Kαστελλόριζο: Ακριτική γοητεία

Βασιλική Κεράστα

24.08.2018 • 02:15

Αποστολή στο ανατολικότερο άκρο της Ελλάδας, την αρχοντική και φιλόξενη Μεγίστη.

H γοητεία όλης της ακριτικής Ελλάδας πηγάζει από τα όμορφα τοπία της, τους επίμονους –και συχνά δύσκολους– χαρακτήρες των κατοίκων της, τα λίγα συνήθως παιδιά που κρατάνε ανοιχτά τα σχολεία. Η Μεγίστη έχει κάτι ακόμα, μια αύρα γλυκιά και αγαπησιάρικη. Η πιο κοντινή τουρκική πόλη είναι το Κας, η παλιά Αντίφελλος, σε απόσταση μόλις 1,25 ναυτικών μιλίων. Το όνομα Μεγίστη προέρχεται από την αρχαιότητα, όταν κατοικούνταν από τους Δωριείς και ήταν η «μεγαλύτερη» νήσος του μικρού νησιωτικού συμπλέγματος νότια της Λυκιακής Ακτής. Αυτή είναι και σήμερα η επίσημη ονομασία της. Καστελλόριζο ονομάστηκε από τους Ιωαννίτες Ιππότες, πιθανότατα στα τέλη του 14ου αιώνα, όταν έχτισαν πάνω στον κοκκινωπό βράχο το κάστρο (Castello Rosso) που προστάτευε από ψηλά την πόλη.

ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΣΙΝΕΜΑ

Είναι συγκινητικό το πόσοι λατρεύουν αυτό το μικρό άγονο νησί. Ο Ιούλιος ανήκει στους Έλληνες της διασποράς, κυρίως στους απογόνους μεταναστών στην Αυστραλία και αλλού. Οι περισσότεροι έχουν αναπαλαιώσει τα σπίτια των προγόνων τους, άλλοι έχουν χτίσει νέα ή νοικιάζουν. «Εγώ είμαι δεύτερη γενιά στην Αυστραλία. Ευτυχώς, την αγάπη για το Καστελλόριζο την έχουν πάρει και τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου. Ο γιος μου είναι γιατρός, ζει στη Γαλλία. Θα συναντηθούμε εδώ τον Αύγουστο. Έχω να τον δω έναν χρόνο», λέει ο Δημήτρης Σάββας, ο οποίος, συνταξιούχος πλέον, περνάει τουλάχιστον δύο μήνες κάθε καλοκαίρι στο νησί. Μάλιστα, υπάρχουν κάποιοι που εγκαταστάθηκαν μόνιμα τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, όπως η καθηγήτρια Μπέττη Τζόαν Μούζακ. «Καστελλοριζιά στην καταγωγή ήταν η μητέρα μου. Το σπίτι δεν υπάρχει, κάηκε στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά εκείνη και η γιαγιά μού είχαν μεταλαμπαδεύσει τόση αγάπη για το νησί, που έγινε όνειρο ζωής».

Κάθε Αύγουστο κατακλύζεται από Ιταλούς. Έγινε δημοφιλές στην Ιταλία από την ταινία «Mediterraneo», που γυρίστηκε στα δυο μικρά του λιμανάκια. Φέτος τον Ιούνιο, το επισκέφτηκε έπειτα από χρόνια η πρωταγωνίστρια της ταινίας Βάνα Μπάρμπα, με αφορμή τη συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου, ενώ ο κινηματογραφικός της σύζυγος, Giuseppe Cederna επιστρέφει ανελλιπώς. Μαζί με Αυστραλούς, Αμερικανούς, Ιταλούς και άλλους ταξιδιώτες, για δύο μήνες το Καστελλόριζο αποκτά κοσμοπολίτικο αέρα.

