Όταν ο Σέρτζιο Μαρκιόνε ανέλαβε τη διεύθυνση της Fiat το 2004, η θρυλική αυτοκινητοβιομηχανία έχανε πολλά χρήματα και βρισκόταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Οταν ο Ιταλοκαναδός πέθανε πριν από τρεις ημέρες, 66 ετών, η Fiat Chrysler Automobiles, το αποτέλεσμα της συγχώνευσης με την αμερικανική Chrysler, ήταν η έβδομη μεγαλύτερη αυτοκινητοβιομηχανία του κόσμου και η αξία της ήταν δεκαπλάσια αυτής του 2004, ενώ τα κέρδη τριπλασιάστηκαν. Ο Μαρκιόνε, γιος καραμπινιέρου, κέρδισε διεθνή αναγνώριση για τα επιτεύγματα αυτά, πετυχαίνοντας να σώσει δύο μεγάλες εταιρείες και πολλές χιλιάδες θέσεις εργασίας. Στην Ιταλία, όμως, συνδικάτα και το Κίνημα 5 Αστέρων τον κατηγορούσαν επειδή είχε κλείσει εργοστάσια εκεί.
Αξίζει να δούμε πώς ο Μαρκιόνε έβλεπε τη Fiat το 2004, λίγο αφότου ανέλαβε τα ηνία της, και πώς έθεσε τους στόχους και τις μεθόδους για την πορεία που ακολούθησε. Ο ίδιος φημιζόταν για τον απλό και οξύ τρόπο που εκφραζόταν καθώς και για το γεγονός ότι πάντα φορούσε σκούρο πουλόβερ χωρίς σακάκι. Μιλώντας σε αναλυτές και επενδυτές στο Μπαλόκο της Ιταλίας τον Ιούλιο του 2004, ο Μαρκιόνε παρουσίασε την εικόνα της εταιρείας, με τα θετικά και τα αρνητικά της, καθώς και τη στρατηγική με την οποία σχεδίαζε να την οδηγήσει στο μέλλον.
Το συμπέρασμα του νέου διευθύνοντος συμβούλου ήταν ότι η εταιρεία δεν πετύχαινε όσα θα μπορούσε, ήταν εσωστρεφής, δεν χρησιμοποιούσε νέα κεφάλαια και έψαχνε γρήγορες λύσεις. Ο ίδιος πρότεινε η Fiat να μπει πιο έντονα στην αγορά των ανταγωνιστών, λέγοντας ότι είχε εμπιστοσύνη ότι η εταιρεία διέθετε τους οικονομικούς και ανθρώπινους πόρους για να πετύχει και να αριστεύσει. Η στρατηγική του θα ήταν επιμονή στη σωστή εκτέλεση των προγραμμάτων και στην υποδειγματική ηγεσία. Σε αυτό το τελευταίο έδωσε έμφαση, παρουσιάζοντας λεπτομερώς τις σκέψεις του για τις αναγκαίες αρετές των διευθυντών. Οι θέσεις αυτές ίσως να ακούγονται σαν κλισέ των θεωριών διοίκησης, αλλά στην περίπτωση του Μαρκιόνε, γνωρίζοντας ότι εφάρμοσε όσα πρότεινε, παρουσιάζουν ενδιαφέρον και πέρα από τον κόσμο των επιχειρήσεων.
Σύμφωνα με τον Μαρκιόνε, οι άνθρωποι σε θέσεις ηγετικές πρέπει να είναι ειλικρινείς με τους εαυτούς τους και με άλλους, να είναι ανταγωνιστικοί και να διαθέτουν τη δυναμικότητα για να πετυχαίνουν τους στόχους τους, να μην περιπλέκουν καταστάσεις, να δρουν γρήγορα και αποφασιστικά και, πάνω απ’ όλα, να είναι ακέραιοι. Ο Μαρκιόνε ζητούσε από τους διευθυντές να βοηθούν τους υφισταμένους τους να εξελιχθούν, να θέτουν υψηλούς στόχους, να παρέχουν πληροφορίες χωρίς εμπόδια, να δημιουργούν καλές ομάδες, να στηρίζουν όσους έχουν ανάγκη και να δείχνουν σεβασμό και δικαιοσύνη στις σχέσεις τους με άλλους.
