Οι συντάκτες της «Κ» προτείνουν βιβλία για τις καλοκαιρινές διακοπές

Newsroom 10.07.2018 • 15:48

SCOTT KELLY

εκδ. Ροπή, σελ. 508

Στις 2 Μαρτίου του 2016, ο Αμερικανός αστροναύτης Σκοτ Κέλι επέστρεψε στη Γη έπειτα από 342 ημέρες συνεχούς παραμονής στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, 408 χλμ. πάνω από τη Γη. Αργότερα, ο Κέλι εξέδωσε στις ΗΠΑ το χρονικό της καριέρας του ως αστροναύτη, με έμφαση στη μοναδική αυτή εμπειρία του να έχει ζήσει σχεδόν ένα χρόνο στο Διάστημα. Το βιβλίο, με τον τίτλο «Αντοχή», κυκλοφορεί τώρα και στα ελληνικά σε έναν ωραίο (εικονογραφημένο) τόμο από τις εκδόσεις Ροπή.

Η αφήγηση του Κέλι αρχίζει περίπου ως θρίλερ, καθώς ξεκινά από τη στιγμή της επιστροφής του στη Γη ύστερα από τόσο καιρό, περιγράφοντας με εξαντλητικές λεπτομέρειες πόσο δύσκολη ήταν η επαναπροσαρμογή του σώματός του σε συνθήκες βαρύτητας. Στην ουσία, όλο το βιβλίο είναι μια σύνθετη αφήγηση από ασκήσεις επιβίωσης κάτω από ακραίες συνθήκες. Οσο όμως και αν τρομάζουν πολλές από τις πτυχές της ζωής ενός αστροναύτη, αυτά που μένουν από το συναρπαστικό αυτό ανάγνωσμα είναι η γοητεία, το δέος και η σαγήνη ενός τέτοιου βίου, όπως επίσης και η μεγάλη αγάπη για τον εύθραυστο πλανήτη μας. Εν κατακλείδι: ιδανική ανάγνωση σε κατάστρωμα πλοίου και όχι μόνον.

^{HΛΙΑΣ ΜΑΓΚΛΙΝΗΣ}

ΝΕΪΘΑΝ ΧΙΛ

εκδ. Αλεξάνδρεια, σελ. 699

Σε ένα πραγματικά θαυμαστό συγγραφικό ντεμπούτο, ο Νέιθαν Χιλ μπαίνει στον χορό των λογοτεχνών οι οποίοι ανατέμνουν τη σύγχρονη αμερικανική ιστορία μέσα από προσωπικές αφηγήσεις. Το βιβλίο του μιλάει για μια οικογένεια με ρίζες από τη Νορβηγία· ο παππούς Φρανκ που ήρθε μετανάστης από «τη βορειότερη πόλη του κόσμου», η μητέρα Φαίη, που εγκατέλειψε δίχως εξήγηση την οικογενειακή εστία, ο γιος Σάμιουελ, βαλτωμένος ακαδημαϊκός, ο οποίος αναζητεί την αλήθεια γύρω από την οικογένειά του και το μυστηριώδες Νιξ, πλάσμα της νορβηγικής μυθολογίας.

Ο Χιλ ισορροπεί σχεδόν ιδανικά ανάμεσα στο οικογενειακό δράμα που εκτείνεται σε τρεις γενιές και στην περιπέτεια της ισχυρότερης χώρας στον πλανήτη. Οι μετανάστες που την έχτισαν, η νοοτροπία με την οποία μεγάλωσε τα παιδιά της, τα καθοριστικά γεγονότα (πόλεμος του Βιετνάμ, δολοφονία Μάρτιν Λούθερ Κινγκ κ.ο.κ.), όλα περνούν μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου, το οποίο είναι σαγηνευτικά μελαγχολικό και ολοζώντανο. Μπορεί η αφήγησή του να μη διαθέτει το βάθος του τελευταίου πονήματος του Πολ Οστερ («4 3 2 1»), που έχει παρόμοια κεντρική ιδέα, όμως το πολυσέλιδο «Νιξ» αναπληρώνει την έλλειψη με καυστικό χιούμορ και μπόλικα εύστοχα σχόλια που αφορούν και τη σημερινή Αμερική. Η δε γλώσσα του είναι και αυτή σύγχρονη, διαθέτει κάτι το επείγον και δημοσιογραφικό, κατορθώνοντας να αλλάζει διαρκώς την εστίαση της αφήγησης, χωρίς να επηρεάζεται ο ρυθμός του συνόλου.

