Ο βασιλιάς της ποπ αποκαλύπτεται

Ο βασιλιάς της ποπ αποκαλύπτεται

5' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Στην εποχή που η φυλή και το φύλο επιβάλλονται ως κεντρικά ζητήματα στον δημόσιο διάλογο σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο, δεν θα μπορούσε να υπάρξει γνησιότερος προάγγελος των προβληματισμών, των μεταβολών και των συγκρούσεων που αυτά τα θέματα προκαλούν στην κοινωνία, στον πολιτισμό και στην πολιτική, από τον Μάικλ Τζάκσον, τον καλλιτέχνη που συμβόλισε και πειραματίστηκε με τη ρευστότητα τόσο του φύλου όσο και της φυλής – και μάλιστα πολλά χρόνια προτού αυτές οι αναζητήσεις καταστούν γνώρισμα της καθημερινότητας. Με αυτές τις σκέψεις αγόρασα το εισιτήριο των 19 στερλινών (21,5 ευρώ) και πέρασα την είσοδο της έκθεσης «Michael Jackson: On the Wall» στη National Portrait Gallery στην πλατεία Τραφάλγκαρ του Λονδίνου, την ημέρα των εγκαινίων, στις 28 Ιουνίου.

Η ατμόσφαιρα στο κλασικής αρχιτεκτονικής κτίριο του τέλους του 19ου αιώνα ήταν ευχάριστη, διότι πρώτα απ’ όλα ήταν δροσερή, ιδίως σε σύγκριση με τη σχεδόν μεσογειακή αίσθηση που αφήνει αυτές τις ημέρες η περιήγηση στο Λονδίνο. Ωστόσο, εκείνο που διαφοροποιούσε την είσοδο στο μουσείο αυτό σε σχέση με άλλα μουσεία της αγγλικής πρωτεύουσας δεν ήταν μόνο η ανακούφιση που προσφέρει ο κλιματισμός, αλλά ο εμφανής ενθουσιασμός από την προσδοκία της αναβίωσης αναμνήσεων όσων ήμασταν μαθητές τη δεκαετία του ’80, μια εποχή που σαφώς σφραγίστηκε από τα mega hits και τα βιντεοκλίπ του Μάικλ Τζάκσον που βλέπαμε στο «Μουσικό Καλειδοσκόπιο» της ΕΡΤ2.

Εξήντα χρόνια

Παρ’ όλα αυτά, οι σημερινοί δωδεκάχρονοι δεν είναι απόντες. Παρατηρώ παιδιά που σίγουρα ήταν νεογέννητα στις 25 Ιουνίου 2009, όταν ο τραγουδιστής πέθανε στα 51 του λόγω καρδιακής προσβολής, η οποία προκλήθηκε από υπερβολική δόση βενζοδιαζεπίνης, να συνωστίζονται στον προθάλαμο για να μπουν στην έκθεση. Ηταν η τάξη ενός σχολείου του κεντρικού Λονδίνου. Οι μαθητές και οι μαθήτριες, καλοντυμένοι με μπλε πουκάμισα και γκρι παντελόνια της σχολικής στολής τους, περίμεναν συνοδεία της χαμογελαστής δασκάλας τους για να περιεργαστούν τα ίχνη του μεγαλύτερου ποπ μύθου του 20ού αιώνα, έστω κι αν γι’ αυτούς ανήκει μάλλον στο πεδίο της αρχαιολογίας. Πολλοί κριτικοί προεξοφλούν ότι η έκθεση θα αποτελέσει το hit του καλοκαιριού, αφού συμπίπτει με τα 60 χρόνια από τη γέννηση του τραγουδιστή στις 29 Αυγούστου. Επομένως, προβλέπεται συνωστισμός επισκεπτών απ’ όλον τον κόσμο, γι’ αυτό όσοι προτίθεστε να τη δείτε, ώς τις 21 Οκτωβρίου που ολοκληρώνεται, φροντίστε να κλείσετε εισιτήρια ηλεκτρονικά.