Διατηρεί άλλωστε τόση ομορφιά, και ας έχει περάσει αλλεπάλληλες συμφορές. Δεν είναι μόνο η μακραίωνη οθωμανική κυριαρχία. Έπειτα από μια περίοδο οικονομικής ανάπτυξης στα τέλη του 19ου αιώνα, με κορύφωση τη δεκαετία 1890-1900, ακολούθησε μια εξαιρετικά δύσκολη περίοδος τον 20ό αιώνα. Έχει υποστεί τον καταστρεπτικό σεισμό του 1926, έχει καεί και πληγεί ανελέητα και στους δύο παγκόσμιους πολέμους. Πριν από την επίσημη ενσωμάτωσή του στην Ελλάδα, το 1948, έζησε τη γαλλική, την ιταλική και τη βρετανική κατοχή.

Στον διατηρητέο οικισμό της Μεγίστης κυριαρχούν τα έντονα χρώματα. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

Σήμερα, το νησί ζει μια ήπια φάση ανοικοδόμησης. «Aυτή τη στιγμή αναστηλώνονται τέσσερα-πέντε παλιά σπίτια αλλά υπάρχουν και νέες οικοδομές. Τα καινούργια σπίτια χτίζονται πάντα πάνω σε θεμέλια των παλιών», λέει η αρχιτέκτονας Μαρία Παπανικολάου. Περπατώντας μαζί της, παρατηρήσαμε αρχιτεκτονικές λεπτομέρειες, όπως σκαλιστά ξύλινα φουρούσια κάτω από τα μπαλκόνια στο λιμάνι και θαυμάσαμε το δικό της σπίτι με τις παλιές ξύλινες εντοιχισμένες ντουλάπες βαμμένες σε απαλές αποχρώσεις και τη θέα στη θάλασσα ακόμα και από το κρεβάτι. Το ότι όλες -σχεδόν- οι νέες οικοδομές στερεώνονται πάνω σε παλιά θεμέλια δεν σου κάνει εντύπωση μόλις δεις εκείνη την παλιά ασπρόμαυρη φωτογραφία του 1895 περίπου, που δείχνει πόσο πυκνοκατοικημένο ήταν τότε το νησί. Θα τη δείτε μεγεθυσμένη πάνω από την μπάρα του καφέ Stratos (τηλ. 22460-49257). Σε αυτό, επίσης, θα απολαύσετε ωραιότατα γλυκά και παγωτά.

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ

«Έρχονται τα τούρκικα!» Η φράση ακούγεται με έναν χαρμόσυνο τόνο, καθώς καθημερινά, κατά τις 11 το πρωί, δύο τουριστικά καραβάκια πλησιάζουν με τουρίστες διαφόρων εθνικοτήτων από το Κας. Αποβιβάζονται και άλλοι κατευθύνονται αμέσως στα καφέ και τις ταβέρνες του λιμανιού, άλλοι επιβιβάζονται σε καΐκια και βάρκες Καστελλοριζιών για μπάνιο στην υπέροχη Γαλάζια Σπηλιά ή στο νησάκι του Αϊ-Γιώργη.

Η γαλάζια Σπηλιά, γνωστή και ως σπηλιά του Παραστά. (Φωτογραφία: © ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΕΡΑΚΟΣ)

Αντίστοιχα, οι Έλληνες προμηθεύονται κάποια προϊόντα από το Κας, ενισχύοντάς το έτσι οικονομικά. Συνήθως περνούν μία φορά την εβδομάδα απέναντι για ψώνια στην αγορά. Φρέσκα λαχανικά, για παράδειγμα, βολεύει να έρχονται από την Τουρκία. Τα υπόλοιπα προϊόντα όπως κρέας, τυροκομικά κ.λπ., των οποίων η αγορά υπόκειται σε άλλους τελωνειακούς κανονισμούς, τα προμηθεύονται από τη Ρόδο, το πιο κοντινό ελληνικό νησί.

