Μια νέα τάση ανιχνεύεται στην αγορά της τέχνης, όπως γράφουν οι New York Times, η οποία ακολουθεί με έναν τρόπο τη γενικότερη συζήτηση για τη σύγχρονη θέση της γυναίκας, την πολιτισμική απεικόνισή της και φαίνεται ότι το κίνημα του #metoo επηρεάζει συναλλαγές πολλών εκατομμυρίων δολαρίων. Η αγορά της τέχνης αλλάζει, σημειώνει η ανταπόκριση της εφημερίδας από το Λονδίνο, από επιμελητές που αποκαθιστούν άγνωστους καλλιτέχνες, κυρίως γυναίκες και Αφροαμερικανούς δημιουργούς, φλερτάροντας με την πολιτική ορθότητα.
Ενδεικτικό της προσπάθειας των μουσείων και των χώρων τέχνης να προσελκύσουν το σύγχρονο ανήσυχο κοινό είναι η πρόσφατη αγορά του πίνακα «Η Αγία Αικατερίνη της Αλεξάνδρειας» της Αρτεμισία Τζεντιλέσκι έναντι 4,8 εκατ. δολαρίων από τη National Gallery του Λονδίνου. Η ζωγράφος απέχει πολύ από το να χαρακτηριστεί «άγνωστη», καθώς ήταν ιδιαίτερα φημισμένη στην εποχή της και θεωρείται η πιο αναγνωρισμένη γυναίκα δημιουργός του ιταλικού μπαρόκ, ενώ η ζωή της είναι σημείο αναφοράς στην ιστορία της τέχνης και στον φεμινισμό.
Το 1611, η Αρτεμισία βιάστηκε στα 17 της χρόνια από τον ζωγράφο Αγκοστίνο Τάσι, που συνεργαζόταν με τον επίσης ζωγράφο πατέρα της. Ο Τάσι της πρότεινε γάμο για να την αποκαταστήσει, αλλά δεν τήρησε την υπόσχεσή του, δικάστηκε και καταδικάστηκε, χωρίς όμως ποτέ να εκτίσει την ποινή του. Από την άλλη, η νεαρή Αρτεμισία υπέστη μια εξευτελιστική ανάκριση με βασανιστήρια και κατηγορίες περί ανηθικότητας. Ο πίνακας, που είναι και η αυτοπροσωπογραφία της ζωγράφου, δείχνει την Αγία Αικατερίνη να ακουμπά έναν τροχό με διάσπαρτα καρφιά, με τους επιμελητές της γκαλερί να σημειώνουν ότι ο πίνακας μπορεί να διαβαστεί και ως «αυτοβιογραφικός».
Εργα της Ιταλίδας ζωγράφου «έλειπαν από τη συλλογή μας», λένε οι υπεύθυνοι του μουσείου, που προσπαθούν να ενισχύσουν την επισκεψιμότητα της National Gallery, η οποία είναι μειωμένη κατά 17% σε σχέση με πέρυσι, παρουσιάζοντας έργα τέχνης μιας παλιάς εποχής που μπορούν να «μιλήσουν» στις νέες κοινωνικές ευαισθησίες.
Ο πίνακας πωλήθηκε από τους εμπόρους τέχνης Μάρκο Βοένα και Φαμπρίτσιο Μορέτι, που είχαν αγοράσει τον πίνακα σε δημοπρασία περίπου στη μισή τιμή της μεταπώλησής του. Το ερώτημα στο οποίο καλούνται να απαντήσουν οι επιμελητές σήμερα, τονίζουν οι έμποροι στους ΝΥΤ, είναι τι σημαίνει για το κοινό το υποκείμενο της τέχνης. Η Αρτεμισία είναι μια ηρωίδα της εποχής της, αλλά και «μια εικόνα που βλέπεις στο Instagram».
Η Τζόρτζια Ο’ Κιφ, η Αντριαν Πάιπερ, η Φρίντα Κάλο είναι γυναίκες καλλιτέχνιδες που φέρνουν τον κόσμο στα μουσεία και στις γκαλερί, αλλά φαίνεται πως και η ακαδημαϊκή τέχνη του 19ου αιώνα, όπου κυριάρχησε το «ανδρικό βλέμμα», βρίσκει το κοινό της αρκεί να συμβαδίζει με τα σύγχρονα συμφραζόμενα. Σε μια πρόσφατη δημοπρασία του Sotheby’s με γυμνά αγάλματα Αφρικανών γυναικών που οι Δυτικοί συλλέκτες δεν αγγίζουν, οι πωλήσεις έγιναν μέσω τηλεφώνου ή Διαδικτύου με συλλέκτες από την Ασία.
Παραδείγματα
Η πολιτική ορθότητα χτυπάει συνεχώς την πόρτα μουσείων και οίκων δημοπρασίας. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα ήταν η απομάκρυνση του πίνακα «Ο Υλας και οι Νύμφες» του Τζον Ουίλιαμ Ουότερχαουζ, που δείχνει τις γυμνές έφηβες νύμφες να αποπλανούν τον Αργοναύτη, από την πινακοθήκη του Μάντσεστερ στο πλαίσιο μιας περφόρμανς της Σόνια Μπόις. Ο πίνακας αποκαταστάθηκε ύστερα από διαμαρτυρίες. Παρομοίως, η δημοπρασία τον περασμένο Μάιο για τον πίνακα του Πικάσο «Fillette à la Corbeille Fleurie», που απεικονίζει μια γυμνή έφηβη γυναίκα, είχε περιέργως μόνο μία προσφορά, 115 εκατομμυρίων δολαρίων βεβαίως.