Αποψη: Το μετέωρο βήμα του Ερντογάν

Αποψη: Το μετέωρο βήμα του Ερντογάν

2' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Οι σημερινές διπλές εκλογές στην Τουρκία επισφραγίζουν τη μετάβαση σε ένα προεδρικό σύστημα χωρίς ασφαλιστικές δικλίδες ελέγχου, προσφέροντας στον πρόεδρο τεράστιες δυνατότητες και de jure. Μάλιστα, κάνοντας χρήση αυτών, αν το αποτέλεσμα των κοινοβουλευτικών εκλογών δεν είναι το επιθυμητό, διόλου δεν αποκλείεται σε σύντομο χρόνο ο Ερντογάν να προκαλέσει πρόωρες εκλογές, διαλύοντας το Κοινοβούλιο. Σε μία τέτοια περίπτωση και με την κατάσταση της οικονομίας να καθίσταται όλο και πιεστικότερη, θα ζητήσει καθαρή κοινοβουλευτική εντολή. Aλλωστε, μεγάλο μέρος της προεκλογικής εκστρατείας, όπως συνέβη και κατά το δημοψήφισμα του Απριλίου 2017 για τη συνταγματική αναθεώρηση, εστιάζει στην ανάγκη η Τουρκία να κυβερνηθεί αποτελεσματικά από τον πολιτικό που οι πολίτες εμπιστεύονται. Eτσι, επιχειρείται να παραμεριστούν οι ανησυχίες για την υπερσυγκέντρωση εξουσιών στα χέρια του, εφόσον οι συνθήκες επιβάλλουν μία σταθερή, στιβαρή και δυναμική διακυβέρνηση.

Η γειτονική χώρα βρίσκεται σε τροχιά μη κανονικότητας, τουλάχιστον από το αποτυχημένο πραξικόπημα και μετά. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στο εσωτερικό, η ανησυχητικά φθίνουσα πορεία της οικονομίας, η αναζωπύρωση του κουρδικού κινδύνου και η επέμβαση στη Συρία, η πρωτοφανής κακοφόρμιση των σχέσεων με τη Δύση και η έλλειψη στέρεων συμμάχων καλλιεργούν την εικόνα μιας οιονεί αστάθειας, η οποία πρέπει να αναστραφεί. Ακόμη και αν ο Τούρκος πρόεδρος ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για τις παραπάνω αβεβαιότητες, ταυτόχρονα αυτοσυστήνεται ως ο μόνος ηγέτης που μπορεί να αποκαταστήσει την τάξη και εν συνεχεία να «εκτοξεύσει» τη χώρα. Εξάλλου, πολλές από τις ανησυχητικές τάσεις (εντός και εκτός) αποδίδονται από το ερντογανικό σύστημα σε ξένο δάκτυλο που συνεργάζεται με εγχώρια συμφέροντα (Γκιουλέν, PKK), θέλοντας στο κακό σενάριο να την αποδυναμώσουν, βάζοντας τρικλοποδιές στον Τούρκο πρόεδρο, στο χειρότερο σενάριο να τη διαμελίσουν γιατί τρομάζουν μπροστά στο μέγεθος και στην ανερχόμενη ισχύ της.

Μεγάλο μέρος του αφηγήματος Ερντογάν βασίζεται σε τέτοιες παραδοχές, εξ ου και οι αναφορές ότι η νίκη του θα είναι ήττα των Δυτικών και η τακτική στοχοποίηση των δεύτερων, στους οποίους χρεώνεται, μεταξύ άλλων, και ένας άτυπος οικονομικός πόλεμος, με όχημα τους οίκους αξιολόγησης που για πολιτικούς λόγους υποβαθμίζουν την πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας. Τους κατηγορεί πως ό,τι δεν κατάφεραν ενορχηστρώνοντας το πραξικόπημα από κοινού με τον Γκιουλέν το επιχειρούν τώρα με άλλα εργαλεία. Βέβαια, η δαιμονοποίηση της Δύσης, όπως και του Ισραήλ, εξυπηρετεί και μία άλλη σκοπιμότητα: της ανάδειξης του Ερντογάν σε σημείο αναφοράς των σουνιτών μουσουλμάνων, με την Τουρκία σε ρόλο όχι μόνο ιδεολογικού φάρου αλλά και προστάτη τους (βλ. Παλαιστινίους αλλά και μουσουλμάνους σε διάφορα σημεία του πλανήτη).

Μετεκλογικά ο Τούρκος πρόεδρος λογικά θα υποχρεωθεί να κινηθεί πιο συναινετικά έναντι της Δύσης. Οι αρρυθμίες της οικονομίας (έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, υψηλός πληθωρισμός και ιδιωτικό χρέος, τριπλασιασμός τραπεζικού δανεισμού, εκροές κεφαλαίων, μεγάλος βαθμός έκθεσης σε ξένο νόμισμα, μειωμένη προσέλκυση επενδύσεων) δεν του αφήνουν περιθώρια ελιγμών που το προηγούμενο διάστημα οδήγησαν σε μερική ρήξη με τους δυτικούς του εταίρους. Ακόμη και ο αναπροσανατολισμός προς την Ανατολή, τόσο στο γεωπολιτικό όσο και στο οικονομικό πεδίο (μεταξύ 2021-2030 μόνο δύο ευρωπαϊκές χώρες θα περιλαμβάνονται στη λίστα των δέκα πρώτων προορισμών), προϋποθέτει σχετική εξομάλυνση των σχέσεων με τη Δύση. Συνάμα, όμως, η Τουρκία δεν αρκείται στον ρόλο του συμμάχου της Δύσης και πολύ περισσότερο της αποκλειστικής σχέσης με αυτή, αλλά προτιμά να κινείται αυτόνομα, προβαίνοντας σε διευθετήσεις κατά το δοκούν, με την αυτοπεποίθηση ενός περιφερειακού πόλου εξουσίας και την ανασφάλεια της αδυναμίας καθορισμού των εξελίξεων που διαμορφώνονται (και) εις βάρος της.

* Ο δρ Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή