Οι δυο τους ήταν συμπληρωματικοί, καθώς εκκινούσαν από άλλη ιδεολογικοπολιτική αφετηρία. Ο Ευάγγελος Βενιζέλος έδωσε μεγαλύτερο βάρος στην πολιτική διάσταση του θέματος «Αξιοκρατία και Δημοκρατία», τονίζοντας τους κινδύνους που διατρέχει η δυτική δημοκρατία από φαινόμενα λαϊκισμού. Ο Νίκος Φίλης στην ομιλία του άφησε έντονο το αποτύπωμα και από το πρόσφατο πέρασμά του από το υπουργείο Παιδείας, χωρίς φυσικά να αγνοήσει την πολιτική διάσταση του θέματος. Αλλωστε, επί ΣΥΡΙΖΑ η αριστεία χαρακτηρίστηκε ρετσινιά, την ίδια στιγμή που αιτούμενο –στην Ελλάδα, αλλά όχι μόνο– είναι η εκλογή των καλύτερων σε δημόσιες θέσεις ευθύνης. Πόσο όμως αυτό μπορεί να «κουμπώσει» με τη δημοκρατία του μέσου όρου; Ποιος ο ρόλος της Παιδείας για να βελτιωθεί ο μέσος όρος;
Ειδικότερα, σε σχετική εκδήλωση που διοργανώθηκε από τον Ομιλο Ιδεών «Τhe Catalyst», εκ μέρους του οποίου τις εργασίες προλόγισε η Αθηνά Δρέττα, μέλος της Κ.Ε. του ΚΙΝΑΛ και στέλεχος του Ποταμιού, ο κ. Βενιζέλος χαρακτήρισε τη σχέση μεταξύ αξιοκρατίας και δημοκρατίας δύσκολη. «Η δημοκρατία δεν είναι αξιοκρατική· είναι αντιπροσωπευτική, η δημοκρατία είναι ταυτολογική, είναι –ας μου επιτρέπει ο πλεονασμός– δημοκρατική, νομιμοποιεί αυτόν που ασκεί την εξουσία στο όνομα του εκλογικού σώματος, στο όνομα του λαού. Το θέμα είναι, αν αυτός που την ασκεί πρέπει να έχει ή προϋποτίθεται ότι έχει ή εκ των πραγμάτων έχει κάποια στοιχεία αξιοκρατίας», είπε, ρωτώντας: «Ακόμα και αν δεν έχεις κανένα τυπικό προσόν, ακόμα και αν είσαι απλά επιτήδειος και εκλέγεσαι και ξαναεκλέγεσαι και έχεις μία πολιτική σταδιοδρομία, μια πολιτική, ας πούμε, επιρροή, μήπως αυτό σημαίνει ότι έχεις και κάποια ικανότητα; Μήπως αυτό από μόνο του συγκροτεί κάποια δεξιότητα;».
«Σήμερα, το να υποστηρίζει κανείς ότι η αξιοκρατία είναι απαραίτητο συστατικό της δημοκρατίας είναι σαν να παραβιάζει ανοικτές θύρες. Ποιος θα διανοούνταν να υποστηρίξει καθεστώτα φαυλοκρατίας, διαφθοράς, αυλικών; Ποιος και με ποια κριτήρια θεωρείται άξιος και πώς διασφαλίζεται η ισορροπία μεταξύ της ισότητας της δημοκρατίας και της ιεραρχίας της αξιοκρατίας;» απάντησε με ερώτημα ο Νίκος Φίλης. Και ο κ. Βενιζέλος παρατήρησε ότι «η δημοκρατία ως σύστημα διακυβέρνησης πια, όχι ως αρχή ή ως σύστημα αξιών, δεν έχει μόνο το αιρετό της μέρος: εκλέγουμε τη Βουλή, η Βουλή αναδεικνύει μια κυβέρνηση, η κυβέρνηση λειτουργεί. Αυτό που λέγεται δημοκρατικό σύστημα διακυβέρνησης, δημοκρατικό κράτος, για να το πω απλούστερα, έχει και πολλές άλλες όψεις οι οποίες δεν βασίζονται στην ανάδειξη αιρετών αρχόντων ή σε επιλογές της πλειοψηφίας, αλλά λειτουργούν επί τη βάσει εγγυήσεων που είναι φιλελεύθερες, που βασίζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα».
«Το να υπάρχει ισηγορία, ισοπολιτεία και ισονομία σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα είναι θεμελιακό. Πέρα από την Παιδεία, τις δεξιότητες, την οικονομική κατάσταση, την κοινωνική θέση, το επάγγελμα, την περιουσία, την καταγωγή κ.λπ., όλοι οι πολίτες θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε θεμελιώδη αγαθά της κοινωνίας. Με ουσιαστικό, όχι επιφανειακό τρόπο», είπε ο κ. Φίλης, και εστίασε στη θητεία του στο υπουργείο Παιδείας. «Στην Παιδεία, για παράδειγμα, αυτό δεν θα σήμαινε ίδια σχολεία παντού, αλλά ενίσχυση του δημόσιου σχολείου στοχευμένα, εκεί όπου υπάρχουν τα περισσότερα κοινωνικά προβλήματα. Αυτό είχαμε κατά νου όταν στο υπουργείο Παιδείας ενισχύσαμε με πρωτόγνωρο τρόπο τα σχολεία της Ειδικής Αγωγής, που υποδέχονται τα παιδιά με αναπηρίες ή με μαθησιακές δυσκολίες. Η ισότητα όχι ως προς την αρχική παροχή, αλλά ως προς το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Θέλουμε μια αριστεία που να προάγει την εξέλιξη και διάκριση του ατόμου όχι αποκομμένα από την κοινωνική του ομάδα, αλλά πρώτιστα ως μέλος της. Μια αριστεία που δεν επιστρέφει μόνο στο ίδιο το υποκείμενο, αλλά λειτουργεί ως όχημα για την προαγωγή ολόκληρης της ομάδας. Και που δεν αφορά μόνο το μετρήσιμο αποτέλεσμα, αλλά και την προσπάθεια, τη δέσμευση, το όραμα, την προσφορά στο σύνολο».