^{ΑΙΜΙΛΙΟΣ ΧΑΡΜΠΗΣ}

ΡΟΜΠΕΡΤΟ ΜΠΟΛΑΝΙΟ

εκδ. Αγρα, σελ. 120

Είχε προλάβει να εκδώσει, το 2002, το «Λού-μπεν μυθιστορηματάκι», λίγο προτού πεθάνει, το 2003. Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο, αυτός ο λογοτεχνικά γενναιόδωρος γραφιάς, παρέδωσε ένα σύντομο κείμενο για τα όρια της όρασης, της αντοχής στην ενοχή, για τη νεκρή ζώνη μεταξύ λογικής και συναισθήματος.

Η Μπιάνκα, μία σχεδόν ενήλικη Ρωμαία, χάνοντας τους γονείς της και απομένοντας με τον αδελφό της, έρχεται σε επαφή με τον Μπολονέζο και τον Λίβυο («ή Μαροκινό»), φίλους του αδελφού της, οπωσδήποτε έτοιμους να πιάσουν την καλή. Φαινομενικά εύκολο θύμα, ο Μασίστας, ένας αείποτε σταρ του σινεμά και πάλαι ποτέ Μίστερ Ιταλία, Μίστερ Ευρώπη και Μίστερ Κόσμος, ο οποίος στο μέγαρό του διατηρεί υποτιθέμενο χρηματοκιβώτιο.

Και λέμε «φαινομενικά εύκολο θύμα», διότι ο Μασίστας είναι πλέον τυφλός, αλλά από εκείνους που βλέπουν τα πάντα – αυτός, όμως, κυρίως βλέπει ότι η Μπιάνκα ανταποκρίνεται στον έρωτά του, έστω και με τον άτσαλο, άμαθο τρόπο της. Προφανώς υπάρχει χάπι εντ, αλλά λοξό, αφού η Μπιάνκα τον… χώρισε, γλιτώνοντάς τον από διάφορα δεινά – εξάλλου, δεν ονομάστηκε τυχαία και αυτοσαρκαστικά «Λούμπεν μυθιστορηματάκι», αφού είναι ένα κείμενο-αστραπή για τα χαμηλότερα ένστικτα, τα φθαρμένα συναισθήματα, τη δύναμη να αντισταθείς στο κακό, έστω και ενστικτωδώς, έστω και χωρίς συναίσθημα.

^{ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΗΝΑΚΗΣ}

ΑΛΕΞΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ

εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 328

«Ελαφρά ελληνικά τραγούδια» είναι ο τίτλος του τελευταίου μυθιστορήματος του Αλέξη Πανσέληνου, που κυκλοφόρησε πριν από λίγους μήνες από το «Μεταίχμιο», αλλά μη νομίζετε ότι κυριολεκτεί. Οχι γιατί δεν διατρέχουν τις σελίδες του παλιά τραγούδια – το αντίθετο: διαβάζοντας τις ιστορίες των ηρώων του, που συχνά διαπλέκονται, νομίζεις συχνά ότι ακούς αρχοντορεμπέτικα, ευρωπαϊκά ή λατινογενή ρεφρέν της δεκαετίας του ’50.

Και μάλιστα, παράλληλα νομίζεις ότι γλυκαίνεσαι με τα λικέρ της εποχής, καπνίζεις σιγαρέτα «Εξτρα Ματσάγγου», επισκέπτεσαι το πατάρι του «Λουμίδη» και διασκεδάζεις στου «Καλαμπόκα» ή στην «Τριάνα» του Χειλά.