Ο βασιλιάς της ποπ αποκαλύπτεται-1

Ο Ντέιβιντ Λα Σαπέλ είδε τον τραγουδιστή σαν τον Απόστολο Παύλο στον δρόμο για τη Δαμασκό και μας έδωσε το αριστούργημα «An Illuminating Path».

Στην είσοδο της έκθεσης μας υποδέχεται το πορτρέτο του τραγουδιστή από τον Κιθ Χέρινγκ, τον αδικοχαμένο βιρτουόζο της pop art και μαθητή του Αντι Γουόρχολ που είχε γνωρίσει φυσικά τον Τζάκσον. Με μια-δυο πινελιές ο Χέρινγκ απέδωσε το χαρακτηριστικό βλέμμα του βασιλιά της ποπ, ένα βλέμμα σκοτεινό, πληγωμένο, παιδικό και επίμονο. Είναι ο πρώτος από τους συνολικά 48 καλλιτέχνες που έχουν εμπνευστεί τα τελευταία 40 χρόνια από το φαινόμενο Μάικλ Τζάκσον και έχουν δημιουργήσει γλυπτά, φωτογραφικά και ζωγραφικά πορτρέτα, video art, αλλά και αφαιρετικές εγκαταστάσεις. Ο επισκέπτης περπατά από αίθουσα σε αίθουσα και συγκεντρώνει μια ολότητα προσεγγίσεων που ουσιαστικά συγκροτεί το φάσμα των αντανακλάσεων που το έργο και η προσωπικότητα του Μάικλ Τζάκσον, του καλλιτέχνη με τη ρητή και διατυπωμένη φιλοδοξία να ενώσει όλον τον κόσμο με τη μουσική του, αποτύπωσαν επάνω στη συλλογική συνείδηση. Το αποτέλεσμα δεν θα μπορούσε να είναι κάτι λιγότερο, εφόσον την επιμέλεια της έκθεσης ανέλαβε ο ίδιος ο διευθυντής της National Portrait Gallery, o 41χρονος, τολμηρός, καινοτόμος και φιλόδοξος Νίκολας Κάλιναν.

Αρχάγγελος Μάικλ

Ο Κάλιναν πέτυχε να δημιουργήσει μια στιβαρή σύνθεση από «Jackson-εντυπώσεις». Το θαυμάσιο έργο του Ντέιβιντ Λα Σαπέλ, που ο τραγουδιστής απεικονίζεται ως Αρχάγγελος Μιχαήλ που επικρατεί επί του σατανά συνδυάζεται με το δωμάτιο Γουόρχολ, όπου ο Μάικλ Τζάκσον τοποθετείται στο γουορχολικό πάνθεον των ειδώλων δίπλα στην Ελίζαμπεθ Τέιλορ και στη Μέριλιν Μονρόε – σε πορτρέτα, αλλά και σε εξώφυλλα του (διά χειρός Γουόρχολ) περιοδικού Interview της Νέας Υόρκης που έκλεισε μόλις πρόσφατα. Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς, ιδίως οι νέοι κάτω των 30, όλα αυτά τα είδωλα, τις περσόνες, τα τραγούδια, τις εικόνες και τα διεθνή περιοδικά, σε μια εποχή που δεν υπήρχε Ιντερνετ. Ηταν απροσμέτρητες η μαζικότητα, η αίγλη, η επιρροή και ο μαγνητισμός τους. Εφταναν σε επίπεδα που σήμερα, λόγω της πληθώρας πηγών και της ανοιχτής πρόσβασης, δεν μπορεί να κατακτήσει κανένας καλλιτέχνης και κανένα media project – και γι’ αυτό δεν μπορεί π.χ. να υπάρξει αντίστοιχο «φαινόμενο Τζάκσον».

Ο βασιλιάς της ποπ αποκαλύπτεται-2

Το άτιτλο έργο του Κιθ Χέρινγκ (1984) μας υποδέχεται στην είσοδο.

