Συμφωνία Ελλάδας – ΠΓΔΜ: Το τέλος μιας 27χρονης πορείας

Συμφωνία Ελλάδας – ΠΓΔΜ: Το τέλος μιας 27χρονης πορείας

5' 41" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η 12η Ιουνίου είναι μια ημέρα ιστορική από κάθε άποψη. Ο Αλέξης Τσίπρας και ο Ζόραν Ζάεφ, πρωθυπουργοί Ελλάδας και ΠΓΔΜ, είναι οι πρώτοι ηγέτες των κρατών τους που, έπειτα από 27 χρόνια, κατόρθωσαν να κάνουν ένα πρώτο ουσιαστικό βήμα για την επίλυση μιας από τις καταγεγραμμένες διενέξεις του ΟΗΕ. Οι 20 σελίδες της τελικής συμφωνίας ανάμεσα σε Αθήνα και Σκόπια μπορεί να κριθεί ποικιλοτρόπως, συνιστά, ωστόσο, αποτέλεσμα έντονων διεργασιών και διαπραγματεύσεων των τελευταίων έξι μηνών, με πρωταγωνιστές τους δύο υπ. Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και Νίκολα Ντιμιτρόφ, και των εργωδών προσπαθειών του βετεράνου Αμερικανού διπλωμάτη και προσωπικού απεσταλμένου του γ.γ. του ΟΗΕ για το ονοματολογικό, Μάθιου Νίμιτς. Αν και οι συζητήσεις ανάμεσα στις δύο πλευρές ήταν ιδιαίτερα εντατικές, ουκ ολίγες φορές το Βερολίνο, η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες (με αυτή τη σειρά προτεραιότητας) παρενέβησαν ώστε να ξεπεραστούν οι διαφορές και να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις.

Η γεωπολιτική διάσταση του θέματος δεν είναι διόλου αμελητέα, ιδιαίτερα αν υπολογιστεί ότι η ΠΓΔΜ αποτελεί μικρή αλλά κρίσιμη χώρα για τις ισορροπίες στην περιοχή. Προφανής στόχος της συμφωνίας είναι αφενός η ομαλοποίηση των σχέσεων της Ελλάδας με την ΠΓΔΜ, αφετέρου η ένταξη της πολυεθνοτικής βαλκανικής χώρας στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε.

Αν και το κείμενο της συμφωνίας είναι έτοιμο, τα βήματα που πρέπει να γίνουν ώσπου να θεωρηθεί οριστική είναι αρκετά και όχι πάντα βέβαια. Η μόνη βέβαιη προοπτική για την ΠΓΔΜ αυτή τη στιγμή είναι η πρόσκληση του ΝΑΤΟ στις 11 Ιουλίου. Θα έχει προηγηθεί η Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε. στις 28 Ιουνίου, όπου, θεωρητικά, η ΠΓΔΜ θα πρέπει να λάβει ημερομηνία ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Δεδομένου ότι πολλές χώρες έχουν μεγαλύτερες (Γαλλία, Ολλανδία, Δανία, Λουξεμβούργο, Βέλγιο) ή μικρότερες (Ισπανία και Φινλανδία) ενστάσεις για το ενταξιακό πακέτο που θα κριθεί τον Ιούνιο (ΠΓΔΜ – Αλβανία), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προσπαθεί να πιέσει για αλλαγή της στάσης αυτής. Πρακτικά, η Επιτροπή επιχειρεί να αποσυνδέσει τις δύο υποψηφιότητες, ώστε να μπορούν να κριθούν ξεχωριστά και όχι ως πακέτο. Κάτι τέτοιο εκτιμάται ότι θα λειτουργήσει βοηθητικά για την ΠΓΔΜ, καθώς οι περισσότερες ενστάσεις αφορούν την Αλβανία. Και σε αυτή τη διαδικασία, πάντως, υπάρχουν σκόπελοι, καθώς η Ιταλία επιθυμεί την έναρξη της ενταξιακής πορείας της Αλβανίας και πιέζει ποικιλοτρόπως προς αυτή την κατεύθυνση.

