Μπαίνοντας κανείς στο Γυμνάσιο της Ηρακλειάς, που εξυπηρετεί και λυκειακές τάξεις, μετράει: πάνω από δέκα υπολογιστές και λάπτοπ, τρεις προτζέκτορες, τρεις εκτυπωτές, μικροφωνική εγκατάσταση με αδιάβροχα ηχεία, άρτια εξοπλισμένο εργαστήριο χημείας, ένα πιάνο, ενώ πρόσφατα εγκαινιάστηκε σύστημα φωτοβολταϊκών, με στόχο να περάσει ένα μήνυμα: ένα μικρό νησί εξοπλίζεται, μπορούν οι συνθήκες να βελτιωθούν ακόμη περισσότερο ώστε να γίνει ελκυστικό για μόνιμη διαμονή.
«Είμαστε απ’ τα πιο ωφελημένα σχολεία στην Ελλάδα. Ευτυχώς έχουμε δωρητές, από ιδρύματα, ΜΚΟ και επιχειρήσεις, μέχρι ιδιώτες που μας προσφέρουν όλα όσα χρειαζόμαστε… Παιδιά μπορείτε να μας στείλετε;», λέει ο διευθυντής, Γιάννης Γαβαλάς, κάνοντας μια εισαγωγή στο μείζον πρόβλημα της Ηρακλειάς: το γυμνάσιο και το μονοθέσιο δημοτικό που έχουν συνολικά οκτώ παιδιά.
Ο ίδιος τονίζει βέβαια και τα θετικά της εξατομικευμένης διδασκαλίας, της καθημερινής εξέτασης και της προσωπικής σχέσης που δημιουργείται μεταξύ μαθητή και δασκάλου. Δυστυχώς, όμως, όλα αυτά ακούγονται μικρής σημασίας μπροστά στο θέαμα μιας τάξης με ένα θρανίο.
«Οταν υπάρχει τουλάχιστον άλλο ένα παιδί ακούγεται μια φωνή, όταν δεν υπάρχει κανένα καταπίνεις τη γλώσσα σου. Σχεδιάζαμε στα γενέθλια ποιους θα καλέσουμε και δεν μένει κανείς. Ερχομαι σε δύσκολη θέση. Στο σχολείο δεν πας μόνο για να μάθεις γράμματα, αυτό είναι το λιγότερο», λέει η Χρυσούλα Στεφανίδου, φοβούμενη ότι την ερχόμενη χρονιά ο γιος της θα μείνει εντελώς μόνος στο δημοτικό. Γι’ αυτό τον λόγο σκέφτεται να μετακομίσει από Σεπτέμβρη στη Νάξο, όμως αυτό θα εξαρτηθεί απ’ το αν θα κάνουν το ίδιο και οι άλλες τρεις οικογένειες που έχουν παιδιά στην Ηρακλειά.
Οπως επιβεβαιώνει ο κ. Γαβαλάς που υπηρετεί από το 1991 στο σχολείο, είναι η πρώτη φορά που όλες οι οικογένειες του νησιού θέλουν να φύγουν και γι’ αυτό ο ίδιος θεωρεί πολύ πιθανό το σχολείο να μην ανοίξει τον Σεπτέμβρη. Δεν είναι μια εύκολη απόφαση γιατί πέρα απ’ τις πρακτικές δυσκολίες μετεγκατάστασης, οι σύζυγοι που ασχολούνται με κτηνοτροφικές και γεωργικές εργασίες δεν θα μπορέσουν να ακολουθήσουν.
Μία άλλη μητέρα που θεωρεί πιθανό να μετακομίσει του χρόνου στην Αθήνα μαζί με τα δύο της παιδιά που φοιτούν στο γυμνάσιο, η Αννούλα Γαβαλά, πέρα απ’ το θέμα της μοναξιάς, μιλάει και για το κλισέ «το μάθημα στην άγονη γραμμή είναι σαν φροντιστήριο»: «Με δυσκολία καλύπτονται οι ανάγκες. Δεν γίνονται όλα τα μαθήματα, πολλοί καθηγητές δεν έρχονται από την αρχή της χρονιάς και σχεδόν πάντα διδάσκουν μαθήματα δεύτερης και τρίτης ανάθεσης. Είναι τζακ ποτ και να έχεις καθηγητή και να είναι καλός για να μπορέσεις να στηριχτείς πάνω του· τότε μπορείς να πεις ότι είναι σαν φροντιστήριο», εξηγεί. Δεν είναι άγνωστο ότι όταν ο αριθμός των μαθητών είναι τόσο μικρός και προκειμένου ένα μάθημα να μη μείνει αδίδακτο, όλοι τα κάνουν όλα. Φέτος ο γυμναστής Ευθύμης Τσιρώνης δίδασκε και Ιστορία: «Αργησαν να μας στείλουν αναπληρωτές και έτσι ανέλαβα εγώ. Η Ιστορία είναι το χόμπι μου», λέει ο ίδιος.
Πλήρως εξοπλισμένη αίθουσα στο σχολείο Ηρακλειάς. Σε γυμνάσιο και μονοθέσιο δημοτικό φοιτούν 8 παιδιά.