Στην έκθεση ξεχωρίζει επίσης η εικαστική σύνθεση του Μαρκ Ράιντεν για το άλμπουμ «Dangerous» (1991) που θυμίζει το στυλ του Ιερώνυμου Μπος και του Ινγκρέ και φυσικά το «Iππικό πορτρέτο του βασιλιά Φίλιππου του Δευτέρου» (Equestrian Portrait of King Philip II) από τον προσωπογράφο του Ομπάμα, Κεχίντ Γουάιλι. Πρόκειται για την τελευταία παραγγελία του τραγουδιστή προτού φύγει από τη ζωή και τον απεικονίζει σαν τον Ισπανό μονάρχη επάνω στο άλογο, στο πρότυπο του πασίγνωστου πίνακα του Ρούμπενς.

Ο βασιλιάς της ποπ αποκαλύπτεται-3

Ο Αντι Γουόρχολ τοποθέτησε τον Τζάκσον στο πάνθεον των ειδώλων.

Σε μια άλλη αίθουσα δεσπόζει ένα video art όπου Γερμανοί όλων των ηλικιών χορεύουν και τραγουδούν παράφωνα ολόκληρο το άλμπουμ Thriller (1982), ενώ η Αμερικανίδα Λορέιν Ο’ Γκρέιντι αντιπαραβάλλει πορτρέτα του Τζάκσον και του Μποντλέρ. Ωστόσο, σκέφτομαι ότι ο Τζάκσον, περισσότερο από Μποντλέρ, είναι ένας μαύρος Ντόριαν Γκρέι, με τη διαφορά ότι σε αντίθεση με τον ήρωα του Οσκαρ Ουάιλντ, η ανελέητη φθορά τύλιγε τον ίδιο κι όχι το πορτρέτο του – ίσως γιατί το πορτρέτο του ήταν ο ίδιος.

Η ταυτότητα

Μέσα από το έργο του πρόβαλε, εξερεύνησε και αμφισβήτησε τις στερεοτυπικές μορφές θηλυκότητας, αρρενωπότητας και φυλετικότητας καθώς και άλλων χαρακτηριστικών που στοιχειοθετούν και διαμορφώνουν τα όρια της ταυτότητας. Και έτσι, αναπόφευκτα, εγκλωβίστηκε στο εργαστήριο της φήμης και έγινε «έργο» ο ίδιος. Tο νόημα της pop art είναι ότι σε έναν κόσμο διαρκούς αναπαραγωγής της πραγματικότητας μέσα από αναρίθμητα media, όχι μόνο τα brands των προϊόντων, αλλά επιπλέον οι ίδιοι οι ηθοποιοί, οι καλλιτέχνες και προπαντός οι pop stars ανήκουν εξίσου στο συνολικό ρεύμα της τέχνης του 20ού και 21ου αιώνα. Η τέχνη της εποχής μας –από τη ζωγραφική ώς την ποίηση και τον κινηματογράφο και τη μουσική– αν έχει ένα χαρακτηριστικό είναι η αμφισβήτηση της έννοιας της μοναδικής αλήθειας και των αναλλοίωτων ταυτοτήτων. Στο πλαίσιο αυτό ο Τζάκσον, περισσότερο από κάθε άλλον ποπ καλλιτέχνη, έγινε ο ίδιος ένας καμβάς που η δημόσια προσοχή, σαν το αόρατο χέρι ενός ζωγράφου, «ζωγράφιζε» διαρκώς, τον έκανε λευκό, τον έκανε παιδί, τον έκανε κοπέλα, τον έκανε πατέρα, τον έκανε είδωλο. Ενα είδωλο που αποθέωσε, συκοφάντησε (οι κατηγορίες για παιδεραστία δεν αποδείχθηκαν ποτέ), φθόνησε και εκδικήθηκε.

Ο βασιλιάς της ποπ αποκαλύπτεται-4

Ο Γκρέισον Πέρι μεγαλούργησε με το βάζο «Sex, Drugs and Earthware».

​​Michael Jackson: On the Wall, National Portrait Gallery, Λονδίνο, ώς τις 21 Οκτωβρίου.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή