Υπάρχει ένα δημοσιογραφικό κείμενο του Ζαχαρία Παπαντωνίου με τίτλο «Ο μεταλογικός Χαλεπάς», στο οποίο ο λογοτέχνης παραθέτει μερικές σκέψεις πάνω στο έργο του μεγάλου γλύπτη.
Ηταν την εποχή που ο Γιαννούλης Χαλεπάς έβγαινε από το σκοτάδι της απομόνωσης και της δυστυχίας, ενώ οι νεωτεριστές καλλιτέχνες του Μεσοπολέμου τού απέδιδαν τις τιμές που αναλογούσαν σε μια κορυφαία μορφή της νεοελληνικής γλυπτικής. Ομως ήδη είχε υποστεί τη μεταμόρφωση που προκάλεσαν η μοναξιά και η ψυχική ασθένεια στην προσωπικότητα και στη δουλειά του.
Ο δημιουργός της «Κοιμωμένης», που αντλούσε την έμπνευσή του από τον ρομαντισμό και τα κλασικά θέματα, δεν υπήρχε πια. Αν και δεν εγκατέλειψε ποτέ ξανά τη γλυπτική μέχρι τα γηρατειά του, το ύφος του άλλαξε. «Τι έγινε μέσα στο πνεύμα του;» αναρωτιόταν τότε ο Παπαντωνίου. «Τι απόμεινε μετά την καταστροφή; Τι γεννήθηκε;».
Εξαιτίας της φτώχειας και της άτυχης ζωής του, ο Γιαννούλης Χαλεπάς παραμένει –ογδόντα χρόνια μετά τον θάνατό του– ένα πρόσωπο μυστηριώδες και τραγικό. Κάποιες φορές, η θλιμμένη ιστορία του μένει στη μνήμη μας περισσότερο από το έργο του. Το γεγονός αυτό τρέφει τον μύθο του αθώου «σαλού» που τόσο συγκινεί, αλλά τον αδικεί ως καλλιτέχνη. Ποιος ήταν λοιπόν στην πραγματικότητα ο Γιαννούλης Χαλεπάς; Ποιες ήταν οι καταβολές και το περιβάλλον στο οποίο γαλουχήθηκε ένας από τους μεγάλους της νεότερης ελληνικής τέχνης; Σε αυτά τα ερωτήματα απαντά η έκθεση «Γιαννούλης Χαλεπάς: επιστροφή στον Πύργο», που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του ΠΙΟΠ στην Τήνο. Εντεκα χρόνια μετά τη σπουδαία έκθεση στην Εθνική Γλυπτοθήκη, που φιλοξένησε το σύνολο του γλυπτού έργου του, τούτη η μικρότερη αλλά εξίσου ουσιαστική μάς δίνει την ευκαιρία να γνωρίσουμε σε βάθος τον Χαλεπά. Επιμελήτρια και των δύο αυτών εκθέσεων είναι η καθηγήτρια της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ Αλεξάνδρα Γουλάκη – Βουτυρά, με την οποία μιλήσαμε. «Η μοναδικότητα αυτής της έκθεσης», μας είπε, «είναι ότι τοποθετεί τον καλλιτέχνη μέσα στο φυσικό περιβάλλον του: στην καρδιά της μόνιμης έκθεσης του Μουσείου Μαρμαροτεχνίας, ανάμεσα στους δικούς του. Αυτό σημαίνει ότι θα βρίσκεται περιτριγυρισμένος από τους συγχωριανούς του μαρμαρογλύπτες και τους μαρμαράδες. Από τις οικογένειες που γνώρισε παιδί στο εργαστήριο του πατέρα του Ιωάννη Χαλεπά και από όπου προήλθαν και άλλοι σπουδαίοι Τηνιακοί γλύπτες, σαν τον Δημήτριο Φιλιππότη, τους Λυρίτηδες, τους Βιδάλιδες κ.ά. Ετσι μπορούμε να τον πλησιάσουμε πραγματικά και να κατανοήσουμε το έργο του, ενώ αποκαθίσταται η σύνδεσή του με τη μαρμαρογλυπτική παράδοση του νησιού».
Το Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του ΠΙΟΠ βρίσκεται στον Πύργο, το χωριό του Γιαννούλη Χαλεπά. Διατηρημένο και επισκέψιμο, σώζεται το σπίτι του λίγο πιο πέρα, και στο κέντρο του χωριού υπάρχει ακόμη ο μεγάλος πλάτανος όπου λένε ότι ο καλλιτέχνης περνούσε τις ώρες του σχεδιάζοντας. «Ενα ακόμη σημαντικό στοιχείο της έκθεσης είναι η αναγνώριση της αξίας και της σημασίας των σχεδίων στο έργο του Χαλεπά», λέει η επιμελήτρια. «Από τη δύναμη της γραμμής, την καθαρότητα, την ταχύτητα, φαίνεται ότι σχεδίαζε με την ευκολία που μιλούσε. Μέσω των σχεδίων του κατέγραφε τις σκέψεις, τις ιδέες του και ακόμη τις λεπτομέρειες κάποιων γλυπτών συνθέσεων που τον απασχολούσαν. Ο Χαλεπάς ήταν πρώτα σχεδιαστής και μετά γλύπτης». Στην παρούσα έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά 35 σχέδιά του που ανήκουν στον ιδιώτη Νικόλαο Δούκα, αυθεντικό φωτογραφικό υλικό από το αρχείο του Κωνσταντίνου Π. Καλαϊτζή και, χάρη στη συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη, εννέα γύψινα προπλάσματα, μεταξύ των οποίων και ο περίφημος «Σάτυρος».
Συμπόσιο Γλυπτικής
Αν στα παραπάνω προσθέσουμε το Συμπόσιο Γλυπτικής, που πραγματοποιείται εδώ για δεύτερη χρονιά, τότε είναι προφανές ότι η έκθεση, εκτός από την αισθητική απόλαυση, προσφέρει στον επισκέπτη μια ολοκληρωμένη γνωριμία με τον κόσμο της γλυπτικής. Στον εξωτερικό χώρο του μουσείου τέσσερις καταξιωμένοι γλύπτες, ανάμεσά τους και ο δραστήριος νέος διευθυντής της Σχολής Καλών Τεχνών Πανόρμου Τήνου, μαζί με δύο αποφοίτους και δύο σπουδαστές θα δουλεύουν τα έργα τους ξεκινώντας από τον άμορφο όγκο του μαρμάρου μέχρι το τελικό αποτέλεσμα, το γλυπτό, περίπου ένα μήνα αργότερα.
2ο Συμπόσιο Γλυπτικής (έως 4/8) – Περιοδική έκθεση «Γιαννούλης Χαλεπάς: επιστροφή στο Πύργο» (έως 30/9), στο Μουσείο Μαρμαροτεχνίας του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς, Πύργος Τήνου.