Με την ειλικρίνεια που ο ίδιος ζητούσε, ο Μαρκιόνε δήλωσε ότι το σχέδιο αναγέννησης που είχαν καταστρώσει οι προκάτοχοί του τον προηγούμενο χρόνο ήταν άρτιο σε οικονομικό επίπεδο αλλά υπεραισιόδοξο σχετικά με τον χρόνο εφαρμογής, η οργανωτική δομή της εταιρείας δεν επαρκούσε για να πετύχει τους στόχους και το σχέδιο δεν λάμβανε υπ’ όψιν τις πιθανές αντιδράσεις του ανταγωνισμού. Επίσης, ο οργανισμός ήταν εσωστρεφής, ελάχιστοι διευθυντές διέθεταν διεθνή πείρα, δεν υπήρχε προσήλωση στην αριστεία, ενώ οι διαδικασίες της επιχείρησης ήταν πολύπλοκες, με μπερδεμένες αρμοδιότητες κεντρικών τμημάτων και με υπανάπτυκτες και ασυντόνιστες οικονομικές υπηρεσίες. Η εταιρεία αργούσε να αντιδράσει και να πάρει αποφάσεις. Επιπλέον, η εταιρεία δεν θεωρούσε τον τρόπο διοίκησης σημαντικό εργαλείο για να πετύχει αλλαγές.
Ενώ ο νέος διευθύνων σύμβουλος εξήρε την επιτυχία του Fiat Panda ως αυτοκίνητου της χρονιάς το 2004, καθώς και το πρόγραμμα μείωσης κόστους και τη λειτουργία βιομηχανικών κοινοπραξιών, η αποτίμησή του για την επιχείρηση ήταν σκληρή. Το μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ότι η εταιρεία είχε επιβάλει στον εαυτό της υπερβολικά πολύπλοκες παραγωγικές διαδικασίες. Επίσης, ενώ επιδίωκε καλά προϊόντα, δεν έδινε την πρέπουσα σημασία σε θέματα μάρκας (branding) και δεν παρακολουθούσε τον ανταγωνισμό επαρκώς. Επίσης, κάποιες επενδύσεις βασίζονταν σε μη πραγματικές εκτιμήσεις ενώ άλλες ευκαιρίες χάνονταν. Η διοργανωτική δομή ήταν δυσλειτουργική και δεν υπήρχε αξιολόγηση πράξεων και ανθρώπων.
Ο Μαρκιόνε κινήθηκε γρήγορα για να κάνει πράξη όσα πρότεινε. Επεισε την General Motors να πληρώσει δύο δισ. δολάρια για να λήξει η συνεργασία της με τη Fiat, έκλεισε εργοστάσια (με την απώλεια χιλιάδων θέσεων εργασίας) και συντόμευσε τον χρόνο που χρειάζονταν νέα μοντέλα για να βρεθούν στην αγορά. Μεταξύ των επιτυχιών του ήταν η αναγέννηση του θρυλικού Fiat 500 και η αυτονόμηση της Ferrari, η οποία εισήχθη στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης με αξία 10 δισ. δολαρίων.
Οταν το 2009 η αμερικανική κυβέρνηση του το πρότεινε, ο Μαρκιόνε δέχθηκε να αναλάβει, χωρίς να πληρώσει, την προβληματική Chrysler· σε δύο χρόνια η Fiat Chrysler Automobiles είχε κέρδη. Ο Μαρκιόνε επέμενε ότι οι προκλήσεις της εποχής και η ανάγκη για κεφάλαια απαιτούσαν συνεργασία και συγχωνεύσεις. Στην τελευταία του δημόσια εμφάνιση, στις αρχές Ιουνίου, ο ίδιος παρουσίασε το πενταετές πρόγραμμα της FCA, που προβλέπει, μεταξύ άλλων, διπλασιασμό των λειτουργικών κερδών έως το 2022, με έμφαση σε SUV και υβριδικά οχήματα, καθώς και σε ηλεκτροκίνητα.
Στη χώρα μας η λέξη «μάνατζερ» θεωρείται αρνητική. Ας συγκρίνουμε, όμως, ανθρώπους που γνωρίζουν τα προβλήματα και προτείνουν λύσεις με αυτούς που μόνο να ζεσταίνουν τις καρέκλες τους ξέρουν, για να ανοίξουν λίγο τα μάτια μας.