Ωστόσο, ο Πανσέληνος κάθε άλλο παρά ενδίδει στην ευκολία της αστικής νοσταλγίας, όπως πολλοί ομότεχνοί του που κατά καιρούς ανατρέχουν σε όλα αυτά. Και μόνο ελαφρά δεν τα παρουσιάζει. Γνωρίζοντας καλά τι υφίσταται μια μετεμφυλιακή κοινωνία που προσπαθεί να ανασάνει αλλά συνεχίζει να ασφυκτιά από τον συντηρούμενο διχασμό, ο συγγραφέας αποφεύγει τις εύκολες κρίσεις και τα στερεότυπα.

Αντιθέτως, ξεδιπλώνει με τρυφερότητα και οξυδέρκεια την ανθρωπογεωγραφία της Αθήνας της δεκαετίας του ’50. Συντηρητικοί οικογενειάρχες και βιοπαλαιστές, φιλόδοξα κορίτσια και εκμεταλλευτές, αλλά και προσωπικότητες όπως ο Ρίτσος, η Κοτοπούλη, ο Σκαρίμπας, ο Μυριβήλης, καθώς και ο πατέρας του Ασημάκης Πανσέληνος παρουσιάζονται ή μισοκρύβονται στις μικρές ιστορίες τους, στη μεγάλη ιστορία μιας χώρας που έζησε ανάμεσα σε ρούμπες και εμβατήρια, δίκες και επιθεωρήσεις, καλλιστεία και εκτελέσεις. Και, όπως πάντα, ανάμεσα σε προσδοκίες και ματαιώσεις.

^{ΓΙΩΤΑ ΣΥΚΚΑ}

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ

εκδ. Πατάκης, σελ. 243

Δεκαεννέα στάσεις μεσολαβούν από την αφετηρία έως το τέρμα της γραμμής 10, του λεωφορείου Χαριλάου – Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός της Θεσσαλονίκης. Ισάριθμα είναι και τα κεφάλαια του νέου βιβλίου του Γιώργου Σκαμπαρδώνη που έχει τίτλο «Λεωφορείο», μια «ελλειπτική βιογραφο-μυθολογία», όπως το ονομάζει ο συγγραφέας.

Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια αφήγηση που παρακολουθεί τα παιδικά και νεανικά χρόνια του συγγραφέα παράλληλα με την ιστορία της πόλης από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 έως περίπου το 1980. Παλιοπαρέες, καβγάδες, τα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα, αλσάκια, χωματόδρομοι, λαϊκά τραγούδια και άφιλτρα τσιγάρα.

Αν ήταν κινηματογράφος, θα ήταν ταινία του ιταλικού νεορεαλισμού γυρισμένη σε μια πόλη που φέρει ακόμη εμφανή τα τραύματα του πρόσφατου πολέμου και παλεύει μέρα τη μέρα με τη φτώχεια της και το όνειρο της ευημερίας. Είναι μια μικρογραφία της πραγματικότητας ο κόσμος που σκιαγραφεί ο Σκαμπαρδώνης, όχι μόνον επειδή οι ήρωές του είναι κυρίως παιδιά. Ο συγγραφέας μοιάζει σαν να δουλεύει με μεγεθυντικό φακό, σκαλίζοντας μικρά ξέφωτα ζωής μέσα στη μουντάδα της μετεμφυλιακής Θεσσαλονίκης. Ο παλμός των ανθρώπων, η ορμητικότητα των επιθυμιών τους, ακόμη και ο πόνος των τραυμάτων τους, διαπερνούν την αφήγηση πέρα ώς πέρα, όπως ακριβώς η διαδρομή του «10» διατρυπά την πόλη διαμπάξ, όπως λέει ο συγγραφέας. «Ο κόσμος μου τότε ήταν λαμπερός, αθώος, άπλετος, ανεξερεύνητος», γράφει. Και αυτό το βιβλίο είναι ο αποχαιρετισμός του.

