Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένας Ισπανός πολιτικός, ταμίας του κόμματός του. Επιχειρηματίας στα χαρτιά, στην πράξη ήταν κυρίως αργόσχολος, διατριβώντας στο τίποτα. Με το μυστήριο του μεγάλου τίποτα απασχολούνται εντατικά διά βίου πολλοί επαγγελματίες πολιτικοί. Η χώρα της σιέστας, μάλιστα, εκτιμά την αργοσχολία από αρχαιοτάτων χρόνων. Πρόσφατα, βρέθηκα στην Empuries, αρχαία αποικία στην Ισπανία. Το πλέον εμβληματικό μωσαϊκό της ελληνιστικής πόλης φέρει την επιγραφή ΗΔΥΚΟΙΤΟΣ. Σε μετάφραση: «Τι ωραίο να είσαι ξαπλωμένος», ή πιο ελεύθερα, «Αραξε, μεγάλε».
Ενα προβληματάκι προέκυψε, όταν εμφανίστηκε ότι ο αραχτός πολιτικός ενόσω χαλάρωνε είχε αποκτήσει λογαριασμούς 48 εκατ. ευρώ στην Ελβετία. Το χαλάρωμα κάνει ίσως καλό στην υγεία, αλλά δεν είναι γνωστό να γεννοβολά θησαυρούς. Ο Ισπανός πρωθυπουργός και ποικίλοι λυτοί και δεμένοι επέμεναν ότι τα 48 εκατομμύρια ουδαμώς σχετίζονται με το κόμμα. Είναι πανεύκολο να βρεθείς ξαφνικά με 48 εκατομμύρια αποταμιεύσεις, ισχυρίστηκαν. Λίγο να ψαχτείς, βρίσκονται κάτι τέτοια μικροποσά. Ομως, ακόμα και στη χώρα της σιέστας, το επιχείρημα δεν έπεισε. Ο πολιτικός-ταμίας φορτώθηκε 33 χρόνια φυλάκισης. Σε 29 κατηγορουμένους φορτώθηκαν συνολικά 351 έτη φυλάκισης. Ο πρόεδρος του εμπλεκόμενου κόμματος αναγκάστηκε να παραιτηθεί από πρωθυπουργός, έπειτα από πρόταση μομφής.
Μπροστά στα όσα έχουν καταβροχθίσει τα πολιτικά κόμματα στην Ελλάδα, οι ανεξήγητες αποταμιεύσεις του Χοσέ Λουίς Μπαρθένας Γκουτιέρεζ είναι ψωροδεκάρες. Αφήνω στην άκρη Novartis, offshore, θρυλούμενο παράνομο χρηματισμό, δωροδοκίες, απάτες, όλον τον ποινικό κώδικα που έχει εξακοντιστεί λυσσαλέα ένθεν κακείθεν μεταξύ πολιτικών αντιπάλων. Ας υποθέσουμε ότι όσα εκφέρονται μεταξύ κυρίων Τίποτα διαφορετικού παραταξιακού χρωματισμού είναι όλα fake news κοινότοπης λάσπης. Ακόμα κι έτσι, τα θεωρητικά νόμιμα χρήματα που έχουν σφετεριστεί και οι νόμιμες εκδουλεύσεις που έχουν εκμεταλλευθεί τα ελληνικά κόμματα (π.χ. για διορισμούς ή εργολαβίες) είναι ασύμβατα με στοιχειώδη ευθιξία. Θα έπρεπε να είχαν οδηγήσει αυτόχρημα σε παραίτηση δεκάδες πρωθυπουργούς, υπουργούς και Προέδρους Δημοκρατίας.
Και μόνο οι χορηγίες που έχουν χαρίσει τα ελληνικά κόμματα στους εαυτούς τους είναι δεκάδες φορές πολλαπλάσια από το ελβετικό κομπόδεμα του Ισπανού κομματικού ταμία. Επιπλέον, στην Ισπανία τα χρήματα προέρχονταν από αδιαφανείς προσφορές ιδιωτών για συγκαλυμμένες διευκολύνσεις. Στην περίπτωση της Ελλάδας οι διαδικασίες είναι επίσημες, νόμιμες, πλήρως διαφανείς στο σκληρό μεσογειακό φως. Κερδίζουν την ίδια τους τη διαφάνεια, που λέει κι ο Ελύτης.
