Η συμφωνία των Πρεσπών δοκιμάζεται ήδη, δημιουργώντας ερωτήματα αρχικά για την τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων. Βέβαια, κύριο ζητούμενο παραμένει η εφαρμογή των συμφωνηθέντων (εφόσον ξεπεραστεί ο σκόπελος της κύρωσης) ή αν θα επανέλθουμε στο status quo ante. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, ωστόσο, που θα έχει μετατοπιστεί η βάση της διαπραγμάτευσης, ποια τετελεσμένα θα έχουν παραχθεί και πόσο δύσκολη θα καταστεί μια νέα συμφωνία, δεδομένου ότι είναι πιθανό να έχουν διαφοροποιηθεί και οι πολιτικοί συσχετισμοί; Επίσης, πώς θα αντιδράσουν ΗΠΑ – Γερμανία σε ένα σενάριο που, κατά την ανάγνωσή τους, θα ενισχύσει την αναθεωρητική Ρωσία; Μήπως μια τέτοια εξέλιξη επαναφέρει τα Δυτικά Βαλκάνια στη συνηθισμένη αστάθεια, επιτρέποντας στους εθνικισμούς να ευδοκιμήσουν σε ένα τοξικό περιβάλλον; Ποιες δυνάμεις, εν τέλει, θα ωφεληθούν και κατά πόσο ένα τέτοιο ενδεχόμενο στην άμεση γειτονιά μας μπορεί και πρέπει να αποτραπεί; Εν τέλει, δύναται η πιεστική κατάσταση στο εσωτερικό της Ελλάδας να επηρεάσει αρνητικά και τη συμφωνία με την Αλβανία, που βρίσκεται στα σκαριά;
Σήμερα, πάντως, αυτό που απασχολεί Αθήνα και Σκόπια, αλλά και τρίτες δυνάμεις, είναι η κύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών, η οποία συν τω χρόνω καθίσταται τουλάχιστον προβληματική. Και αυτό για τους εξής λόγους:
Η Ε.Ε. μετέθεσε χρονικά τις οριστικές αποφάσεις για την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την ΠΓΔΜ (υπό προϋποθέσεις το 2019), αποστερώντας από τον Ζάεφ ένα βασικό επιχείρημα ώστε να πείσει το εγχώριο ακροατήριο. Εύλογα θα επηρεαστεί και η άμεση εισροή ευρωπαϊκών κεφαλαίων στην οικονομία της FYROM.
Επακολούθως, η κυβέρνησή της δεν θα μπορεί να επικαλεστεί χειροπιαστά οικονομικά οφέλη παρά μια μακρινή προοπτική για να γείρει την πλάστιγγα υπέρ της ενόψει του δημοψηφίσματος. Μάλιστα, ο Ζάεφ, προκειμένου να αναδείξει τα θετικά της συμφωνίας αναφέρεται συνεχώς σε μακεδονική γλώσσα και εθνότητα. Ετσι, χτυπάει την αχίλλειο πτέρνα της ελληνικής πλευράς, επιβεβαιώνοντας όσους εστιάζουν σε αυτά τα δύο σημεία για να κατακρίνουν τα συμφωνηθέντα.
Ο πρόεδρος της ΠΓΔΜ αλλά και το VMRO αντιστέκονται σθεναρά. Ο πρωθυπουργός δεν έχει την πλειοψηφία για να παύσει τον πρώτο από τα καθήκοντά του, αν και προσώρας μπορεί να τον παρακάμπτει, αδυνατώντας βέβαια να αποφύγει σχετικές καθυστερήσεις (π.χ. από την πρώτη αναπομπή της συμφωνίας). Ετσι, σημείο καμπής της διαδικασίας καθίσταται το δημοψήφισμα. Εδώ, όμως, η κατάσταση αρχίζει εκ νέου να περιπλέκεται: ακόμη και αν δεν είναι δεσμευτικό, προφανώς ο Ζάεφ δεν μπορεί να αγνοήσει τη λαϊκή ετυμηγορία. Στο ισχνό σενάριο το αποτέλεσμα να είναι συντριπτικό (η ένταξη σε ΝΑΤΟ και Ε.Ε. θα παρουσιαστούν ως δέλεαρ), θα το επικαλεστεί προκειμένου να πιέσει κάποιους εκ των βουλευτών του VMRO (ορισμένοι είναι συνεργαζόμενοι άρα ίσως καμφθούν ευκολότερα) για να φτάσει στις πολυπόθητες 80 ψήφους. Στο έτερο, ωστόσο, ενδεχόμενο ενός (σχετικά) οριακού (θετικά ή αρνητικά) αποτελέσματος και εφόσον δεν εξασφαλιστεί η απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία των 2/3 για τη συνταγματική αναθεώρηση, το momentum θα έχει απεμποληθεί και η συγκυβέρνηση θα προσφύγει πρόωρα σε εκλογές, ενώ ανθελληνικά αισθήματα και εθνικισμός θα έχουν φουντώσει εξαιτίας της σύγκρουσης με την αντιπολίτευση.
Στην Ελλάδα, αναταράξεις και (σκόπιμες;) παλινωδίες ανάμεσα στους κυβερνητικούς εταίρους εναλλάσσονται. Η δε αξιωματική αντιπολίτευση δείχνει μετέωρη, παρά την καθαρά αρνητική της στάση. Τυχόν απόρριψη από τη FYROM θα ήταν για τους περισσότερους βολικά ανακουφιστική ώστε το μπαλάκι να μη βρεθεί στο δικό μας γήπεδο, πυροδοτώντας πολιτικές εξελίξεις ή ακόμη και προκαλώντας περαιτέρω αστοχίες στην προσπάθεια να μη δυσαρεστηθεί το εκλογικό ακροατήριο.
Υπό τις παρούσες συνθήκες, με τις δυνάμεις που αντιστρατεύονται τη συμφωνία να βρίσκουν χώρο και χρόνο για να υποδαυλίσουν τις εντάσεις, τα άκρα να συνενώνονται, τη δυναμική των αντιδράσεων να συνδιαμορφώνει το πλαίσιο αποφάσεων και τις αναδιπλώσεις/υποχωρήσεις να υπερτονίζονται καταδεικνύοντας αν μη τι άλλο τις δυσκολίες και τις συνθετότητες της συμφωνίας, η έκβαση αυτής μόνο προδιαγεγραμμένη δεν πρέπει να θεωρείται.
* Ο δρ Κων. Φίλης είναι διευθυντής Ερευνών του ΙΔΙΣ και συγγραφέας του βιβλίου «Τουρκία, Ισλάμ, Ερντογάν».