«Ηξερα τι θα με ρωτήσουν: “Πώς είναι στο σχολείο που είσαι μόνος σου;”, “Θέλεις να γυρίσεις στο νησί σου;”, “Με τι θέλεις να ασχοληθείς;”». Είναι ένας κάπως άχαρος ρόλος να ζητάς από κάποιον να σου περιγράψει, χωρίς περιστροφές, πώς είναι η ζωή του. Ο 24χρονος σήμερα Νεκτάριος Κωβαίος, που σπουδάζει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο ΤΕΙ Χαλκίδας ωστόσο, δεν έχει κάτι αρνητικό να πει για τους δεκάδες δημοσιογράφους που τον προσέγγιζαν κάθε τόσο επειδή –εκτός από μια χρονιά– έβγαλε όλες τις τάξεις χωρίς συμμαθητή. Μάλλον το είχε συνηθίσει από τους παραθεριστές που ρωτούσαν για τον χειμώνα στο νησί. «Απαντούσα ότι είναι δύσκολα, ότι έχει μοναξιά κι ότι συνηθίζεται. Το έλεγα από τυπικότητα, αφού αυτό ήθελαν να ακούσουν. Μέσα μου δεν με πείραζε, δεν είχα δει τίποτα άλλο. Οι δράσεις των ΜΚΟ, όπως της Αγονης Γραμμής Γόνιμης με την οποία είχαμε κάνει από kung fu και break dance μέχρι μαθήματα ψηφιδωτού στα οποία συμμετείχαν τα περισσότερα άτομα στο νησί, ήταν ένα πολύ ευχάριστο διάλειμμα. Αλλά μετά επιστρέφαμε στην καθημερινότητά μας».
Ο ελεύθερος χρόνος
Ο Νεκτάριος Κωβαίος θυμάται από τα σχολικά του χρόνια: «Οι καθηγητές έρχονταν ακόμα και στη γιορτή μου. Στο διάλειμμα με εκείνους έπαιζα ποδόσφαιρο και μπάσκετ και πολλές φορές μετά το σχόλασμα πηγαίναμε στο βουνό. Ο διευθυντής είχε πάθος με τα πτηνά και μου το είχε μεταδώσει. Είχα κιάλια και στις μεταναστευτικές περιόδους περίμενα να δω αν θα περάσει ένα συγκεκριμένο είδος. Ο ελεύθερος χρόνος μου ήταν καθαρά στη φύση και καθόλου σε ηλεκτρονικά παιχνίδια. Εβγαινα βόλτα με τον σκύλο μου στα χωράφια και πήγαινα στα ζώα, μόνος μου ή με τον φίλο μου τον Μανώλη που ήταν τρία χρόνια μικρότερος. Με τα παιδιά από την Αθήνα που έρχονταν διακοπές στην Ηρακλειά δεν μπορούσαμε ακριβώς να συνεννοηθούμε. Είχαμε άλλα ερεθίσματα. Ενα κορίτσι μου είχε πει: “Είσαι πολύ όμορφος. Εχεις Hi5;”. “Οχι, όχι, μόλις το διέγραψα!”, της απάντησα. Τι να της πω… Ηξερα ότι είναι μέσο επικοινωνίας αλλά δεν είχα ποτέ, με ποιον να μιλήσω; Οταν βάλαμε Ιντερνετ στο σπίτι, τα πράγματα έγιναν πιο εύκολα. Ηταν ένας τρόπος να ξεφεύγεις. Οπως και η τηλεόραση. Αγαπούσα τα ντοκιμαντέρ φύσης όσο τίποτα, τρελαινόμουνα να βλέπω τι συμβαίνει στην άλλη γωνιά του πλανήτη. Ετσι υπερνικάς την πνιγηρή ησυχία. Κάποιες φορές πήγαινα για ύπνο και έβλεπα λιοντάρια».
Κοιτάζει προς τον ήλιο
Ηρακλειώτες και Αθηναίοι, μαθητές και μη, ανεβήκαμε πριν από δύο εβδομάδες στην ταράτσα του γυμνασίου με λυκειακές τάξεις, για τα εγκαίνια του πρώτου φωτοβολταϊκού συστήματος στο νησί, που είναι δωρεά των Ελληνικών Πετρελαίων στο πλαίσιο του προγράμματος «Η ενέργεια για ζωή ταξιδεύει» που υλοποιεί η οργάνωση Αγονη Γραμμή Γόνιμη. Τα πάνελ, συνολικής ισχύος 5κW, εκτιμάται ότι θα αποφέρουν ετήσιο έσοδο της τάξης των 700 ευρώ. «Πρόθεσή μας είναι τα χρήματα αυτά να ξαναγυρνούν στο σχολείο», τόνισε ο πρόεδρος της Αγονης Γραμμής Γόνιμης, Στέφανος Νόλλας. «Μας ενδιαφέρει πολύ να βλέπουν τα παιδιά πώς μπορεί να παραχθεί καθαρή ενέργεια», είπε ο διευθυντής του σχολείου, Γιάννης Γαβαλάς. Το πρόγραμμα, που ξεκίνησε το 2013 και στοχεύει στην εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση μικρών και μεγάλων γύρω από περιβαλλοντικά ζητήματα, έχει πραγματοποιήσει δράσεις και δωρεές σε 15 απομακρυσμένους προορισμούς, από την Αρτα, την Πρέβεζα και τη Μεσσηνία έως τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου. Τα εκπαιδευτικά εργαστήρια και οι εκδρομές, που γίνονται από Οκτώβρη έως Μάιο, αφορούν θέματα όπως η κομποστοποίηση και τα πράσινα απορρίμματα, οι τρόποι εξοικονόμησης ενέργειας, η προστασία των θαλασσών κ.ά. Ενώ σε κάθε δράση συμβάλλουν με τη γνώση και την εμπειρία τους γύρω από την αειφόρο ανάπτυξη, ΜΚΟ, πανεπιστημιακά ιδρύματα, καθηγητές και άλλοι οργανισμοί με σχετικό αντικείμενο. Ευχή όλων η «ενέργεια για ζωή» να συνεχίσει να «ταξιδεύει».