^{ΜΑΡΩ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ}

TΖΟΖΕΦ ΚΟΝΡΑΝΤ

εκδ. Ινδικτος, σελ. 290

«Ενα πλοίο δεν είναι σκλάβος. Πρέπει να το κάνεις να νιώθει άνετα μέσα στην τρικυμία, δεν πρέπει να ξεχνάς ποτέ πως του χρωστάς το μεγαλύτερο κομμάτι της σκέψης σου, του ταλέντου σου, της αγάπης που τρέφεις για τον εαυτό σου.

Αν έχεις πάντα στον νου σου αυτή δα την υποχρέωση, τότε εκείνο, με τρόπο φυσικό, άκοπα, σαν να ήταν ορμέφυτο του μέσα κόσμου σου, θ’ αρμενίσει, στα σταθεί, θα τρέξει για σένα, ή, σαν το θαλασσοπούλι που πηγαίνει να ξαποστάσει πάνω στ’ αγριεμένα κύματα θ’ αντέξει την πιο δυνατή φουρτούνα που σε έκανε ποτέ σου να αμφιβάλλεις αν θα ζήσεις, ν’ αντικρίσεις ξανά την αυγή».

Είκοσι χρόνια πέρασε σε ωκεανούς, λιμάνια, καμπίνες και καταστρώματα ο Τζόζεφ Κόνραντ (1857-1924), και η θάλασσα έγινε καθρέφτης της ψυχής του. Οι ναυτικές εμπειρίες του Κόνραντ μετασχηματίστηκαν σε γραφή πάλλουσα, σε ποίηση υψηλή, σε γλώσσα ρυθμική, σπάνιας ομορφιάς και κομψότητας, στα μικρά αυτά αριστουργηματικά αυτοβιογραφικά κείμενα, που βρίσκει κανείς σ’ αυτήν την έκδοση. «Ο άνθρωπος, εδώ, μπροστά στην πεζογραφία του θαλασσινού Πολωνού του “Καθρέφτη”, στέκει μάρτυρας ενός πνευματικού αγώνα –ή άλλως, ενός ταξιδιού πάνω σε βάρκα που κυλά στα αργά νερά μαύρου ποταμού–, ταξιδιού που εξελίσσεται με υπομονή μέσα στην τέχνη, διατρέχοντας με βλέμμα στοχαστικό και ερευνητικό τα ερείπια, διερευνώντας ακούραστα και εσωτερικά τον βιωμένο χρόνο και τις απώλειές του», γράφει στην εισαγωγή ο Δημήτρης – Χρυσός Τομαράς, που έχει κάνει και τη μετάφραση αυτού του υπέροχου βιβλίου.

^{ΓΙΟΥΛΗ ΕΠΤΑΚΟΙΛΗ}

ROBERT SEETHALER

εκδ. Ποταμός, σελ. 278

Στον «Καπνοπώλη», ο 52χρονος Αυστριακός συγγραφέας Ρόμπερτ Ζέεταλερ μας δίνει έναν νεαρό ήρωα, τον 17χρονο Φραντς Χούχελ, που αφήνει το χωριό και τη μητέρα του και πηγαίνει στη Βιέννη για να δουλέψει δίπλα στον Οτο Τρσνιεκ, έναν ηλικιωμένο, χαλκέντερο και δημοκράτη καπνοπώλη. Βρισκόμαστε στο 1937 και η αυστριακή κοινωνία έχει αλλάξει. Αυτό το γοητευτικό μυθιστόρημα με το πικρό και σκοτεινό θέμα έχει ένα ιδιαίτερο ύφος, με εξαιρετικά επιμέρους θέματα: την αλληλογραφία μητέρας και γιου, τη ζωή στο χωριό και τη ζωή στη Βιέννη, τη συνάντηση (καθοριστική) με τον Σίγκμουντ Φρόιντ (σε όλα τα στάδια της γνωριμίας μέχρι την έξοδο του Φρόιντ από την Αυστρία), τη σεξουαλική αφύπνιση, την καθημερινότητα στη Βιέννη την περίοδο του ναζισμού, την αυτοσυνειδησία του νεαρού ήρωα και την αυταπάρνησή του.

