Καίριο πλήγμα σε μια εξασθενημένη τουρκική λίρα έδωσε χθες ο Αμερικανός πρόεδρος, ανακοινώνοντας με μήνυμά του στο Twitter τον διπλασιασμό των δασμών στις εισαγωγές χάλυβα και αλουμινίου από την Τουρκία. «Οι δασμοί στο αλουμίνιο θα είναι εφεξής 20% και στον χάλυβα 50%», ανέφερε στο μήνυμά του ο Ντόναλντ Τραμπ ενώ προσέθεσε πως οι σχέσεις της Ουάσιγκτον με την Αγκυρα «δεν είναι καλές αυτήν την εποχή»! Επιβεβαίωσε, έτσι, τη δυσχερή θέση στην οποία έχει περιέλθει η γειτονική χώρα, καθώς η οικονομία της είναι σε Συμπληγάδες και η διπλωματική κρίση με την Ουάσιγκτον κλιμακώνεται. Είχε προηγηθεί η ατυχής έκβαση της αποστολής Τούρκων αξιωματούχων στην Ουάσιγκτον πριν από δύο ημέρες, καθώς δεν κατέληξε σε συμφωνία για την απελευθέρωση του Αμερικανού πάστορα που κρατείται στην Τουρκία.
Στο ίδιο μήνυμα ο Ντόναλντ Τραμπ φάνηκε να επιχαίρει για την καταβαράθρωση του τουρκικού νομίσματος, καθώς επισήμανε σε θριαμβευτικό τόνο ότι «η τουρκική λίρα πέφτει ραγδαία έναντι του δικού μας ισχυρού δολαρίου!». Ακολούθησε πτώση της τουρκικής λίρας κατά 16,2% έναντι του δολαρίου, η μεγαλύτερη μιας ημέρας από το 2001 οπότε η Τουρκία άφησε ελεύθερη τη διακύμανση της ισοτιμίας της. Η πτώση του τουρκικού νομίσματος είχε επιταχυνθεί από χθες το πρωί και είχε συμπαρασύρει το ευρώ στα χαμηλά έτους αλλά και τις μετοχές των ευρωπαϊκών τραπεζών. Τους κραδασμούς της τουρκικής αγοράς είχε μεταδώσει στην Ευρωζώνη δημοσίευμα των Financial Times που αποκάλυπτε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα εκφράζει ανησυχία για την έκθεση των ευρωπαϊκών τραπεζών στην Τουρκία. Το δημοσίευμα επιτάχυνε την πτώση της τουρκικής λίρας, με την ισοτιμία της να διαμορφώνεται στις 5,9680 τουρκικές λίρες προς ένα δολάριο. Με την τελευταία υποχώρησή της, έχει συνολικά υποτιμηθεί κατά 37% έναντι του δολαρίου από την αρχή του έτους. Την ανιούσα έχουν πάρει, άλλωστε, οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του τουρκικού Δημοσίου: βρίσκονται πάνω από το 20% και το κόστος ασφάλισης των τουρκικών ομολόγων υπερβαίνει εκείνο των ελληνικών.
Νέο οικονομικό μοντέλο
Σε μια ατελέσφορη προσπάθεια να κατευνάσει τις αγορές, ο Τούρκος υπουργός Οικονομικών Μπεράτ Αλμπαϊράκ παρουσίασε χθες το νέο οικονομικό μοντέλο της κυβέρνησης. Υποσχέθηκε ανεξαρτησία της κεντρικής τράπεζας και μεγαλύτερη δημοσιονομική πειθαρχία, χωρίς, ωστόσο, να δώσει λεπτομέρειες που θα μπορούσαν να καθησυχάσουν τους επενδυτές. Μίλησε αντιθέτως με γενικές εξαγγελίες για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, για αναδιάταξη της τουρκικής οικονομίας και για «βιώσιμη και υγιή ανάπτυξη», χωρίς να διευκρινίζει σε ποιες ακριβώς κινήσεις προτίθεται να προχωρήσει η κυβέρνηση. Είχε προηγηθεί την προηγούμενη ημέρα ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Οικονομικών για επικείμενη αλλαγή οικονομικής πολιτικής. Κεντρικό στοιχείο της νέας πολιτικής είναι η μείωση του στόχου για ανάπτυξη της τουρκικής οικονομίας στο 3% έως 4%, τόσο για το τρέχον έτος όσο και για το επόμενο. Εως χθες η Αγκυρα μιλούσε για αύξηση του τουρκικού ΑΕΠ κατά 5,5% το 2018 και το 2019.
