«Ενα πράγμα είναι βέβαιο: ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αισθάνεται πιο άνετα με τον Βορειοκορεάτη δικτάτορα Κιμ Γιονγκ Ουν… παρά με τους Ευρωπαίους, Ιάπωνες και Καναδούς συμμάχους του». Με αυτά τα λόγια η σύνταξη της γαλλικής Le Monde συνόψιζε την ιδιάζουσα συμπεριφορά του Τραμπ στα δύο μείζονα διεθνή γεγονότα της περασμένης εβδομάδας: τη σύνοδο κορυφής του G7 στο Κεμπέκ και τη συνάντησή του με τον Κιμ στη Σιγκαπούρη.
Το κοντράστ δεν θα μπορούσε να είναι πιο χτυπητό. Τορπιλίζοντας με ένα tweet αέρος – εδάφους από το προεδρικό του αεροπλάνο το κοινό ανακοινωθέν της συνόδου του G7, ο Ντόναλντ Τραμπ χαρακτήρισε τον Καναδό πρωθυπουργό Τζάστιν Τριντό «αδύναμο», «μαλακό» και «ανέντιμο» λόγω των αντιρρήσεών του για τους μονομερείς δασμούς που επέβαλε στη χώρα του η Ουάσιγκτον. Πιο Τραμπ κι από τον Τραμπ, ο κορυφαίος των οικονομικών του συμβούλων Πίτερ Ναβάρο δήλωσε ότι «υπάρχει μια ξεχωριστή θέση στην κόλαση» για τον Τριντό. Δύο ημέρες αργότερα, ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έκανε καμία οικονομία σε κολακείες για τον Κιμ, τον οποίο μέχρι τον Ιανουάριο χαρακτήριζε «μικρό πυραυλάνθρωπο» και τον απειλούσε με τη «φωτιά και μανία» της υπερδύναμης. Αυτή τη φορά, ο Τραμπ χαρακτήριζε τον Κιμ «πολύ, πολύ ταλαντούχο» και ιδιαίτερα «σκληρό», τονίζοντας ότι «εμείς οι δύο έχουμε σπουδαία χημεία μεταξύ μας».
Στο ίδιο μήκος κύματος με τη Le Monde κινήθηκαν τα σχόλια πολλών έγκυρων εφημερίδων ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. Με τον υπερχειλίζοντα ναρκισσισμό του, ο Τραμπ εκτιμά τους «σκληρούς άνδρες», όπως ο Πούτιν, ο Σι, ο Κιμ ή ο Ερντογάν και επιδιώκει να κλείσει πραγματιστικά «ντιλ» μαζί τους, ενώ νιώθει πολύ άβολα ανάμεσα στους «μαλακούς» ηγέτες των δυτικών δημοκρατιών, με τους οποίους υποτίθεται ότι τον συνδέουν περισσότερες κοινές αξίες – αυτή ήταν η συνισταμένη των επικριτών του. Οι ίδιοι καυτηρίασαν τον Τραμπ που έσπευσε να πανηγυρίσει, με το που πάτησε το πόδι του στην Αμερική, ότι «δεν υπάρχει πια πυρηνική απειλή από τη Β. Κορέα», ενώ ο Κιμ όχι μόνο διατηρεί ακέραιο το πυρηνικό του οπλοστάσιο, αλλά και δεν ανέλαβε καμία χειροπιαστή δέσμευση. Ειρωνικά σχόλια για την αντίληψή του περί διπλωματίας και στρατηγικής προκάλεσε και η απάντησή του σε δημοσιογράφο που του είχε επισημάνει την αοριστία του κοινού ανακοινωθέντος με τον Κιμ, στη Σιγκαπούρη. Ο Αμερικανός πρόεδρος και μεγαλοεπιχειρηματίας ακινήτων κάλεσε τον δημοσιογράφο να δει τη Β. Κορέα «από τη σκοπιά του real estate», προσθέτοντας ότι «έχει σπουδαίες παραλίες», οι οποίες θα μπορούσαν να στεγάσουν αλυσίδες πολυτελών μπανγκαλόου.
