JO MARCHANT
Ιαση. Ενα ταξίδι στην επίδραση του μυαλού στο σώμα
μτφρ.: Αγορίτσα Μπακοδήμου
επιμ.: Χρύσα Φραγκιαδάκη
εκδ. Πεδίο, 2018, σελ. 496
Πριν από χρόνια, είχα μια συζήτηση με τον Γερμανό νομπελίστα Ιατρικής καθηγητή Χάραλντ τσουρ Χάουζεν (Harald zur Hausen), ο οποίος βρισκόταν στη χώρα μας για να δώσει διάλεξη στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση.
Ο Τσουρ Χάουζεν είχε πρώτος υποψιαστεί ότι ο ογκογόνος ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) προκαλεί καρκίνο στο επιθήλιο του τραχήλου της μήτρας, τον δεύτερο πιο κοινό καρκίνο ανάμεσα στις γυναίκες. Διαπίστωσε μέσα από την έρευνα ότι το DNA του ιού ήταν παρόν στους όγκους, αλλά χωρίς παραγωγή ιοσωματίων, όπου και ήταν ανιχνεύσιμο με ειδικούς ανιχνευτές. Εν τέλει ανακάλυψε ότι οι HPV αποτελούν ετερογενή οικογένεια ιών ορισμένοι τύποι από τους οποίους προκαλούν καρκίνο. Η ανακάλυψή του οδήγησε στον χαρακτηρισμό του κύκλου της ιικής μόλυνσης, στην κατανόηση των μηχανισμών πρόκλησης καρκινογένεσης από τον ιό HPV και στην ανάπτυξη προφυλακτικών εμβολίων ενάντια στην ιική προσβολή.
Ο Γερμανός νομπελίστας μού είχε τονίσει τότε ότι «ο μόνος τρόπος για να κατανοήσουμε τον καρκίνο είναι να τον δούμε σαν ένα κακό ατύχημα. Ο καθένας μας μπορεί να πάθει καρκίνο. Με το κάπνισμα, το αλκοόλ, το κόκκινο κρέας μπορεί να αυξήσεις τις πιθανότητες. Προσωπικά, δεν καπνίζω, τρώω λίγο κρέας και πίνω 1-2 ποτήρια κόκκινο κρασί. Μειώνω το ρίσκο, αλλά δεν μπορώ να προστατεύσω τον εαυτό μου από τον καρκίνο. Αυτή είναι η σκληρή αλήθεια. Η ψυχολογία δεν έχει να κάνει. Ούτε η κατάθλιψη».
Μετέφερα εκείνη την κουβέντα σε μια φίλη και θύμωσε, σχεδόν εξοργίστηκε. Εν αγνοία μου, την είχα στεναχωρήσει: υιοθετώντας την άποψη του νομπελίστα γιατρού ότι ο «καρκίνος είναι ένα ατύχημα», είχα αμφισβητήσει την ικανότητά της να εξορκίσει το «κακό το πράγμα». Πώς; Με τη θετική σκέψη, τη θετική ενέργεια. Με τη δύναμη του μυαλού της. Ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο φυσικά. Την ίδια στιγμή, όμως, που διάφοροι «ειδικοί» ισχυρίζονται πως έχουν βρει τον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος νους νικά τον καρκίνο.
Ωστόσο, η καλή ψυχολογία μπορεί να μη θεραπεύει ακριβώς, πάντοτε όμως βοηθά, σε οποιαδήποτε ασθένεια. Η συμβολή της μάλιστα είναι καταλυτική πολλές φορές, κυρίως σε ό,τι αφορά την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Και στο βιβλίο της «Ιαση. Ενα ταξίδι στην επιστήμη της επίδρασης του μυαλού στο σώμα» (μεγάλη εμπορική επιτυχία στις ΗΠΑ), η Τζο Μάρτσαντ, δημοσιογράφος που ειδικεύεται σε επιστημονικά θέματα, με πτυχία στη Γενετική και στην Ιατρική Μικροβιολογία, ανατέμνει τη δύσκολη σχέση της συμβατικής με την εναλλακτική ιατρική, ή αλλιώς, του σώματος με τον νου. Από τη μία, λοιπόν, οι ορθολογιστές της Δύσης που βλέπουν το σώμα σαν μια μηχανή, στην επιδιόρθωση της οποίας τα συναισθήματα και οι σκέψεις δεν διαδραματίζουν κανένα ρόλο. Τα πάντα είναι ύλη και η ύλη (ξανα)φτιάχνεται με εξετάσεις, με φάρμακα, με νυστέρια.
Από την άλλη, έχουμε τους θιασώτες της αρχαίας, εναλλακτικής και ανατολικής ιατρικής. Οι ολιστικές παραδόσεις που δίνουν προτεραιότητα στο μη υλικό, στον άνθρωπο τον ίδιο και όχι στην ασθένεια. Βελονισμός, ομοιοπαθητική, ρέικι, άυλα ενεργειακά πεδία κ.λπ. Η πλευρά αυτή ανοίγει ένα άλλο παράθυρο στην αντίληψή μας πάνω στη σχέση του ανθρώπου με το σώμα του, έχει όμως και ζοφερά παρεπόμενα: τη μαζική τάση, εσχάτως, γονείς (ακόμα και άνθρωποι καλλιεργημένοι) να μην εμβολιάζουν τα παιδιά τους.
Η Μάρτσαντ παρακολουθεί, και αφηγείται, τον «πόλεμο» ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα, εντοπίζοντας όμως τις γκρίζες ζώνες ανάμεσά τους, εκεί όπου δεν χωρά ο άκαμπτος ορθολογισμός αλλά και ο εξωφρενικός παραλογισμός.
Η συγγραφέας, όπως φαίνεται και από το βιογραφικό της, δηλώνει υπέρμαχος της ορθολογιστικής θεώρησης του κόσμου, της επιστημονικής μεθόδου, την ίδια στιγμή, όμως, δεν είναι σίγουρη ότι η απάντηση στο κύμα του ανορθολογισμού είναι να ακυρώνεις την εναλλακτική ιατρική. Το βιβλίο της είναι μια τεκμηριωμένη δημοσιογραφική έρευνα πάνω στην αντίθεση αλλά και στη σύνθεση ανάμεσα στις δύο αντιλήψεις, μια έξοχη αφήγηση που πατάει με επιτυχία πάνω σε δύο βάρκες, όχι για να απορρίψει ή να αποθεώσει ούτε για να παίξει αβασάνιστα με τις αγωνίες του καθενός.