Τα τουρκικά τουριστικά καραβάκια δένουν ακριβώς δίπλα στο ελληνικό πλοίο του πολεμικού ναυτικού που βρίσκεται στο λιμάνι τα τελευταία τρία χρόνια. Σάστισα λίγο στην αρχή, αλλά για όλους εκεί είναι κάτι τόσο συνηθισμένο. «Αυτοί μας φυλούε, μωρό μου! Αυτοί είναι οι φύλακές μας», θυμίζει με μεγάλη φυσικότητα η 87χρονη Μαρία Λαζαράκη. Το πλοίο του ναυτικού, όπως και το σύγχρονο φουσκωτό σκάφος της Frontex, δεμένο ακριβώς απέναντι, είναι αναπόσπαστες εικόνες του λιμανιού, ανάμεσα σε ψαροκάικα, ιστιοπλοϊκά και ενίοτε μεγαλύτερα σκάφη αναψυχής. Για να χωρέσει να δέσει το τεράστιο Blue Star Ferry, το πλοίο του πολεμικού ναυτικού αναγκάζεται να βγει για λίγο από το λιμάνι. Λίγο αργότερα κι ενώ το Blue Star έχει ήδη απομακρυνθεί, ένα ιστιοπλοϊκό πλησιάζει και πίσω του ακολουθεί το πλοίο του πολεμικού ναυτικού. Εικόνες λίγο απρόσμενες για τον επισκέπτη, αλλά φυσικότατες για τη Μεγίστη, τους κατοίκους και τους συχνούς επισκέπτες της.

Ομπρέλες για σκιά και ξαπλώστρες στο νησάκι του Αϊ-Γιώργη. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

Το μοναδικό αναψυκτήριο που υπάρχει πάνω στο νησάκι του Αϊ-Γιώργη το δουλεύουν δύο νέοι, κεφάτοι άνθρωποι, παντρεμένοι με πολιτικό γάμο. Ο Έλληνας Κύκκος Μαγιάφης και η Τουρκάλα Hurigul Bakirci Magiafi, οι οποίοι το καλοκαίρι ζουν στο Καστελλόριζο και τον χειμώνα στο Κας. Το παιδάκι τους είναι ένα πανέμορφο αγοράκι ενάμισι έτους, ο Παράσχος. Πού θα πάει σχολείο; «Αυτό είναι το δύσκολο τώρα», απαντάει λίγο σκεφτικός ο Κύκκος, που είναι πολύ ευχαριστημένος από την παρούσα δομή της ζωής τους, μισό χρόνο εδώ, τον άλλο απέναντι. Το αναψυκτήριο σερβίρει καφέ, χυμούς, σνακ και ωραίους ουζομεζέδες. Διαθέτει ξαπλώστρες και ομπρέλες για σκιά στην πλακόστρωτη αποβάθρα. Η Hurigul είναι ιδιοκτήτρια της Boutique Magiafis.  

Η Ολλανδή Elma Baten ζει μόνιμα στο Καστελλόριζο και μαζί με τον  Έλληνα σύντροφό της έχουν το cafe Radio στο λιμάνι. (Φωτογραφία:  ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

Ένα ακόμα από τα ελάχιστα καταστήματα του λιμανιού, πιο δίπλα, είναι το κατάστημα Mediterraneo, όπου δουλεύει η όμορφη συντηρήτρια έργων τέχνης Έφη Λυκούρη, που παρέμεινε στο Καστελλόριζο μετά το τέλoς της σύμβασής της για την αναστήλωση του Αϊ-Γιώργη του Βουνιού. Ο σύντροφός της εργάζεται στο υποκατάστημα της Alpha Bank στο νησί. Ένας νεαρός στρατιωτικός υπάλληλος, ο Γιώργος Κουτρούλης, ο οποίος ζει τα τελευταία πέντε χρόνια στο Καστελλόριζο, βολτάρει αγκαλιά με την αγαπημένη του Ιταλίδα νεαρή γιατρό Gioulia Barrel, η οποία μάλιστα σκέφτεται να κάνει του χρόνου στο νησί το αγροτικό της. Πολλές παρόμοιες εικόνες μιλάνε για το ακριτικό νησί που φέρνει τους ανθρώπους πιο κοντά και όπου ο έρωτας καλά κρατεί!

ΟΔΗΓΟΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗΣ

• Χτισμένο γύρω από το λιμάνι του, το Καστελλόριζο είναι σαν ζωγραφιά! Με πολύχρωμα σπίτια και δίριχτες σκεπές, καΐκια και γάτες αλανιάρες και ευγενικές όσο σε λίγα μέρη. Θα το γνωρίσετε εκ των πραγμάτων περπατώντας το, καθώς αυτοκίνητα δεν επιτρέπονται στον οικισμό. Διαλέξτε ένα από τα στενά σοκάκια που οδηγούν στη συνοικία Χωράφια και στη μικρή πλατεία. Εκεί βρίσκονται ο ιερός ναός των πολιούχων του νησιού, Κωνσταντίνου και Ελένης, το δημοτικό και το γυμνάσιο-λύκειο. Εκκλησία και σχολεία μοιράζονται το ίδιο υπέροχο βοτσαλωτό προαύλιο. Επιβλητικότατος στέκει στην ίδια πλατεία ο ναός του Αγίου Γεωργίου του Σαντραπέ, ο οποίος ποτέ δεν αποπερατώθηκε. Κοντά τους και το άγαλμα της Κυράς της Ρω.

Ο Αγιος Γεώργιος του Σαντραπέ στη συνοικία Χωράφια είναι δωρεά του Καστελλοριζιού επιχειρηματία Λουκά Σαντραπέ, όπως και η Σαντράπεια Αστική Σχολή, που σήμερα στεγάζει το Δημορτικό Σχολείο. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

• Αξίζει να κάνετε την κυκλική βόλτα έως το δεύτερο μικρότερο και πιο ήσυχο λιμανάκι του νησιού, το Μανδράκι. Στα μισά της διαδρομής λίγα πέτρινα σκαλοπάτια οδηγούν στον Λυκιακό τάφο, ένα μνημείο του 5ου αιώνα π.Χ. Ανεβείτε έως το Κάστρο και απολαύστε τη θέα. Η πιο ωραία πεζοπορία όμως είναι νωρίς το απόγευμα στον Αϊ-Γιώργη του Βουνιού. Μέχρι εκεί φτάνει και αυτοκίνητο. Το πιο ενδιαφέρον κομμάτι είναι η μισάωρη κατάβαση μέχρι το λιμάνι με πανοραμική θέα σε αυτό, στο Μανδράκι και τα τουρκικά παράλια απέναντι.

Μην παραλείψετε μια βόλτα στο Κάστρο. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

• Στην πρωινή βόλτα στο λιμάνι παρατηρήστε σε ποιας ψαροταβέρνας τη βιτρίνα σπαρταράει ακόμα ένας φρέσκος ροφός, πού εμφανίστηκε μια παλαμίδα ανοιχτή με λίγη ρίγανη κι έτοιμη για ψήσιμο ή ποιος έφερε πολύ ψιλό γαριδάκι, που υπάρχει σε αφθονία. Τις επιλογές συμπληρώνουν ξιφίας, τόνος, μικρά μπαρμπούνια που είναι πιο νόστιμα, κάποιο μαγιάτικο ίσως. Η καθημερινή ψαροφαγία είναι ένας σοβαρός λόγος να μη θέλεις να φύγεις από το νησί και οι τιμές λογικές. Ξεχωρίζουν τα εστιατόρια Alexandra’s (τηλ. 22460-49019) και Lazarakis (τηλ. 22460-49370).

Το φρέσκο ψάρι σε αφθονία είναι ένας λόγος να μη θέλεις να φύγεις από το νησί. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

Στο Athina Seefood Tavern (τηλ. 22460-49289) θα φάτε ψάρι ψημένο με μεράκι σε ακόμα πιο φιλικές τιμές. Ο ιδιοκτήτης του Βαγγέλης Μαύρος βγαίνει συχνά και ταΐζει τις θαλάσσιες χελώνες, καμιά εικοσαριά στο σύνολό τους. Κουνάει τα νερά, τους μιλάει, μαζεύονται γύρω τους τουρίστες. Φρέσκα όστρακα, όπως βασιλικές, και άλλα ψαρικά θα βρείτε στην ταβέρνα Mandraki (τηλ. 22460-49327) στο ομώνυμο λιμάνι. Για μαγειρευτά, πιάστε τραπέζι στα Πλατάνια (τηλ. 22460-49206) στα Χωράφια. Δοκιμάστε γεμιστά κρεμμύδια που ακούν στο τουρκικής προέλευσης όνομα σουάμ ντορμάσι και βριθόπιτες, όπως λέγονται οι ρεβιθοκεφτέδες.

Η ταβέρνα Πλάτανος ζωντανεύει την πλατεία της συνοικίας Χωράφια. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

• Στον παλιό προμαχώνα του Κάστρου στεγάζεται το Ιστορικό Μουσείο Μεγίστης, με αρχαϊκές λιθινες άγκυρες, αγγεία, μαρμάρινα αγάλματα και άλλα ευρήματα της Μεγίστης από τον 4ο αιώνα π.Χ. αλλά και βυζαντινά πινάκια, αμφορείς, παραδοσιακές στολές και είδη λαϊκής τέχνης. Το παλιό Οθωμανικό Τέμενος έχει μετατραπεί επίσης σε μουσείο με εκθέματα από την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας και προβολή ενός σύντομου ντοκιμαντέρ, που ενσωματώνει ενδιαφέρουσες παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Ώρες λειτουργίας και των δύο μουσείων: 08.30-15.00, πλην Δευτέρας. Είσοδος: 2 ευρώ.

Βυζαντινές αγιογραφίες που θα δείτε στο Ιστορικό Μουσείο. (Φωτογραφία: ΝΙΚΟΛΑΣ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ)

• Ένα νησί χωρίς ούτε μία παραλία! Αλλά με πολλά σημεία για αξέχαστες βουτιές και σκάλες, όπως αυτές που έχουν οι πισίνες για να βγείτε από τη θάλασσα. Μπροστά από το ξενοδοχείο Μεγίστη και απέναντι ακριβώς στον Κάβο, μπροστά στο καφέ-μπαρ Φάρος (τηλ. 22460-49509), είναι τα πιο δημοφιλή σημεία, όπως και το τσιμεντένιο πλάτωμα δίπλα στο ξενοδοχείο Αγνάντι, στο Μανδράκι. Επιπλέον με τουριστικό καραβάκι θα φτάσετε στο νησάκι του Αϊ-Γιώργη με τα σμαραγδένια νερά και τις ξαπλώστρες ή το απόγευμα που το φως μαλακώνει στις Πλάκες. Μοναδική εμπειρία είναι το κολύμπι στα νερά της Γαλάζιας Σπηλιάς. Το άνοιγμα του βράχου είναι τόσο χαμηλό, που ο βαρκάρης θα σας ζητήσει να ξαπλώσετε για να περάσει τη βάρκα στο εσωτερικό της.

• Save the dates! Φέτος μεταξύ 28 Αυγούστου και 2 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθεί το 3o Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλόριζου «Beyond the Borders» και οι συμμετοχές είναι περισσότερες από ποτέ. Το διοργανώνει το Ελληνικό Ίδρυμα Ερευνών (www.idisme.gr). Στόχος είναι να γίνει το Καστελλόριζο τόπος συνάντησης δημιουργών ιστορικών και κοινωνικο-πολιτικών ντοκιμαντέρ, μαγνητίζοντας σημαντικούς εκπροσώπους του κινηματογράφου και του πολιτισμού από όλο τον κόσμο. Μια μεγάλη οθόνη θα στηθεί και πάλι στο λιμάνι, κάτω από τα άστρα, ενώ ποικίλες εκδηλώσεις πλαισιώνουν το φεστιβάλ.

• Επιδιώξτε να γνωρίσετε τους κατοίκους της, ακούστε τις ιστορίες τους και αφουγκραστείτε τη δύναμη των ανθρώπων που ζουν σ’ ένα άγονο, αλλά γοητευτικότατο ακριτικό νησί. Εμείς απολαύσαμε πολύ τη γνωριμία με τον παπα-Γιώργη, ψαρεύοντας στα ελληνοτουρκικά σύνορα και πίνοντας δυο ποτηράκια ρετσίνα Μαλαματίνα. Το γέλιο των παιδιών στο προαύλιο των σχολείων που μαζεύονται για παιχνίδι και τα έντονα χρώματα στις ζωγραφιές τους, ακριβώς όπως αυτά στα σπίτια του νησιού.

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: © ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