Είναι ανησυχητικό και επικίνδυνο για πολλούς λόγους αυτό που συνέβη πριν από λίγες μέρες στον Μαραθώνα. Αγνωστοι εισέβαλαν στον αρχαιολογικό χώρο των Αιγυπτίων θεών στην Μπρεξίζα και προξένησαν φθορές στα αντίγραφα των αγαλμάτων των θεών Ισιδας και Οσίριδος που στέκονται ανά ζεύγη στους τρεις πυλώνες του ιερού.
Εριξαν στο έδαφος τα τέσσερα αγάλματα και έσπασαν τα άλλα δύο.
Η υπεύθυνη του αρχαιολογικού χώρου Πέλλη Φωτιάδη, μιλώντας χθες στην «Κ», έκανε λόγο για μια πράξη που έγινε με «επιθετική οργή». Περιέγραψε μια «άλλης φύσης καταστροφή. Δεν είναι απλή φθορά μνημείου ούτε μικροκλοπές εργαλείων, όπως αυτές που είχαν γίνει στο παρελθόν. Είναι κάτι δυσάρεστο, κάτι άγριο και ελπίζουμε να παραμείνει μεμονωμένο». Οι άγνωστοι έδρασαν ανενόχλητοι, καθώς η βάρδια του φύλακα λήγει στις 3.30 το μεσημέρι – είναι γνωστό το πρόβλημα υποστελέχωσης στις Εφορείες Αρχαιοτήτων.
Οι βανδαλισμοί και οι καταστροφές προτομών και γλυπτών στον δημόσιο χώρο και ειδικά στο κέντρο της Αθήνας, είναι ένα φαινόμενο που συνηθίσαμε τα τελευταία χρόνια, καθώς μας απασχολεί, δυστυχώς, σχεδόν καθημερινά. Αντίθετα, ο βανδαλισμός εντός οργανωμένου αρχαιολογικού χώρου είναι πρωτοφανής. Οι δράστες είχαν σχέδιο, χρησιμοποίησαν βαριά εργαλεία, χτύπησαν με μανία τα αγάλματα. Στην αρχή πίστευαν ότι καταστρέφουν αρχαία, δεν γνώριζαν ότι ήταν αντίγραφα και όταν το κατάλαβαν καθώς από το εσωτερικό τους βγήκε η πολυουρεθάνη, συνέχισαν κόβοντας από τα αγάλματα τα πρόσωπα και τα χέρια. Με οργή.
Ας ελπίσουμε να πρόκειται για μεμονωμένο περιστατικό. Ας «ευχηθούμε» να ήταν κάποιοι παλαβοί ή μεθυσμένοι που ξέσπασαν στο ζεύγος των θεών. Κι αν δεν είναι έτσι; Πώς προστατεύονται οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μνημεία; Η Ελλάδα είναι ολόκληρη ένα ανοιχτό μουσείο. Σε πολλά μέρη της οι αρχαιολογικοί χώροι αν δεν είναι αφύλακτοι προστατεύονται ελλιπώς. Οι Εφορείες Αρχαιοτήτων της χώρας είναι χωρίς πόρους και προσωπικό. Το υπουργείο Πολιτισμού συνεχώς τάζει αλλά δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Λεφτά δεν υπάρχουν. Υπάρχει έστω σχέδιο; Κάποιες σκέψεις για προληπτικές δράσεις; Η ανακοίνωση του ΥΠΠΟΑ για το περιστατικό στον Μαραθώνα ήταν διεκπεραιωτική, αμήχανη. Γνωρίζουν και οι ίδιοι ότι δεν μπορούν να κάνουν πολλά, ίσως και να τρέμουν στο δυσμενές σενάριο να επαναληφθεί κάτι αντίστοιχο.
Η ούτως ή άλλως προβληματική διαχείριση της πολιτιστικής κληρονομιάς έγινε ακόμη πιο δύσκολη στα χρόνια της κρίσης. Χωρίς οικονομικούς πόρους δεν γίνεται να ανταποκριθείς ούτε στα βασικά. Επιβάλλονται μία άλλη στρατηγική, ένας νέος, ρεαλιστικός σχεδιασμός, συνέργειες με φορείς, ιδιώτες, τις τοπικές κοινωνίες. Οι βεβαρημένοι δημόσιοι προϋπολογισμοί είναι αδύνατον να αντεπεξέλθουν στις ανάγκες για συντήρηση και προστασία που απαιτούν τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι σε όλη την Ελλάδα.
Η πολιτιστική κληρονομιά είναι ευάλωτη, οι συνέργειες σε όλα τα επίπεδα είναι πλέον ο μόνος δρόμος.