Τετριμμένα γνωστό: τα ίδια τα κόμματα υπερψήφισαν νομολογίες για να αντλούν νoμοταγώς ανεξάντλητα δανεικά κι αγύριστα. Παράδειγμα: χαροπαλεύον κόμμα επανασυγκροτείται εις τα εξ ων αποσυνετέθη και αλλάζει όνομα. Παραμένει ασαφές ποιος θα πληρώσει τα χρέη του. Αλλο παράδειγμα: έτερο κόμμα έχει τη δυνατότητα να αποπληρώνει τα δάνειά του με ρυθμό τέτοιο που η αποπληρωμή θα χρειαστεί σχεδόν δύο χιλιετίες. Αν όλα πάνε κατ’ ευχήν, μέχρι το έτος 3 ή και 4 χιλιάδες κάτι μετά Χριστόν – καλά να ’μαστε ώς τότε.
Οι πρωταγωνιστές της εντελώς νομιμοποιημένης λοβιτούρας εμφανίζονται μέχρι σήμερα όχι μόνο αμετανόητοι, αλλά και αγέρωχοι σαν ήρωες του ’21. Επαίρονται που έχουν μετατρέψει την ελληνική δημοκρατία σε ένα κομματικό ταμιευτήριο, πολυάσχολο πολυκατάστημα της συμφοράς, γραφείο ανήκεστων συνοικεσίων, διορισμών, αναθέσεων και τελετών. Είναι περήφανοι για την ολιγαρχία γλειψίματος, αλληλοεξυπηρέτησης και πελατειακής εκδούλευσης που έχουν εγκαταστήσει.
Οι συγκυρίες είναι ατυχέστατες. Τη στιγμή που οι δυτικές δημοκρατίες καταλαμβάνονται από ανερμάτιστους λαϊκιστές η μία μετά την άλλη, τα παραδοσιακά «αστικά» κόμματα θα έπρεπε να στήσουν ανάχωμα σοβαρότητας και αξιοπρέπειας. Κι όμως, σε πολλές χώρες επιμένουν να δικαιολογούν τα αδικαιολόγητα, τον βαθύ εαυτό τους.
Αρνούνται ή και επαινούν τα λάθη τους. Δηλώνουν συγκλονιστικά υπερήφανα για την ιδιοτέλεια που τιμούν πατρογονικά στους κύκλους τους. Τα νέα κόμματα-συνονθυλεύματα που τα αντικαθιστούν στην εξουσία μαθαίνουν γρήγορα το μάθημα. Χαλάνε ό,τι απόμεινε. Χαλαρά. Δεν θέλει και πολύ κόπο εξάλλου να πάρεις ντοκτορά στην κατάκλιση.
Οι θεσμοί έχουν γίνει πλέον εργαλείο επιβράβευσης του ονείδους. Τα εμφανώς έκνομα νομιμοποιούνται αυθαίρετα. Δύο χέρια βραβεύουν, δύο χέρια παραλαμβάνουν το βραβείο, δύο χέρια χειροκροτούν, δύο χέρια κάνουν χειραψία, άλλα δύο χέρια δήθεν διαμαρτύρονται. Πρόκειται για δέκα χέρια εκφυόμενα από το ίδιο σώμα. Οι έντιμοι πολίτες παρακολουθούν με δέος στον μπερντέ της κοινωνίας τις κινήσεις του πολύχειρου τέρατος της καραγκιοζοπαικτικής τέχνης.
Κανονικά, θα έπρεπε, το λιγότερο η αποτυχημένη σημερινή κυβέρνηση να έκανε πρόταση μομφής στον εαυτό της. Το ίδιο κι οι ήδη αποτυχημένοι αντίπαλοί της, οι πρώην και οι μέλλοντες κυβερνώντες. Το ίδιο κι ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας που (αλίμονο) δεν αξίζει ούτε καν τον τίτλο του αποτυχημένου. Ομως, χωρίς υποτυπώδη ευθιξία, χωρίς αυτοκριτική και χωρίς κρίση, οι άκριτοι θα συνεχίσουν να μοιράζονται μεταξύ τους χρυσά μετάλλια αποτυχίας. Και θα παραμένουν προκλητικά αραχτοί, ομοκρέβατοι και ηδύκοιτοι.
* Ο κ. Ιωάννης Π. Α. Ιωαννίδης είναι καθηγητής στην Ιατρική Σχολή και στη Σχολή Ανθρωπιστικών Σπουδών του πανεπιστημίου του Stanford.