Το 2010 η εκπαιδευτικός Αγγελική Γιαννάτου παρουσίασε σε συνέδριο στο Μεσολόγγι ένα –άγνωστο μέχρι τότε στο ευρύ κοινό– πρόγραμμα επίλυσης ενδοσχολικών συγκρούσεων. Εξήγησε ότι το 2ο Γυμνάσιο Ασπροπύργου, όπου εργαζόταν μέχρι τη συνταξιοδότησή της, βρίσκεται σε μια πολύπαθη περιοχή. Είπε ότι στον μαθητικό πληθυσμό υπάρχουν και παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και άλλα που προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες με συχνά κρούσματα παραμέλησης, εγκατάλειψης ή ενδοοικογενειακής βίας. Ως καθηγήτρια αρχικά και ως διευθύντρια αργότερα, δεν μπορούσε να αγνοήσει τα συχνά κρούσματα σχολικού εκφοβισμού. Διαπίστωσε έγκαιρα όμως ότι η «συνταγή» αντιμετώπισης των νταήδων, που εφαρμόζεται τυφλά, επί χρόνια, στα σχολεία, δεν οδηγεί σε αποκλιμάκωση της έντασης. Η τιμωρία του θύτη με αποβολή ή αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος από μόνη της δεν νουθετεί – ούτε διαγράφει ό,τι έχει προηγηθεί. Το στίγμα δεν ξεθυμαίνει. Το θύμα εξακολουθεί να ασφυκτιά.
Τι έκαναν λοιπόν οι φιλότιμοι εκπαιδευτικοί αυτού του γυμνασίου με τη μικρή αυλή και τις προσθήκες λυόμενων αιθουσών; Εφάρμοσαν από το 2003 τη μέθοδο των ομότιμων διαμεσολαβητών. Θεσμού που ήδη ακολουθούσαν σχολεία στη Γερμανία. Οι ίδιοι οι μαθητές επιλύουν τις διαφορές. Ακούν θύτη και θύμα –κανονικά σε ώρα μαθήματος– και αναζητούν κοινή λύση στο πρόβλημα. Στο τέλος υπογράφουν μια συμφωνία που πρέπει να τηρήσουν όλες οι πλευρές. Μπορεί να ακούγεται απλοϊκό. Στην πράξη, όμως, οι εκπαιδευτικοί έχουν διαπιστώσει ότι αυτή η παρέμβαση βοηθάει. Για τα παιδιά μετράει περισσότερο η γνώμη των συνομηλίκων τους από αυτή των μεγάλων.
Το μοντέλο του Ασπροπύργου πέτυχε, παρά τις αρχικές αντιδράσεις άλλων εκπαιδευτικών που δεν ήθελαν να ξεβολευτούν από την «τιμωρία για παραδειγματισμό». Υποστηρίχθηκε από τον Συνήγορο του Παιδιού και επεκτάθηκε σε άλλα σχολεία της χώρας, δημόσια και ιδιωτικά. Η κ. Γιαννάτου μου είχε πει παλιότερα ότι αυτό το πρόγραμμα «δεν είναι πανάκεια, αλλά χρήσιμο εργαλείο». Δεν γνωρίζω τι αποτέλεσμα θα είχε αυτό το εργαλείο εάν εφαρμοζόταν κατά τη διάρκεια της σχολικής χρονιάς στην Αργυρούπολη. Δεν μπορώ να εικάσω εάν θα απέτρεπε την πρόσφατη αυτοκτονία του 15χρονου. Αλλωστε, στη συγκεκριμένη υπόθεση είναι ακόμη θολό το τι ακριβώς προηγήθηκε. Το ζήτημα της αυτοκτονίας και των αιτίων της είναι τόσο πολύπλοκο και σοβαρό, που δεν προσφέρεται για σκανδαλοθηρικά και επιπόλαια δημοσιεύματα, όπως δυστυχώς συνέβη σε σημαντική μερίδα του ελληνικού Διαδικτύου. Ανήρτησαν φωτογραφίες του ανήλικου θύματος με πίξελ, αλλά και συμμαθητών του από εφηβικό πάρτι στο οποίο είχε πάει. Προσπάθησαν να σκιαγραφήσουν το οικονομικό προφίλ του πατέρα του και επιχείρησαν να αποδώσουν ευθύνες.
Ενα είναι σίγουρο πάντως. Οι ομότιμοι διαμεσολαβητές θα μπορούσαν με απόφαση του υπουργείου Παιδείας να εφαρμοστούν, ως μέθοδος, σε όλα τα σχολεία της χώρας. Επειτα από τουλάχιστον μία 15ετία υλοποίησης, δεν είναι πια κάτι καινοτόμο για να το εχθρεύονται όσοι δεν θέλουν να ξεβολευτούν από την πεπατημένη.