Σε κάθε περίπτωση, κρίσιμη θα είναι η συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. στις 25 Ιουνίου, όπου θα φανεί αν υπάρχει δυνατότητα προώθησης μιας τέτοιας ρύθμισης, την οποία, προφανώς, η Ελλάδα θα στηρίξει.

Η 28η Ιουνίου είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για τον κ. Ζάεφ, στη μαραθώνια προσπάθεια που θα πρέπει να κάνει ώστε να κερδίσει το δημοψήφισμα, το οποίο αναμένεται να πραγματοποιηθεί στην ΠΓΔΜ στα τέλη Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου. Παρά τα αντιθέτως θρυλούμενα, ο βασικός φόβος των Ευρωπαίων, ιδιαίτερα των Γερμανών και βεβαίως των Αυστριακών, οι οποίοι έχουν παραδοσιακά συμφέροντα στα Βαλκάνια, δεν είναι τόσο η επιρροή των Ρώσων όσο οι επιθετικές κινήσεις επέκτασης των Τούρκων.

Ενα από τα επιτεύγματα που παρουσιάζει ο κ. Ζάεφ για τον ένα χρόνο του στην πρωθυπουργία είναι η αύξηση των επενδύσεων. Σχεδόν οι μισές επενδύσεις (περί το 45%) που έχουν γίνει στην ΠΓΔΜ τα τελευταία χρόνια είναι από την Τουρκία. Αν διανοηθεί κάποιος το πόσο μικρό είναι το μέγεθος της οικονομίας της ΠΓΔΜ (περί τα 9 δισ. ευρώ), αντιλαμβάνεται ότι η Αγκυρα, με σχετικά λίγα χρήματα, παγιώνει την παρουσία της σε μια περιοχή όπου άλλοτε δεν είχε ιδιαίτερο συμφέρον. Το πρόβλημα για την ηγεσία της ΠΓΔΜ δεν είναι τα χρήματα των Τούρκων, αλλά οι πιέσεις που τα συνοδεύουν. Μόλις πριν από λίγες ημέρες, ο πρέσβης της Τουρκίας στα Σκόπια ζητούσε στην κεντρική πλατεία της πόλης το κλείσιμο των σχολείων που η Αγκυρα θεωρεί «γκιουλενικά», παροτρύνοντας τους γονείς να πάρουν τα παιδιά τους από αυτά τα ιδρύματα.

Παραινέσεις, οι οποίες έγιναν εν πολλοίς δεκτές. Η επιτυχία ή μη της ευρωατλαντικής πορεία της ΠΓΔΜ θα κρίνει, εν ολίγοις, όχι μόνο το όνομα της χώρας, αλλά και αν θα μεταβληθεί σε λίγα χρόνια σε ένα κύτταρο αστάθειας, επικίνδυνο για όλη την περιοχή.

Δύο όροι που προκαλούν προβληματισμό

Οι 19 από τις 20 σελίδες της τελικής συμφωνίας ανάμεσα σε Αθήνα και Σκόπια που έχουν διχάσει κυβέρνηση και αντιπολίτευση ουσιαστικά γράφτηκαν προ ενός μήνα. Οι τελευταίες λεπτομέρειες, εκείνες των επιθετικών προσδιορισμών σε ορισμένες γεωγραφικές τοποθεσίες, προϊόντα και ISO, είναι εκείνες που καθυστέρησαν τη συμφωνία, οδήγησαν στα προβλήματα στο εσωτερικό της κυβέρνησης της ΠΓΔΜ και επιλύθηκαν έπειτα από την πυροσβεστική παρέμβαση Γερμανών και Αμερικανών.

