Ιμια, ναυάγιο του «Εξπρές Σαμίνα», υπόθεση Οτσαλάν, οδός Νιόβης, πυρκαγιές 2007, ταραχές Δεκεμβρίου 2008, πλημμύρες Μάνδρας, πυρκαγιές Ανατολικής Αττικής: η σχέση της Ελλάδας με έκτακτες καταστάσεις είναι δυστυχώς λίαν τακτική και τις περισσότερες φορές επώδυνη, καθώς σπανίως η διαχείρισή τους γίνεται με αποτελεσματικό τρόπο.
Τα αίτια σε γενικές γραμμές γνωστά: έλλειψη συντονισμού ανάμεσα στις εμπλεκόμενες υπηρεσίες, περιορισμένη εμπειρία χειριστών (και κυρίως μη αξιοκρατικές επιλογές σε θέσεις-κλειδιά), απουσία ή αδυναμία εφαρμογής προεπεξεργασμένων σεναρίων αντίδρασης.
Μετά τις επιβεβλημένες παραιτήσεις/καρατομήσεις και την αναζήτηση ευθυνών για την τραγωδία στο Μάτι –καθώς υπάρχουν ενδείξεις για σοβαρά επιχειρησιακά προβλήματα, κυρίως στις επικοινωνίες–, επείγει η εξαγωγή συμπερασμάτων, καθώς ανάλογες ακραίες καταστάσεις είναι πιθανόν ότι θα επαναληφθούν. Αν στις συνήθεις έκτακτες καταστάσεις προσθέσει κανείς το ενδεχόμενο κυβερνοεπιθέσεων ή πανδημιών, καθίσταται ακόμη πιο επιτακτική η ανάγκη ενίσχυσης του μηχανισμού πολιτικής προστασίας, τόσο όσον αφορά τον πληθυσμό και το περιβάλλον όσο και τις κρίσιμες υποδομές.
Πέραν της θεσμικής ενίσχυσης του εθνικού μηχανισμού διαχείρισης εκτάκτων καταστάσεων και της αναβάθμισης της Πολιτικής Προστασίας, είναι απαραίτητες οι ουσιαστικές αλλαγές σε τρία επίπεδα: εκπαίδευση (με στόχο τη δημιουργία της απαραίτητης κουλτούρας ασφαλείας, καθώς και μιας κρίσιμης μάζας στελεχών με υψηλό βαθμό συνεκπαίδευσης και συναντίληψης), οργάνωση και νοοτροπία της Τοπικής/Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης (π.χ. για θέματα εκκένωσης περιοχών), αλλά και της ελληνικής κοινωνίας γενικότερα (επανεξέταση της ατομικής και συλλογικής συμπεριφοράς και σημαντική αύξηση του εθελοντισμού), και ευρωπαϊκή οργάνωση. Σε έρευνα της διαΝΕΟσις με συντονιστή τον καθηγητή Γιώργο Παγουλάτο, σε συνεργασία με το ΕΛΙΑΜΕΠ, προτείνεται μεταξύ άλλων η δημιουργία ενός ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού κέντρου ασφαλείας με οκτώ ξεχωριστές κατευθύνσεις εκπαίδευσης στελεχών από κράτη-μέλη. Μία από τις προτεινόμενες κατευθύνσεις είναι η «διαχείριση φυσικών και τεχνολογικών καταστροφών», με συνεκπαίδευση στελεχών των αρμόδιων υπηρεσιών. Προτείνεται επίσης η δημιουργία περιφερειακού κέντρου διαχείρισης κρίσεων της Ε.Ε. με έδρα την Ελλάδα. Ιδέες και προτάσεις υπάρχουν, αναζητούνται η πολιτική βούληση και η σοβαρότητα.
* Γενικός διευθυντής στο ΕΛΙΑΜΕΠ.