Πολύ ακριβά ενδέχεται να κοστίσει στη χώρα το «κατασκευαστικό κενό» που παρατηρείται από τις αρχές του 2017 και διατηρείται μέχρι σήμερα, καθώς δεν έχει ανατεθεί ούτε ένα μεγάλο έργο, με τους σχετικούς διαγωνισμούς να «σέρνονται» επί χρόνια. Παρότι ήταν εμφανές ήδη από το 2016, ότι με την ολοκλήρωση των μεγάλων οδικών αξόνων στο τέλος του 2017 δεν θα υπήρχε «διάδοχη κατάσταση», δηλαδή μια επαρκής ροή νέων έργων υποδομής, που να συντηρήσει τις εταιρείες του κατασκευαστικού κλάδου και ταυτόχρονα να διασφαλίσει την υψηλή απορροφητικότητα των κοινοτικών κονδυλίων, δεν κατέστη εφικτό να υπάρξει μια σχετική επιτάχυνση, το αντίθετο μάλιστα.
Το τελευταίο εξάμηνο έχει μεν αρχίσει να καταγράφεται μια σχετική επιστροφή σε κανονικό ρυθμό νέων διαγωνισμών έργων, αλλά η αξία τους μόλις ξεπερνά τα 2 εκατ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει συγκεντρώσει ο ΣΑΤΕ (Πανελλήνιος Σύνδεσμος Τεχνικών Εταιρειών), κατά το φετινό πρώτο εξάμηνο πραγματοποιήθηκαν 134 διαγωνισμοί νέων δημοσίων έργων, από 90 κατά το αντίστοιχο περυσινό διάστημα, 73 το 2016 και μόλις 59 το 2015, όταν πρακτικά «πάγωσε» η παραγωγή νέων έργων εν μέσω της σφοδρής κρίσης που ξέσπασε, ως αποτέλεσμα της πολιτικής αστάθειας μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015. Παρότι από τότε η τάση είναι ανοδική, εντούτοις εξακολουθεί να υπολείπεται τόσο του 2014 (167 διαγωνισμοί κατά το πρώτο εξάμηνο), όσο και του 2013 (258 δημοπρασίες έργων).
Ενδεικτικό της «μείωσης της πίτας» των δημοσίων έργων υποδομής που έχει σημειωθεί, είναι ότι συνολικά κατά την τριετία 2015-2017 οι διαγωνισμοί έργων αξίας άνω των 2 εκατ. υποχώρησαν κατά 60% σε ετήσια βάση σε σχέση με την προηγούμενη πενταετία. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΣΑΤΕ, κατά την περίοδο 2009-2014, ο μέσος αριθμός δημοπρατούμενων έργων ανήλθε σε 265 κατ’ έτος, έναντι μόλις 107 ετησίως την τελευταία τριετία. Σύμφωνα με τον κ. Ζαχαρία Αθουσάκη, μέλος του Δ.Σ. του ΣΑΤΕ, ένας βασικός λόγος των καθυστερήσεων είναι η αλλαγή του θεσμικού πλαισίου για τα δημόσια έργα το 2016. Ενώ όμως οι εταιρείες του κλάδου προσδοκούσαν κατακόρυφη άνοδο των διαγωνισμών το 2017, εντούτοις, ούτε και πέρυσι αποφεύχθηκαν τα προβλήματα, απόρροια των συνολικά 230 τροποποιήσεων του νέου θεσμικού πλαισίου, που οδήγησαν σε σωρεία ακυρώσεων διαγωνισμών, λόγω ασυμβατότητας των προκηρύξεών τους με τα αενάως διαφοροποιούμενα δεδομένα.
Οι συνέπειες από την παραπάνω ολιγωρία έχουν αρχίσει πλέον να γίνονται εμφανείς, τόσο στις ίδιες τις εταιρείες, η κερδοφορία των οποίων φέτος αναμένεται να πληγεί εκ νέου (μετά την πρόσκαιρη ανάκαμψη του 2017), όσο και στην οικονομία, με δεδομένο ότι σύμφωνα με σχετική έρευνα του ΙΟΒΕ, για κάθε 1 ευρώ που δαπανάται στον τομέα των κατασκευών, προστίθεται 1,8 ευρώ στο ΑΕΠ της χώρας, ενώ εξ αυτών, 0,4 ευρώ καταλήγουν στα ταμεία του κράτους. Παράλληλα, έχει αρχίσει να γίνεται πλέον ορατός ο κίνδυνος απώλειας κοινοτικών κονδυλίων, καθώς παρότι διανύουμε το πέμπτο έτος του ΕΣΠΑ της περιόδου 2014-2020, τα κεφάλαια που έχουν απορροφηθεί δεν ξεπερνούν το 25% των διαθέσιμων 19,5 δισ. ευρώ. Στην περίπτωση των έργων υποδομών, έχουν εγκριθεί έργα 3,3 δισ. ευρώ που αντιστοιχούν στο 32% των διαθέσιμων κονδυλίων.
Σε πρόσφατη ανάλυσή της, η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ) σημειώνει ότι το 2018 και το 2019 αποτελούν κρίσιμα έτη για την πορεία του ΕΣΠΑ 2014-2020, προκειμένου να επιτευχθεί αναστροφή της υποτονικής τάσης στην απορρόφηση που παρατηρήθηκε το 2017 και κατά τους πρώτους μήνες του 2018. Παράλληλα επισημαίνει ότι εκτός από την απαιτούμενη επιτάχυνση της σχετικής προσπάθειας, χρειάζεται και εξορθολογισμός του επιχειρησιακών προγραμμάτων με ένταξη και υλοποίηση νέων έργων, αλλά και απένταξη όσων, για διάφορους λόγους, δεν προχωρούν.