Η Τουρκία προσπαθεί να ανταποκριθεί στις πιέσεις των επενδυτών που ζητούν επίμονα να αποθερμάνει την οικονομία και να ανακόψει τον πληθωρισμό. Το περασμένο έτος το τουρκικό ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 7,4%, εν ολίγοις με ρυθμό υψηλότερο από εκείνον της Κίνας και της Ινδίας, ενώ ο πληθωρισμός αγγίζει το 16%. Το υπουργείο έθεσε, παράλληλα, στόχο τη μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος σε επίπεδα κάτω του 2% για φέτος, ενώ προέβλεψε πως το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών θα περιοριστεί σε λιγότερο από 4% φέτος από το 5,6% στο οποίο έφτασε το 2017. Πρόκειται για τα «δίδυμα ελλείμματα» της Τουρκίας που αποτελούν και τη χαίνουσα πληγή της οικονομίας της, καθώς αυξάνουν συνεχώς την εξάρτησή της από το ξένο κεφάλαιο. Παράλληλα με τις εγγενείς αυτές παθογένειές της, η οικονομία της Τουρκίας έχει πληγεί φέτος, όπως και οι οικονομίες πολλών αναδυόμενων αγορών, εξαιτίας αλλαγών στη νομισματική πολιτική των μεγάλων οικονομιών της Δύσης. Η αύξηση των επιτοκίων του δολαρίου στις ΗΠΑ έχει προσελκύσει τα επενδυτικά κεφάλαια, που εγκαταλείπουν μαζικά το νόμισμα και τους τίτλους χωρών όπως η Τουρκία.
Σημαντική υποχώρηση του ευρώ
Το δημοσίευμα των FT που αποκάλυπτε ότι η ΕΚΤ εκφράζει φόβους για την έκθεση ευρωπαϊκών τραπεζών στην Τουρκία προκάλεσε κραδασμούς και στα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια. Η μετοχή της ισπανικής τράπεζας BBVA υποχώρησε κατά 3,5%, της ιταλικής UniCredit κατά 3,1% και της γαλλικής BNP Paribas κατά 3,7%. Η πτώση συμπαρέσυρε, όμως, γενικότερα τις ευρωπαϊκές τράπεζες με τον τραπεζικό δείκτη να σημειώνει απώλειες 2,7%. Την ίδια στιγμή, το ευρώ υποχωρούσε στα χαμηλά έτους έναντι του δολαρίου στο 1,1419 δολ. Οι τρεις αυτές τράπεζες φαίνεται να ανησυχούν την ΕΚΤ που συνολικά δεν θεωρεί την κατάσταση κρίσιμη.
Το πρώτο εξάμηνο του έτους, η BBVΑ άντλησε από την Τουρκία 373 εκατ. ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει το 14% των συνολικών εσόδων του ομίλου. Σε ό,τι αφορά την UniCredit, υποστηρίζει ότι η Τουρκία δεν αντιπροσωπεύει παρά μόνον το 2% των εσόδων της, ενώ η πτώση της τουρκικής λίρας θα έχει πολύ περιορισμένο αντίκτυπο στην κεφαλαιακή της επάρκεια. Σημειωτέον ότι η Goldman Sachs θεωρεί τη Yapi Kredi, θυγατρική της UniCredit στην Τουρκία, την πλέον επισφαλή από τις τουρκικές τράπεζες. Σύμφωνα, πάντως, με την Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών, η έκθεση που έχουν στην Τουρκία οι ισπανικές τράπεζες ανέρχεται σε 82 δισ. δολ. και σε 17 δισ. δολ. η έκθεση των ιταλικών τραπεζών. Πρόκειται για μικρά ποσά δεδομένου ότι στο σύνολό τους τα περιουσιακά στοιχεία του τραπεζών της Ευρωζώνης υπερβαίνουν τα 22,8 τρισ. δολ. Σε ό,τι αφορά άλλους κινδύνους που ενδέχεται να εγκυμονούν για την Ευρώπη τα δεινά της τουρκικής οικονομίας, η επενδυτική τράπεζα Berenberg εκτιμά πως θα είναι περιορισμένος ο αντίκτυπος στο εμπόριο. Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Κάρστεν Εσε, ακόμη κι αν μειωθούν κατά 20% οι εξαγωγές της Ευρώπης στην Τουρκία, το ΑΕΠ της Ευρωζώνης θα μειωθεί μόλις κατά 0,1 εκατοστιαία μονάδα. Θεωρεί πιθανότερο μια τραπεζική κρίση της Τουρκίας να επιφέρει κάποιες ζημίες στις ευρωπαϊκές τράπεζες, αλλά θα είναι «πολύ μικρές ζημίες και δεν θα προκαλέσουν σημαντική κρίση στην Ευρωζώνη».