσικά, πολύ πριν από την καταγγελία των δανείων τους.
Η πρακτική
Η μεταβίβαση των ακινήτων σε συζύγους και τέκνα είναι η πιο συνηθισμένη πρακτική, αλλά δεν είναι η μόνη. Οι πιο υποψιασμένοι δεν διστάζουν να στήσουν εικονικές μεταβιβάσεις με εικονικά εννοείται τιμήματα, με μοναδικό στόχο να αποκρύψουν τον προφανή δόλο σε αυτές τις περιπτώσεις μεταβιβάσεων. Στις περιπτώσεις αυτές επικαλούνται δήθεν οφειλή σε τρίτο πρόσωπο –συνήθως συγγενή ή φίλο– για την εξόφληση της οποίας του μεταβιβάζουν ένα περιουσιακό στοιχείο που μπορεί να είναι ένα ακριβό αυτοκίνητο ή, γιατί όχι, και ένα σπίτι. Ακόμη πιο υποψιασμένοι είναι αυτοί που αντί της μεταβίβασης εγγράφουν προσημείωση, για οφειλή σε τρίτο, συνήθως φυσικό πρόσωπο. Ο τρόπος αυτός έχει το πλεονέκτημα ότι δεν αποκρύπτουν το περιουσιακό στοιχείο που θέλουν να προστατεύσουν, αλλά το δεσμεύουν για λογαριασμό άλλου, έτσι ώστε η τράπεζα να μην μπορεί να το διεκδικήσει.
Οι τράπεζες έχουν εντοπίσει πολυάριθμες τέτοιες περιπτώσεις, πολλές από τις οποίες φιγουράρουν ήδη στη λίστα των προγραμματισμένων πλειστηριασμών που αναρτώνται στην ηλεκτρονική πλατφόρμα. Ακόμη περισσότερες είναι οι περιπτώσεις για τις οποίες έχουν προσφύγει δικαστικά, επιδιώκοντας την ακύρωση των μεταβιβάσεων αυτών και οι οποίες αναμένεται να κριθούν από τα δικαστήρια το προσεχές διάστημα. Η νομική βάση για την ακύρωση αυτών των μεταβιβάσεων που τεκμηριώνεται ότι έγιναν με δόλο είναι η καταδολίευση των δανειστών, και τα εργαλεία που επιστρατεύονται είναι η αγωγή διάρρηξης της μεταβίβασης ή η αγωγή εικονικότητας, στην οποία καταφεύγει η τράπεζα όταν η μεταβίβαση έγινε σε τρίτους και είχε εικονικό χαρακτήρα.
Ο παρελθών χρόνος στον οποίο μπορούν να ανατρέξουν οι δανειστές για να εντοπίσουν τέτοιες περιπτώσεις είναι η πενταετία, ενώ στις περιπτώσεις των εικονικών μεταβιβάσεων που είναι σχετικά δύσκολο να στοιχειοθετηθούν, καθώς δεν εμπλέκονται πάντα συγγενικά πρόσωπα, είναι η εικοσαετία. Σύμφωνα άλλωστε με τη νομοθεσία, που αποτελεί ένα ισχυρό οπλοστάσιο στα χέρια των τραπεζών, «αν ένας οφειλέτης χρωστάει και απομειώσει ή επιβαρύνει την περιουσία του με σκοπό τη βλάβη των δανειστών, οι δανειστές μπορούν να διαρρήξουν λόγω καταδολίευσης την πράξη αυτή». Εξίσου αυστηρή είναι η πρόβλεψη του νομοθέτη και για τους συγγενείς, για τους οποίους τεκμαίρεται η γνώση περί του χρέους του οφειλέτη, κάτι που δεν ισχύει στην περίπτωση των τρίτων και γι’ αυτό ο νομοθέτης δίνει το δικαίωμα στον δανειστή να ανατρέξει πίσω στην 20ετία.
Καταθέσεις
Εκτός από τα προσωπικά ακίνητα των πτωχών κατά τ’ άλλα επιχειρηματιών, για τους οποίους υπάρχουν βάσιμες ενδείξεις πως είναι στρατηγικοί κακοπληρωτές, οι τράπεζες προχωρούν επίσης στη δέσμευση των λογαριασμών που διατηρούν οφειλέτες στο εξωτερικό. Τη δυνατότητα αυτή δίνει ο ευρωπαϊκός κανονισμός για την Ευρωπαϊκή Διαταγή Δέσμευσης Τραπεζικού Λογαριασμού, που ισχύει εδώ και ενάμιση χρόνο και συγκεκριμένα από τις 18 Ιανουαρίου του 2017.
Πρόκειται για τον κανονισμό 655, βάσει του οποίου οι δανειστές μπορούν να επιτύχουν τη δέσμευση τραπεζικών καταθέσεων που διατηρεί ο οφειλέτης τους σε κράτη-μέλη της Ε.Ε. (εξαίρεση αποτελούν η Μ. Βρετανία και η Δανία). Η νομοθεσία επιτρέπει, π.χ., στον Α κάτοικο Ελλάδος, που έχει μια απαίτηση κατά του Β κατοίκου Ελλάδος και ο οποίος διατηρεί κατάθεση στη Γερμανία, να δρομολογήσει τη διαδικασία για τη δέσμευση του τραπεζικού λογαριασμού του. Η διαδικασία είναι μονομερής, δηλαδή για την έκδοσή της δεν καλείται προηγουμένως ο οφειλέτης, ο οποίος όμως μπορεί να αμυνθεί εκ των υστέρων, μετά δηλαδή τη δέσμευση.