Ο «Καπνοπώλης» είναι ένα χαμηλόφωνο αλλά δυνατό μυθιστόρημα, που, σταδιακά εκθέτει τον αναγνώστη στη σκοτεινή πλευρά των κοινωνιών, στην ευθύνη του πολίτη, στο βάρος των αποφάσεων. Ο Ζέεταλερ γράφει πυκνά και κάθε σελίδα γυρίζει με ενδιαφέρον. Εχει αναμφισβήτητα το χάρισμα του αφηγητή αλλά και την ικανότητα να δίνει ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς με εντελώς δικό του τρόπο. Στέρεη λογοτεχνία. Το βιβλίο εντάσσεται στην εξαιρετική σειρά «Ποταμόπλοια» των εκδόσεων Ποταμός.

^{ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ}

ΤΖΟΡΤΖ ΣΟΝΤΕΡΣ

εκδ. Ικαρος, σελ. 264

Με αφορμή την πρόσφατη επίσκεψη του βραβευμένου Αμερικάνου συγγραφέα Τζορτζ Σόντερς, στο πλαίσιο της διοργάνωσης «Αθήνα 2018 Παγκόσμια Πρωτεύουσα Βιβλίου», και τη συνομιλία μας στην «Κ» για τον υλισμό, την πνευματικότητα και το έλλειμμα καλοσύνης και ανθρωπιάς στον κόσμο, διαβάσαμε τη σειρά διηγημάτων του «Δεκάτη Δεκεμβρίου» (2015) που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ικαρος. Τα δέκα διηγήματα του βραβευμένου με Man Booker συγγραφέα μοιάζουν με μικρές μαχαιριές στην καρδιά και την ψυχή της σύγχρονης Αμερικής αλλά και της δυτικής καταναλωτικής κοινωνίας. Ο Σόντερς πιάνει από το χέρι τον αναγνώστη και τον κατεβάζει στο σκοτεινό υπόγειο της ανθρώπινης ψυχής: καταπιεσμένοι έφηβοι που χάνουν τον έλεγχο, αντιήρωες σε απόγνωση, βετεράνοι που επιστρέφουν σε μια ρημαγμένη ζωή, φυλακισμένοι-πειραματόζωα φαρμάκων που αλλάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, μετανάστες ως τρόπαια άκρατου πλουτισμού. Το απρόοπτο συνυπάρχει με το σκοτεινό, η αισιοδοξία ως καλοσύνη μπαίνει από τις χαραμάδες και τα διλήμματα δεν είναι ποτέ εύκολα για τους χαρακτήρες που δημιουργεί ο Τζορτζ Σόντερς σε ιστορίες που διαδραματίζονται στο παρόν ή στο κοντινό μέλλον με ένα προσωπικό ύφος και γλώσσα.

Ο Σόντερς με κοφτερή γλώσσα και ζωντανές εικόνες χτυπάει θέματα ταμπού στην Αμερική, όπως τη δουλεία, την ξενοφοβία και την επίπλαστη οικονομική ευμάρεια σε ένα βιβλίο που γράφτηκε πολύ πριν από την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ. Ως αντίβαρο διαβάζουμε το διήγημα του τίτλου «Δεκάτη Δεκεμβρίου», όπου ο συγγραφέας με τρόπο αριστοτεχνικό υμνεί την αυτοθυσία, την καλοσύνη και την αγάπη, ακόμα και όταν η ζωή μοιάζει με ένα κομμάτι εύθραυστου πάγου σε μια παγωμένη λίμνη.

^{ΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΙΔΗΣ}