Κάθε προσπάθεια καταγραφής των ανοικτών θεμάτων που απασχολούν την Τουρκία στην εξωτερική πολιτική της οδηγεί σε μακρύ κατάλογο σοβαρών εκκρεμοτήτων. Το πιο σοβαρό πρόβλημα είναι η αντιμετώπιση των Κούρδων σε Συρία, Ιράκ αλλά και στο εσωτερικό της. Το Κουρδικό είναι άμεσα συνδεδεμένο με τη συριακή κρίση. Εκεί η Τουρκία έχει εμπλακεί σε μια παγκόσμιας εμβέλειας διαμάχη. Είναι η πιο ευάλωτη πλευρά από όσους διεθνείς παίκτες συμμετέχουν σε αυτήν και το μόνο από τα κράτη της περιοχής που θίγεται τόσο άμεσα από τις συνέπειες του συριακού πολέμου. Ηδη 4 εκατ. πρόσφυγες κατακλύζουν τη χώρα. Ο τουρκικός στρατός βρίσκεται εισβολέας σε συριακά εδάφη χωρίς προοπτική άμεσης απεμπλοκής. Κουρδικές πολιτοφυλακές ελέγχουν σήμερα το μεγαλύτερο τμήμα των συνόρων της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ. Εφιάλτης…
Εδώ μπαίνει ο παράγοντας Αμερική. Η συνεργασία των ΗΠΑ με τους Κούρδους της Συρίας εναντίον του Ισλαμικού Κράτους είναι μόνον ένα από τα προβλήματα που έχει η Τουρκία με την υπερδύναμη. Ακολουθούν η αγορά ρωσικών οπλικών συστημάτων· οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ· η στάση που θα τηρήσει ο Ερντογάν έναντι του Ιράν μετά την εφαρμογή των νέων αμερικανικών κυρώσεων· η έκδοση Φετουλάχ Γκιουλέν από τις ΗΠΑ στην Τουρκία και η συνεχιζόμενη κράτηση του Αμερικανού πάστορα στις τουρκικές φυλακές. Η Αμερική επέλεξε να στηρίξει παραμονές εκλογών τον Ερντογάν. Παρέδωσε κανονικά τα μαχητικά F-35 και προχώρησε σε μια κατ’ αρχήν συμφωνία μαζί του για την απομάκρυνση των Κούρδων πολιτοφυλάκων από τη συριακή πόλη Μανμπίτζ. Θα αποφύγει να ωθήσει τον Ερντογάν στα άκρα. Γνωρίζει ότι η Ρωσία επιθυμεί να χρησιμοποιεί την Τουρκία ως δηλητηριώδες απόστημα στο σώμα του ΝΑΤΟ. Θέλει, όμως, να κερδίσει χρόνο ευελπιστώντας ότι στο τέλος η Τουρκία δεν θα χαθεί από σύμμαχος για τη Δύση.
Στις σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας δεσπόζει το μεταναστευτικό, που πλέον ανεβάζει και ρίχνει κυβερνήσεις σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Ο Ερντογάν θα το χρησιμοποιήσει. Αμεσος στόχος παραμένει η απαλλαγή Τούρκων πολιτών από θεώρηση (βίζα) για την είσοδό τους στην Ε.Ε. και η χρηματική βοήθεια για τους πρόσφυγες που βρίσκονται στη χώρα του. Μεσοπρόθεσμος στόχος είναι μια νέα τελωνειακή συμφωνία. Συνδέεται με το οριστικό καθεστώς που θα έχει η Τουρκία με την Ε.Ε. (καθότι είναι πλέον σαφές ότι δεν θα γίνει ποτέ μέλος). Οι όροι του καθεστώτος θα διαμορφωθούν μόνον αφού ξεκαθαρίσει η σχέση της Βρετανίας με την Ε.Ε.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι σχετικώς χαμηλά στον κατάλογο των τουρκικών προτεραιοτήτων. Κινούνται όμως αυτοτελώς από τα υπόλοιπα θέματα. Αυτό που καίει την Τουρκία είναι οι συνεχιζόμενες έρευνες για υδρογονάθρακες στην κυπριακή ΑΟΖ. Νέες ανακαλύψεις θα ενισχύσουν τη διεθνή θέση της Κύπρου. Επιπλέον θα απειλήσουν την de facto ηγεμονία που απέκτησε η Τουρκία με την εισβολή στο νησί το 1974. Τέλος, θα ξεθωριάσουν τη στρατηγική επιλογή της Αγκυρας να είναι η μοναδική οδός μεταφοράς φυσικού αερίου από την Ανατολή προς την Ευρώπη, καθιστώντας οικονομικά εφικτή τη δημιουργία αγωγού από την Ανατολική Μεσόγειο προς την Ε.Ε. μέσω Κρήτης.
Το Αιγαίο αποτελεί δευτερεύον μέτωπο εν σχέσει προς το Κυπριακό. Η Τουρκία θα το κρατάει ανοικτό για να διασπά την προσοχή μας από τα τεκταινόμενα στην Ανατολική Μεσόγειο. Ως προς την ελληνική μουσουλμανική μειονότητα, απομένει να δούμε σε ποιες κυβερνητικές/κρατικές θέσεις θα τοποθετήσει ο Ερντογάν τη σκληροπυρηνική ομάδα των εξ ελληνικής Θράκης ορμώμενων πολιτικών. Το προσφυγικό/μεταναστευτικό προς το παρόν καθορίζεται από τις σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας.
Ο Ερντογάν καλείται να βρει λύσεις ή ισορροπίες σε όλα αυτά τα προβλήματα, ενώ η εθνικιστική Ακροδεξιά είναι σύμμαχός του στη Βουλή και πιθανόν να συμμετέχει με υπουργούς στην επόμενη κυβέρνηση. Η ροπή του προς την απολυταρχία περιορίζει τις δυνατότητες της γραφειοκρατίας να αποφύγει ακραίες ενέργειες. Μοναδική αναστολή του Ερντογάν θα είναι το ένστικτο αυτοσυντηρήσεώς του.
* O κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.