Εκτονώθηκαν οι φόβοι
Οι επικρίσεις που δέχθηκε ο Τραμπ ενέχουν στοιχεία αλήθειας, αλλά περισσότερο απηχούσαν τον θυμό των Ευρωπαίων, Καναδών και Ιαπώνων για τον πόλεμο των δασμών της Ουάσιγκτον, παρά μια ακριβοδίκαιη αποτίμηση της ιστορικής, σε κάθε περίπτωση, συνόδου. Από μόνη της, η πραγματοποίηση της συνάντησης με τον Κιμ εκτόνωσε τους δικαιολογημένους, μέχρι πρότινος, φόβους για έναν μεγάλο πόλεμο στην κορεατική χερσόνησο, όπου συναντώνται τέσσερις πυρηνικές δυνάμεις (Β. Κορέα, Κίνα, Ρωσία, ΗΠΑ). Και αυτό δεν είναι λίγο. Οσο για το μέγα θέμα της αποπυρηνικοποίησης, ουδείς λογικός άνθρωπος ανέμενε ότι θα λυνόταν ως διά μαγείας με την πρώτη συνάντηση των Τραμπ και Κιμ. Εκείνο που έγινε στη Σιγκαπούρη ήταν ένα πρώτο βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, σε έναν μακρύ δρόμο, γεμάτο παγίδες και νάρκες.
Στην πραγματικότητα, το κοινό ανακοινωθέν και οι δηλώσεις Τραμπ και Κιμ έδωσαν το περίγραμμα ενός οδικού χάρτη με συντονισμένα, διαδοχικά βήματα, στη βάση του δούναι και λαβείν. Σε συνέχεια κινήσεων καλής θέλησης όπως η καταστροφή του πεδίου πυρηνικών δοκιμών του, ο Βορειοκορεάτης ηγέτης προχωρά στην καταστροφή εγκαταστάσεων για τους κινητήρες των διηπειρωτικών βαλλιστικών του πυραύλων που μπορούν να απειλήσουν τις ΗΠΑ. Από την πλευρά του, ο Αμερικανός πρόεδρος ανέστειλε τα κοινά γυμνάσια της χώρας του με τη Νότια Κορέα, που εύλογα ανησυχούσαν και ερέθιζαν την Πιονγιάνγκ. Ουσιαστικά, οι δύο πλευρές υιοθέτησαν τη φόρμουλα που είχε προτείνει από καιρό η Κίνα για το διπλό «πάγωμα» – του πυρηνικού και βαλλιστικού προγράμματος της Β. Κορέας και της άσκησης στρατιωτικής πίεσης στη χώρα από τις ΗΠΑ.
Το επόμενο βήμα θα πρέπει να έρθει, όπως δήλωσε ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο, μέχρι το φθινόπωρο, με τη δημοσιοποίηση του πυρηνικού δυναμικού της Β. Κορέας και τη δημιουργία ενός διεθνούς μηχανισμού ελέγχου και πιστοποίησης. Αυτή θα είναι η πρώτη πράξη στη διαδικασία της αποπυρηνικοποίησης, η ολοκλήρωση της οποίας θα σημάνει και την άρση των αμερικανικών κυρώσεων στη Β. Κορέα – ίσως και στην οικοδόμηση κάποιου Πύργου Τραμπ σε μία από τις ακτές που τόσο εκτίμησε ο Αμερικανός πρόεδρος.
Αμφίβολη προοπτική
Για την ώρα, αυτή η προοπτική φαίνεται μακρινή και αμφίβολη. Πρώτα απ’ όλα γιατί οι δύο πλευρές απέχουν από το να έχουν καταλήξει σε μια κοινή αντίληψη περί αποπυρηνικοποίησης της κορεατικής χερσονήσου. Η Πιονγιάνγκ, αλλά και το Πεκίνο επιθυμούν να απομακρυνθεί και η αμερικανική πυρηνική ασπίδα από τη Νότια Κορέα, όπως και οι 28.500 Αμερικανοί στρατιώτες που βρίσκονται εκεί. Ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι επιθυμεί να γυρίσουν στην πατρίδα κάποια μέρα οι στρατιώτες του, αλλά δεν το βλέπει για το αμέσως προσεχές μέλλον. Χωρίς επαρκείς εγγυήσεις, όμως, είναι άκρως απίθανο ο Κιμ να καταστρέψει τα πυρηνικά του όπλα, τη μοναδική «ασφάλεια ζωής» για τον ίδιο και το καθεστώς του, όπως τον δίδαξε η μοίρα των Μιλόσεβιτς, Σαντάμ και Καντάφι.
