Η ένταση των φαινομένων που οδήγησε στην εκατόμβη νεκρών στην ανατολική Αττική αποτελεί το νεότερο κρούσμα πολύνεκρων πυρκαγιών στη Νότια Ευρώπη. Πέρυσι τον Ιούνιο, έπειτα από καύσωνα με θερμοκρασίες άνω των 40 βαθμών Κελσίου, η Πορτογαλία είχε πληγεί από φωτιές που έκαψαν σχεδόν 450.000 στρέμματα και κόστισαν 66 ζωές. Τον περασμένο Οκτώβριο, σε ένα ακόμα κολασμένο εξαήμερο, σκοτώθηκαν άλλοι 45 άνθρωποι στη βόρεια Πορτογαλία, καθώς και τέσσερις στην Ισπανία. Συνολικά, κάηκαν πάνω από 1,33 εκατ. στρέμματα.
Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2017, μόνο στην Πορτογαλία, στην Ισπανία και στην Ιταλία κάηκαν 8 εκατομμύρια στρέμματα από πυρκαγιές. Η μόνη χρονιά μετά το 1980 που το άθροισμα των καμένων εκτάσεων των πέντε μεσογειακών χωρών της Ε.Ε. (Πορτογαλία, Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, Ελλάδα) ξεπέρασε τα 9 εκατομμύρια στρέμματα ήταν το 1985. Ο αντίστοιχος αριθμός για τις πέντε χώρες το 2016 ήταν 3.178.980 στρέμματα, ενώ το 2014 ήταν μόλις 1,36 εκατομμύρια στρέμματα.
«Εχει σαφώς αυξηθεί τόσο η συχνότητα όσο και η σφοδρότητα των δασικών πυρκαγιών στη Νότια Ευρώπη τα τελευταία χρόνια», δηλώνει στην «Κ» ο Αλεξάντερ Χελντ, ανώτερος ειδικός του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Δασών (EFI). «Ενας παράγοντας σε αυτό είναι η κλιματική αλλαγή· ένας δεύτερος είναι η αποτυχημένη πολιτική διαχείρισης δασών». Οπως εξηγεί ο κ. Χελντ, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογείου «όλη η έμφαση έχει δοθεί στην πυρόσβεση και στην εξασφάλιση περισσότερων εναέριων μέσων – το 90% των προϋπολογισμών αφορά την καταστολή. Οι πολιτικές πρόληψης είναι εξαιρετικά αδύναμες: δεν γίνεται στρατηγική ανάλυση των αντιπυρικών ζωνών, ούτε ελεγχόμενες πυρκαγιές πριν ap;o την αντιπυρική περίοδο, με αποτέλεσμα τα δάση να είναι γεμάτα με καύσιμη ύλη στην αρχή κάθε καλοκαιριού».
O Νίκος Μιχαλόπουλος, διευθυντής του Ινστιτούτου Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, σημειώνει: «Τα κλιματικά μοντέλα προβλέπουν για το άμεσο μέλλον αύξηση της θερμοκρασίας, μείωση των βροχοπτώσεων με ταυτόχρονη αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων (βροχές, καταιγίδες, πλημμυρικά φαινόμενα). Καταστάσεις που ζούμε τον τελευταίο καιρό τόσο στη χώρα μας όσο και στην Ευρώπη (ιδιαίτερα υψηλές θερμοκρασίες στη βόρεια Ευρώπη και ανομβρία), και που θεωρώ ότι είναι συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής. Οι παραπάνω συνθήκες θα αυξήσουν την πιθανότητα εμφάνισης πυρκαγιών στο άμεσο μέλλον».
Περυσινή μελέτη του Κοινού Κέντρου Ερευνών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής συμπέρανε ότι η κλιματική αλλαγή μειώνει την υγρασία στην οργανική ύλη του δάσους –φύλλα, κορμούς, έδαφος–, καθιστώντας το πιο ξηρό και αυξάνοντας με τον τρόπο αυτό τον άμεσο κίνδυνο πυρκαγιάς σε θερμές περιόδους. Σύμφωνα με το μοντέλο του JRC, η μεγαλύτερη αύξηση του σχετικού κινδύνου αφορά την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Τουρκία, αλλά αφορά σε σημαντικό βαθμό και την Ελλάδα.
«Οι πολίτες πρώτα πρέπει να καταλάβουν ότι έχουμε περάσει σε μια νέα εποχή, και άρα να έχουν αυξημένη συμμετοχή τόσο στην πρόληψη όσο και στην καταστολή», σημειώνει ο κ. Μιχαλόπουλος. Οσο για την πολιτεία, «πρέπει να δώσει μεγαλύτερη έμφαση στην πρόληψη (π.χ. με πτήσεις μη επανδρωμένων αεροσκαφών), να επεκτείνει την περίοδο αυξημένης επαγρύπνησης και να εκπονήσει αναλυτικά σχέδια αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών σε συνεργασία με τις περιφέρειες και τους δήμους».