Κυβέρνηση και αντιπολίτευση συμφωνούν με τον σκληρό πυρήνα του νόμου Κατρούγκαλου, που συνίσταται στη δραστική μείωση των συντάξεων που παρέχονται μετά τα μέσα του 2016. Με αυτή τη μείωση συμφωνούν όλα τα κόμματα (πλην ΚΚΕ), αποτελεί το θεμέλιο όλων των επεξεργασιών τους, οι μεταρρυθμίσεις που προτείνουν στον νόμο δεν αγγίζουν αυτόν τον πυρήνα και σωστά αποφεύγουν να τον αγγίξουν. Αφενός, γιατί οι χαμηλοί μισθοί (της σημερινής εποχής) δεν μπορούν να υποστηρίξουν τις υψηλές συντάξεις (μιας άλλης εποχής). Αφετέρου, γιατί η συνταξιοδοτική δαπάνη είναι υψηλή, ίση με το 16,5% του ΑΕΠ, περίπου 4 μονάδες πάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο. Αν δεν μειωθεί, δεν θα απελευθερωθούν πόροι για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Δύο επίκαιρα διλήμματα είναι: (α) πόσο γρήγορα θέλουμε να λυθεί το διαρθρωτικό πρόβλημα και (β) με ποιον τρόπο θέλουμε να επιλυθεί.
Με τον νόμο Κατρούγκαλου μακροπρόθεσμα θα μειωθεί η δαπάνη για συντάξεις από 16,5% σήμερα σε 12,5% του ΑΕΠ περίπου. Αν μειωθούν τώρα και οι παλαιές συντάξεις, αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί πολύ συντομότερα. Ωστόσο, υπάρχουν δύο θέματα: Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, τις συντάξεις συμπληρώνει ένα κοινωνικό κράτος που φροντίζει για τις ανάγκες της τρίτης ηλικίας, στην Ελλάδα όχι. Δεύτερον, σε εμάς υπάρχουν ευρύτερα στρώματα που είτε ζουν σε φτώχεια ή είναι σε κίνδυνο φτώχειας και, μια περικοπή των χαμηλότερων συντάξεων με όλα τα άλλα αμετάβλητα, θα τα έσπρωχνε στον βυθό. Το θέλουμε;
Ο,τι και αν πούμε, για να γίνει οτιδήποτε, σαφής προϋπόθεση είναι να συμφωνήσει το Eurogroup. Θα ήταν καταστροφικές, ειδικά σήμερα, οι μονομερείς ενέργειες. Και αναλαμβάνει μεγάλη ευθύνη και παίρνει ρίσκο η αντιπολίτευση που, στον αντικυβερνητικό της οίστρο, πιέζει για τέτοιες μονομερείς ενέργειες. Τούτου δοθέντος, ανάμεσα στο απόλυτο «ναι» ή «όχι», μια τρίτη απάντηση θα ήταν να μειώνονται οι παλαιές συντάξεις πάνω από ένα ορισμένο ύψος και τα λεφτά από αυτές τις περικοπές να ενισχύουν το κοινωνικό κράτος, ειδικότερα, να ελαφρύνουν τους συνταξιούχους και τους νέους – που, σήμερα, τους επιδοτούν οι συνταξιούχοι. Τέτοια μέτρα είναι, π.χ., η σημαντική μείωση της συμμετοχής των συνταξιούχων στη δαπάνη για φάρμακα, η συμπερίληψη της οδοντιατρικής περίθαλψης στις παρεχόμενες υπηρεσίες, η θέσπιση της προσχολικής εκπαίδευσης για όλα τα παιδιά και μάλιστα από τα πρώτα έτη της ηλικίας τους κ.ά. Πάντως, δεν είναι ορθολογική προτεραιότητα το επίδομα ενοικίου: Πολύ καλύτερα να δοθεί στους νέους η δυνατότητα να πληρώνουν το νοίκι τους βρίσκοντας μία θέση εργασίας (όπερ διευκολύνεται αν μειωθούν έως μηδενιστούν οι ασφαλιστικές εισφορές για νέους…) παρά να είναι άνεργοι και να τους δίνεις επίδομα να πληρώνουν το νοίκι…
Βεβαίως, ο νόμος Κατρούγκαλου χρειάζεται μεταρρύθμιση. Δεν μπορεί το ασφαλιστικό σύστημα να είναι αντίστροφα προοδευτικό, να έχει μετατραπεί από διανεμητικό σε αναδιανεμητικό. Γιατί η λειτουργία της αναδιανομής ανήκει στο φορολογικό σύστημα. Οταν ανατίθεται στο ασφαλιστικό, απλώς το οδηγεί σε διάλυση.