Ενδεχόμενη εξομάλυνση των σχέσεων Ουάσιγκτον – Πιονγιάνγκ θα επιφέρει μεγάλες αλλαγές στο γεωστρατηγικό τοπίο της Ανατολικής Ασίας. Η Κίνα και δευτερευόντως η Ρωσία θα είναι σε κάθε περίπτωση κερδισμένες, τόσο στο οικονομικό πεδίο όσο και σε εκείνο της ασφάλειας, ιδιαίτερα στον βαθμό που θα εξασθενήσει η αμερικανική στρατιωτική παρουσία στην περιοχή. Αντίθετα η Ιαπωνία, αν και μπορεί να επωφεληθεί ώς ένα βαθμό από οικονομική άποψη –γι’ αυτό άλλωστε ο πρωθυπουργός Σίνζο Αμπε σπεύδει να συναντηθεί και αυτός με τον Κιμ– θα αναγκαστεί να επανεξετάσει το σύστημα ασφαλείας της. Η αναθεώρηση του πασιφιστικού συντάγματος και η ενίσχυση των ενόπλων δυνάμεων, κυρίως έναντι της Κίνας –βασικοί στόχοι του Σίνζο Αμπε– θα τεθούν με ακόμη μεγαλύτερη επιτακτικότητα στην ημερήσια διάταξη.
Τι θέλει ο Κιμ
Η έκπληξη πολλών για την υποτιθέμενη μεταμόρφωση του Κιμ από παρανοϊκό δικτάτορα σε μετρημένο ηγέτη προδίδει άγνοια των εξελίξεων στη Β. Κορέα. Ηδη, το 2012, στην πρώτη δημόσια ομιλία από την άνοδό του στην εξουσία, ο νεαρός Κιμ δήλωσε ότι δεν θα επέτρεπε «να σφίξει κι άλλο το ζωνάρι ο λαός του». Αργότερα, αναθεώρησε την πολιτική του byungjin, δηλαδή την παράλληλη προώθηση της στρατιωτικής ισχύος και της οικονομικής ανάπτυξης, ρίχνοντας αποφασιστικά το βάρος στη δεύτερη. Οι θεαματικές εκκαθαρίσεις του θείου του και άλλων ανώτατων στελεχών σηματοδότησαν τη μείωση του ειδικού βάρους της στρατοκρατίας, που είχε γίνει κράτος εν κράτει επί ημερών του πατέρα του. Ως βασικό μοχλό για την ανάπτυξη και την προσέλκυση επενδύσεων εννοεί να χρησιμοποιήσει ο Κιμ τις 22 Ειδικές Οικονομικές Ζώνες που έχουν δημιουργηθεί κατά το πρότυπο της Κίνας του Ντενγκ Ξιαοπίνγκ. Η άρση των αμερικανικών κυρώσεων είναι βέβαιο ότι θα μεγεθύνει εκθετικά τις ξένες επενδύσεις. Ενας άλλος παράγοντας που εξηγεί τη στροφή Κιμ είναι η πάγια επιδίωξη του καθεστώτος για τη διαφύλαξη της ανεξαρτησίας του. Ο ιδρυτής της Λαοκρατικής Κορέας, Κιμ Ιλ Σουνγκ, ισορροπούσε επιδέξια μεταξύ Ρωσίας και Κίνας.
Ο εγγονός του μάλλον θα επιχειρήσει να εξισορροπήσει μεταξύ Κίνας και Αμερικής, αν και δεν αγνοεί το ρίσκο.