Τη δυσκολία της ισορροπίας σε δύο βάρκες ταυτόχρονα διαπίστωσε την εβδομάδα που πέρασε η Τουρκία, μετά τα εμπόδια που έθεσε το Κογκρέσο των ΗΠΑ στην παράδοση των αεροσκαφών πέμπτης γενιάς F-35 στην Αγκυρα. Η κυβέρνηση Ερντογάν εννοεί να προμηθευτεί τόσο τα F-35 όσο και τα «αντίπαλα» ρωσικής κατασκευής αντιαεροπορικά συστήματα S-400.
«Ο (Τούρκος πρόεδρος) Ερντογάν έχει ήδη πληρώσει πολλά λεφτά στη Ρωσία και πρέπει να του πούμε ότι δεν προσπαθούμε να δημιουργήσουμε προβλήματα στις σχέσεις του με τον Πούτιν, αλλά ότι υπάρχουν τεράστιες ανησυχίες ειδικά για τα F-35», σημείωσε στους Financial Times ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία Τζέιμς Τζέφρι. «Συνιστά για εμάς πραγματική στρατηγική απειλή».
Σε δύσκολη θέση
«Το Πεντάγωνο βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Ηλπιζαν ότι θα μπορούσαν να πείσουν τους Τούρκους να εγκαταλείψουν τους S-400 γιατί η Τουρκία είναι πολύ σημαντικός σύμμαχος», είπε ο Ερικ Εντελμαν, επίσης πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στην Τουρκία και πρώην ανώτατο στέλεχος του Πενταγώνου, τονίζοντας ότι η χρήση των F-35 από κοινού με τους S-400 θα μπορούσε να δώσει στα ρωσικά ραντάρ στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο τα F-35 διαφεύγουν την ανίχνευση.
Στις 21 Ιουνίου, τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης μετέδιδαν σε θριαμβευτικούς τόνους ότι η κατασκευάστρια εταιρεία Lockheed παρέδωσε τα πρώτα δύο F-35 στην Τουρκία, αλλά το θέμα δεν λύθηκε. Η παράδοση έγινε στο Τέξας, απ’ όπου τα αεροσκάφη αναχώρησαν για την Αριζόνα. Εκεί θα βρίσκονται τουλάχιστον για ένα χρόνο ακόμη, όσο διαρκεί η εκπαίδευση των πρώτων Τούρκων πιλότων.
Η τροπή που θα πάρουν οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις στη διάρκεια του 12μήνου θα κρίνει αν τα δύο αεροσκάφη θα μεταβούν στην Τουρκία και αν θα ακολουθήσει και η παράδοση των υπόλοιπων 98 που έχει παραγγείλει η Αγκυρα. Βουλευτές και γερουσιαστές και των δύο αμερικανικών κομμάτων έχουν εκφράσει ανησυχίες τόσο για τα στρατηγικά προβλήματα που συνεπάγεται η από κοινού χρήση S-400 και F-35, όσο και για την υποβάθμιση του κράτους δικαίου και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία. Ετσι, προσετέθη στο νομοσχέδιο για τον προϋπολογισμό του Πενταγώνου η απαίτηση να εξετάσει το Πεντάγωνο τις επιπτώσεις που θα είχε η εξαίρεση της Τουρκίας από τη διαδικασία συμπαραγωγής των F-35. (Στην παραγωγή του αεροσκάφους μετέχουν, πλην ΗΠΑ και Τουρκίας, εταιρείες από την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Βρετανία, την Ιταλία, την Ολλανδία, τη Δανία και τη Νορβηγία, ενώ εργοστάσιο συναρμολόγησης υπάρχει και στην Ιαπωνία.)
Ο Αμερικανός υπουργός Αμυνας Τζέιμς Μάτις έχει ήδη απαντήσει στο ερώτημα αυτό με τρόπο που δεν ικανοποιεί τους γερουσιαστές. Με επιστολή του προς το Κογκρέσο, ο Μάτις υποστήριξε ότι κατανοεί τις ανησυχίες για την αυταρχική εκτροπή στη χώρα, αλλά ότι ο αποκλεισμός της Τουρκίας από την παραγωγή των F-35 «μπορεί να διαταράξει τη διεθνή αλυσίδα παραγωγής», ανεβάζοντας το κόστος του αεροσκάφους.
Η υποστήριξη του Πενταγώνου και του Λευκού Οίκου προσέφερε στον Τούρκο πρόεδρο τη δυνατότητα να δηλώνει ότι «δεν έχει καμία ανησυχία» ότι θα παραλάβει κανονικά τα αεροσκάφη. Μόνο που το κλίμα στην αμερικανική κυβέρνηση απέναντι στην Τουρκία βάρυνε απότομα την περασμένη εβδομάδα, μετά την άρνηση τουρκικού δικαστηρίου να αποφυλακίσει τον Αμερικανό πάστορα Μπράνσον και τη δήλωση της Αγκυρας ότι δεν θα μετάσχει στις κυρώσεις κατά του Ιράν. Ετσι, αντί να συζητήσει περί παραδόσεων αεροσκαφών, ο Αμερικανός πρόεδρος έφθασε την Πέμπτη να απειλήσει την Τουρκία με απροσδιόριστης μορφής κυρώσεις.
Οικονομικές κυρώσεις
Ο υπολογισμός της Αγκυρας περί διχογνωμίας Κογκρέσου και αμερικανικής κυβέρνησης αποδείχθηκε εσφαλμένος την Πέμπτη, καθώς, ταυτόχρονα με το tweet του Αμερικανού προέδρου που έκανε λόγο για κυρώσεις, το νομοσχέδιο των κυρώσεων λάμβανε ομόφωνα το πράσινο φως της επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας. Οταν ψηφιστεί από την Ολομέλεια, το Turkey International Financial Institutions Act θα υποχρεώσει τους Αμερικανούς που υπηρετούν στην Παγκόσμια Τράπεζα και στην Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης να καταψηφίσουν «οποιοδήποτε δάνειο, χρηματική ή τεχνική βοήθεια» προς την Τουρκία.
Το νομοσχέδιο είναι ωστόσο πιο ελαστικό σε ό,τι αφορά τον πιο κρίσιμο θεσμό, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ζητώντας από τον Αμερικανό εκπρόσωπο «να συνεργαστεί με άλλους χρηματοδότες ώστε να υπάρξει συνεκτική προσέγγιση για τη δανειοδότηση της Τουρκίας, με τρόπο που να προωθεί τα ανθρώπινα δικαιώματα». Το νομοσχέδιο προβλέπει ότι οι κυρώσεις θα παραμείνουν σε ισχύ μέχρι να διαπιστωθεί ότι «η Αγκυρα δεν κρατεί αυθαίρετα, ούτε αρνείται την ελευθερία μετακίνησης σε Αμερικανούς πολίτες ή εγχώριο προσωπικό της αμερικανικής διπλωματικής αποστολής στην Τουρκία».