Είναι ο εθνικισμός το μέλλον της Ευρώπης;

Είναι ο εθνικισμός το μέλλον της Ευρώπης;

3' 29" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Αλμπέρτο Ναρντελί*

Η Μέρκελ είναι το κλειδί

Η ​Ε.Ε. κινδυνεύει να πέσει στα χέρια αντιφιλελεύθερων και εθνικιστικών δυνάμεων αν η Αγκελα Μέρκελ χάσει την εξουσία: αυτό είναι το συμπέρασμα επαφών που είχα την περασμένη εβδομάδα με κορυφαίους Ευρωπαίους πολιτικούς και διπλωμάτες.

Η Μέρκελ βρίσκεται υπό πολιορκία, σε τρία μέτωπα: ένας εκ των κυβερνητικών της εταίρων θέλει να σφραγίσει τα σύνορα της Γερμανίας· αυξανόμενα θορυβώδεις αντι-ευρωπαίοι εθνικιστές, υποστηρικτές του Πούτιν, συμμαχούν σε πανευρωπαϊκό επίπεδο· και στο διεθνές επίπεδο, ο Ντόναλντ Τραμπ συνεχίζει να σφυροκοπά τη μεταπολεμική τάξη πραγμάτων.

Η ιδέα αποχώρησης της Μέρκελ, ύστερα από 13 χρόνια, μοιάζει αδιανόητη για πολλούς κορυφαίους αξιωματούχους με τους οποίους μιλήσαμε. Αλλά ανησυχούν ότι ο συνδυασμός των πιέσεων θα οδηγήσει τελικά στην πτώση της.

«Θα ήταν το τέλειο έγκλημα. Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία της Ευρώπης», μας είπε σχετικά με το ενδεχόμενο αυτό πρώην υψηλόβαθμος αξιωματούχος μεγάλης χώρας της Ευρωζώνης.

Για τον στενό της κύκλο, τα τρία μέτωπα συνδέονται. «Μπορεί να πει κανείς ότι υπερασπίζεται το φιλελεύθερο δημοκρατικό σύστημα όπως το ξέρουμε», σημειώνει μία πηγή με άμεση γνώση του σκεπτικού της καγκελαρίου.

Σε ομιλία προς το γερμανικό Κοινοβούλιο το πρωί της Πέμπτης, η Μέρκελ είπε στους βουλευτές ότι ο διάλογος σχετικά με το άσυλο και τη μετανάστευση έχει μετατραπεί σε «ζήτημα πεπρωμένου» για την Ε.Ε. «Είτε το χειριζόμαστε με τρόπο που μας επιτρέπει να υπηρετούμε τις αξίες μας και το πολυμερές σύστημα στην Αφρική και αλλού, ή κανείς δεν θα πιστεύει πια σε αυτό το αξιακό σύστημα που μας έκανε τόσο ισχυρούς», είπε.

Αξιωματούχοι στη Γερμανία και αλλού στην Ε.Ε. φοβούνται πως αν αποχωρήσει η Μέρκελ, το πολιτικό φάσμα στη Γερμανία θα κινηθεί προς τα δεξιά, όπως έχει συμβεί και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Υψηλόβαθμος διπλωμάτης από χώρα του G7 μου είπε ότι προσπαθεί να μη σκέφτεται το ενδεχόμενο του πολιτικού τέλους της καγκελαρίου, ως αποτέλεσμα της διαμάχης με το CSU. «Κάτι τέτοιο θα σήμαινε μια ενίσχυση του “εγώ” των εθνικιστών, που μπορεί να αποδειχθεί πολύ επικίνδυνη για την Ε.Ε., και για την ειρήνη στην Ευρώπη».

* Ο κ. Αλμπέρτο Ναρντέλι είναι αρχισυ-ντάκτης ευρωπαϊκών θεμάτων του Buzzfeed News. Το άρθρο είναι συντομευμένη εκδοχή πρόσφατης ανταπόκρισής του από το Βερολίνο.

Αν Απλμπαουμ*

Ο πατριωτισμός θα κερδίσει

Τ​​ο πρόβλημα με τη λέξη «εθνικισμός» είναι ότι σημαίνει διαφορετικά πράγματα για διαφορετικούς ανθρώπους (ανάλογα με τη συγκυρία). Στο σωστό πλαίσιο, ο πατριωτισμός –η αγάπη για την πατρίδα– μπορεί να είναι κάτι τρομερά θετικό. Μπορεί να εμπνεύσει τους ανθρώπους να συνεργαστούν στην υπηρεσία κοινών στόχων, να οικοδομήσουν πολιτικούς θεσμούς, να προωθήσουν την ελευθερία και τη δικαιοσύνη. Η ακραία και σοβινιστική αγάπη για την πατρίδα, όμως, οδηγεί σε μίσος για τους ξένους και στην υποψία ότι όποιοι δεν τη συμμερίζονται είναι προδότες.

Ενας βαθμός πατριωτισμού είναι αναγκαίος για να υπάρξει η δημοκρατία· αλλά η ροπή προς τον εθνικισμό πλήττει τη δημοκρατία και την κοινωνία των πολιτών, πριμοδοτεί αυταρχικούς ηγέτες και αυξάνει τον κίνδυνο του πολέμου. Αν οι πολιτικοί διαθέτουν τη σοφία για να κατανοήσουν αυτήν τη διαφορά και να καλλιεργήσουν τον πατριωτισμό εις βάρος του εθνικισμού, τότε το νέο κύμα μισαλλοδοξίας, σοβινισμού και νατιβισμού που έχει σηκωθεί μπορεί να σταματήσει.

Εχουμε ήδη παραδείγματα του πώς μπορεί να γίνει αυτό. Στη Γαλλία, ο Μακρόν έχει δείξει ότι μπορείς να κερδίσεις μια εκλογική αναμέτρηση στην Ευρώπη έναντι ενός νατιβιστή αντιπάλου ορίζοντας το εθνικό μεγαλείο ως προϊόν των εξαιρετικών νόμων και της δυναμικής κουλτούρας της χώρας, όχι του DNA των πολιτών της. Ιστορικά, αυτό έχουν κάνει και οι πρόεδροι των ΗΠΑ – έχουν επιχειρήσει να ενώσουν τους ποικίλης προέλευσης πολίτες της χώρας επικαλούμενοι τις συνταγματικές της παραδόσεις και το πνεύμα της επιχειρηματικότητας, όχι τη φυλή.

Η επάνοδος του εθνικισμού παλαιάς κοπής, που βασίζεται χοντροκομμένα στην εθνότητα ή στη φυλή, είναι μια αντίδραση απέναντι στην παγκοσμιοποίηση της πληροφορίας και του εμπορίου. Σε έναν περίπλοκο κόσμο, ο εθνικισμός αυτού του είδους αποτελεί μια γρήγορη και απλή απάντηση. Αλλά τελικά δεν είναι μια ικανοποιητική ή επιτυχημένη απάντηση. Θα προκαλέσει βία και πόνο, εμπορικούς πολέμους και ένοπλες συγκρούσεις.

Αντιθέτως, η ενίσχυση σύγχρονων, πραγματιστικών εκδοχών του πατριωτισμού μπορεί να λύσει προβλήματα και να δώσει στον κόσμο μια ευρύτερη αίσθηση υπηρεσίας ενός υψηλότερου σκοπού. Ο πατριωτισμός θα επικρατήσει του εθνικισμού· απλά μπορεί να πάρει καιρό.

* Η κ. Αν Απλμπαουμ είναι ιστορικός, συγγραφέας του βιβλίου «Το σιδηρούν παραπέτασμα» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια).

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή