Ηταν το απόγευμα της Τετάρτης 29 Ιουνίου του 2011. Το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος είχε απευθύνει ανοιχτή πρόσκληση στο κοινό για την παρουσίαση των τελικών αρχιτεκτονικών σχεδίων του διάσημου Ιταλού αρχιτέκτονα Ρέντσο Πιάνο για τις νέες εγκαταστάσεις της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, καθώς και του πάρκου που σήμερα αποκαλούμε Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και απολαμβάνουν χιλιάδες Αθηναίοι κάθε μέρα.
Ο ήλιος βρισκόταν ακόμα ψηλά, με τροχιά καθόδου πίσω από τον λόφο της Καστέλλας. Αυτή ήταν η ειδυλλιακή όψη εκείνου του τρομακτικού απογεύματος για το κέντρο της Αθήνας και απασχολούσε ελάχιστους. Η προσοχή των πολλών ήταν στη ζοφερή θέα του μαύρου καπνού που υψωνόταν βορειοανατολικά, πάνω από την περιοχή του Συντάγματος. Ο ευοίωνος λόγος του Ρέντσο Πιάνο και οι ακόμα πιο εντυπωσιακές φωτογραφίες από τη μελλοντική εικόνα του χώρου δύσκολα απάλυναν την αγωνία όσων Αθηναίων κατάφεραν να φτάσουν έως την Καλλιθέα την ώρα που η ίδια τους η πόλη έδειχνε παραδομένη στο απόλυτο χάος.
Βομβαρδισμένη πόλη
Τι είχε συμβεί; Αλλη μία ψηφοφορία για το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα ετοιμαζόταν να ξεκινήσει στη Βουλή και η ευρύτερη περιοχή του κέντρου της Αθήνας είχε μετατραπεί σε κανονικό πεδίο μάχης. Αγριες συμπλοκές ανάμεσα σε διαδηλωτές και δυνάμεις της Αστυνομίας, πετροπόλεμος και ομοβροντία δακρυγόνων, τραυματισμοί διαδηλωτών και αστυνομικών, εγκλωβισμοί πολιτών με αναπνευστικά προβλήματα στον σταθμό του μετρό στο Σύνταγμα, πυρπολήσεις κτιρίων, ενώ εκκενώνεται το ξενοδοχείο «King George». Κατά τις συγκρούσεις τραυματίζεται και ο φωτορεπόρτερ των New York Times Γκαμπριέλ Μικαλίτσι, ο οποίος κάλυπτε τα γεγονότα. Λίγο μετά τις 10 το βράδυ το κέντρο της Αθήνας θυμίζει βομβαρδισμένη πόλη. Οι εικόνες της φλεγόμενης Αθήνας θα κάνουν τον γύρο του κόσμου και θα προκαλέσουν κύμα ακυρώσεων από ξένους επισκέπτες. Ο αθηναϊκός τουρισμός εισέρχεται σε μία από τις χειρότερες περιόδους του.
Είναι τα δεύτερα μεγάλα επεισόδια της μνημονιακής περιόδου. Εχει προηγηθεί η ανείπωτη (και ανεξιχνίαστη) τραγωδία της Marfin στις 5 Μαΐου του 2010 που αφήνει πίσω της νεκρούς τρεις νέους ανθρώπους, οι οποίοι εγκλωβίζονται στον χώρο εργασίας τους ύστερα από τη ρίψη μολότοφ στο υποκατάστημα της τράπεζας στην οδό Σταδίου. Εχουν περάσει σχεδόν δύο εβδομάδες από το διάγγελμα του Γιώργου Α. Παπανδρέου στο Καστελλόριζο.
Αλλά το δράμα της μνημονιακής Αθήνας δεν λέει να τελειώσει. Στις 12 Φεβρουαρίου του 2012, πάλι με την ευκαιρία της ψήφισης μνημονιακών μέτρων, η Αθήνα βυθίζεται ξανά στο χάος. Είναι η μέρα που συνδέθηκε ανεπιστρεπτί με την πυρπόληση του ιστορικού συγκροτήματος που στεγάζει τους κινηματογράφους «Αττικόν» και «Απόλλων» στην οδό Σταδίου, αλλά στην πραγματικότητα εκείνο το βράδυ γράφεται μία από τις πιο μαύρες σελίδες της μεταπολεμικής Αθήνας: 45 κτίρια (ορισμένα μεγάλης αρχιτεκτονικής αξίας) παραδίδονται στις φλόγες ύστερα από επιθέσεις κουκουλοφόρων με βόμβες μολότοφ, πολύ περισσότερα καταστήματα καταστρέφονται και λεηλατούνται, 106 αστυνομικοί τραυματίζονται, η πλατεία Συντάγματος ισοπεδώνεται για δεύτερη φορά όπως και πολλοί γειτονικοί δρόμοι και λεωφόροι.
«Οι Αγανακτισμένοι»
Αναπόσπαστο σημείο αναφοράς της περιόδου 2010-2018 για την Αθήνα υπήρξε το «καλοκαίρι των Αγανακτισμένων» το 2011 στην πλατεία Συντάγματος. Ξεκίνησε ως «αντιγραφή» των Ισπανών «Indigniados» και ήταν η πρώτη μαζική εκδήλωση στην Ελλάδα που ξεκίνησε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Παρά τον απροκάλυπτα αντικοινοβουλευτικό χαρακτήρα, τη διάκριση σε «πάνω» και «κάτω» πλατεία (πάνω οι ακροδεξιοί, κάτω οι αριστεροί και οι αριστεριστές) ή τα αφελή πειράματα αμεσοδημοκρατίας, εδώ αρχίζει και μορφοποιείται το πολιτικό σκηνικό των επόμενων χρόνων, μετά την κατάρρευση του πάλαι ποτέ ισχυρού δικομματισμού ΠΑΣΟΚ – Ν.Δ. Στις εκλογές του 2012 θα ακουστούν τα πρώτα ηχηρά «μπουμ» για να φτάσουμε στην αδιανόητη ακόμα και για το «καλοκαίρι των Αγανακτισμένων» επιβεβαίωση της υπόθεσης μιας κυβέρνησης με πρώτο κόμμα τον ΣΥΡΙΖΑ. Αλλά θα είναι η άνοδος στην εξουσία του ΣΥΡΙΖΑ που θα σημάνει και το τέλος μιας πολύ δύσκολης περιόδου εκτεταμένων και καταστροφικών επεισοδίων στο κέντρο της Αθήνας. Το τρίτο μνημόνιο θα υπερψηφιστεί από την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, όπως και άλλες μνημονιακές υποχρεώσεις προς τους δανειστές στη συνέχεια, αλλά στους δρόμους τίποτα δεν θα θυμίζει το χάος των προηγούμενων χρόνων. Η Αθήνα θα επιστρέψει σε ένα νέο είδος κανονικότητας που θα αφορά περισσότερο τους διαρκώς αυξανόμενους τουρίστες της παρά τους ίδιους της τους κατοίκους.