Η «Κ» έχει ήδη δημοσιεύσει από την πρώτη στιγμή το πλήρες κείμενο της συμφωνίας στην ιστοσελίδα της (www.kathimerini.gr) στην ελληνική και την αγγλική μορφή της. Στο προοίμιο της συμφωνίας υπάρχουν ορισμένες από τις πλέον τυπικές δηλώσεις περί σεβασμού των συνόρων, αποχής από «κάθε είδους αλυτρωτισμό και αναθεωρητισμό» και «ανάπτυξη φιλικών σχέσεων». Το πρώτο άρθρο προσδιορίζει το νέο όνομα της χώρας (Βόρεια Μακεδονία) και τη χρήση του erga omnes. Το νέο όνομα, δηλαδή, θα χρησιμοποιείται έναντι όλων στο εξωτερικό και στο εσωτερικό, πάγια θέση της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής από το 2008. Η ΠΓΔΜ υποχρεούται, ουσιαστικά, να αλλάξει την ονομασία όλων των θεσμών της και των κρατικών ή συνδεδεμένων με το κράτος οργάνων της, ακόμη και του… Θεάτρου των Σκοπίων. Ως ιθαγένεια προσδιορίζεται η «Μακεδονική/Πολίτης της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας», όρος ο οποίος θα αναγράφεται σε όλα τα ταξιδιωτικά έγγραφα. Η γλώσσα, όπως αναγνωρίστηκε «από την Τρίτη Συνδιάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Τυποποίηση των Γεωγραφικών Ονομάτων», το 1977, θα είναι η «Μακεδονική». Τα σημεία που έχουν προκαλέσει τη μεγαλύτερη συζήτηση και αντιπαράθεση στην Ελλάδα είναι τα εξής:

Πρώτον, η έννοια των όρων «Μακεδονία» και «Μακεδόνας», όπως περιγράφεται στο άρθρο 7 της συμφωνίας. Εκεί τονίζεται πως Αθήνα και Σκόπια «αναγνωρίζουν ότι η εκατέρωθεν αντίληψή τους» ως προς τους δύο αυτούς όρους «αναφέρεται σε διαφορετικό ιστορικό πλαίσιο και πολιτιστική κληρονομιά». Εκεί γίνεται διαχωρισμός ανάμεσα στην αρχαιότητα και στον πολιτισμό της άλλης χώρας (ΠΓΔΜ), ενώ η «Μακεδονική» περιγράφεται ως γλώσσα που ανήκει στην ομάδα των «Νότιων Σλαβικών Γλωσσών». Αυτή η διατύπωση θεωρείται από την κυβέρνηση επαρκής διασφάλιση της διακριτότητας της ελληνικής Μακεδονίας από την ΠΓΔΜ. Οι επικριτές υποστηρίζουν το ακριβώς αντίθετο, ότι ακριβώς αυτό το σημείο της συμφωνίας αποτελεί «δούρειο ίππο» αλυτρωτισμού, ο οποίος θα μπορεί να εκδηλωθεί στο μέλλον.

Δεύτερον, οι μεταβατικές διατάξεις που προβλέπονται για την εφαρμογή της νέας ονομασίας σε όλα τα έγγραφα, εσωτερικής και εξωτερικής χρήσης. Οι μεταβατικές διατάξεις που αφορούν την αλλαγή των εγγράφων για εσωτερική χρήση θεωρούνται από ορισμένους προβληματικές, καθώς είναι δυνατόν να επεκτείνουν τη χρήση της συνταγματικής ονομασίας για αρκετό καιρό. Η έκδοση των εγγράφων και υλικού εσωτερικής χρήσης «θα ξεκινά στο άνοιγμα κάθε διαπραγματευτικού κεφαλαίου της Ε.Ε. στο συναφές πεδίο και θα ολοκληρωθεί εντός πέντε ετών από τότε». Η κριτική που ασκείται επ’ αυτού έχει να κάνει με το τι θα συμβεί αν τελικά, στις 28 Ιουνίου, η Ε.Ε. δεν αποφασίσει να δώσει ημερομηνία για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην ΠΓΔΜ. Θα είναι, μετά, υποχρεωμένη η ΠΓΔΜ να αλλάξει τα εσωτερικά έγγραφά της ή θα πρέπει να περιμένει έως ότου λάβει ημερομηνία έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων στην Ε.Ε.;

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή