Το μεγαλεπήβολο σχέδιο της Κίνας, ο νέος Δρόμος του Μεταξιού όπως έγινε ευρύτερα γνωστό το αδιαμφισβήτητα πιο φιλόδοξο από τα σχέδια του Πεκίνου, έχει προκαλέσει προβληματισμό στη Δύση.
Δικαιολογημένα ο δυτικός κόσμος αντιμετωπίζει ως απειλή αυτό το εκτεταμένο δίκτυο μεγάλων επενδυτικών έργων ανά τον κόσμο καθώς διαπιστώνει πως το Πεκίνο απλώνει ένα δίχτυ επιρροής σε παγκόσμια κλίμακα. Ενώ, όμως, η Δύση ανησυχεί, ο νέος Δρόμος του Μεταξιού αντιμετωπίζει κύμα δυσπιστίας και αμφισβήτησης από πλευράς των ασιατικών χωρών εταίρων του Πεκίνου, που θεωρούν ότι τις εγκλωβίζει σε μια παγίδα χρέους.
Υπέρογκο κόστος
Οι αντιδράσεις ίσως αποδειχθούν ανεπαρκείς για να ακυρώσουν οριστικά σημαντικό τμήμα του δικτύου ή για να αλλοιώσουν τη φύση του. Είναι, ωστόσο, γεγονός ότι μελέτη της επενδυτικής RWR Advisory διαπίστωσε ότι τουλάχιστον 270 από τα 1.814 επενδυτικά προγράμματα του νέου Δρόμου του Μεταξιού αντιμετωπίζουν προβλήματα και ενδέχεται να ακυρωθούν, να αναβληθούν ή να τροποποιηθούν και να μειωθούν σε έκταση και κόστος.
Τελευταία και ίσως πιο ηχηρή δόνηση στα θεμέλια του Δρόμου του Μεταξιού ήταν η απόφαση που έλαβε μέσα στην εβδομάδα η νέα κυβέρνηση του Πακιστάν να επαναδιαπραγματευθεί τις σχετικές συμφωνίες που έχει συνάψει με το Πεκίνο διότι θεωρεί δυσβάσταχτο το κόστος του.
Εχουν προηγηθεί η Μαλαισία, που ακύρωσε σειρά σχεδίων μέσα στο καλοκαίρι, η Μιανμάρ που επανεξετάζει έργα, όπως και η Σρι Λάνκα, το Λάος αλλά και το Μαυροβούνιο. Το ενδιαφέρον, πάντως, στην περίπτωση του Πακιστάν είναι ότι αναθεωρεί επενδυτικά σχέδια του Οικονομικού Διαδρόμου Κίνας – Πακιστάν, αξίας 62 δισ. δολάρια. Πρόκειται για τη ναυαρχίδα των έργων του νέου Δρόμου του Μεταξιού, το μεγαλύτερο και πιο φιλόδοξο σχέδιό του που στοχεύει στη σύνδεση της Ασίας και της Ευρώπης στα χνάρια του παλιού Δρόμου του Μεταξιού. Ανάμεσά τους μια θεαματική επέκταση του λιμένα του Γκουαντάρ στη νότια ακτή του Πακιστάν καθώς και σειρά οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων και μονάδων παραγωγής ενέργειας.
Η πρωτοβουλία ανήκει στον Ιμρα Καν, νέο πρωθυπουργό του Πακιστάν, ο οποίος ανέλαβε καθήκοντα τον περασμένο μήνα μετά τις πρόσφατες εκλογές. Εχει αναθέσει σε επιτροπή εμπειρογνωμόνων να αξιολογήσουν τα έργα του Οικονομικού Διαδρόμου και να αποτιμήσουν τα οφέλη του και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτόν. Καθοριστικός παράγοντας που προκάλεσε αντίδραση της κοινής γνώμης και εξώθησε τη νέα κυβέρνηση στην απόφασή της ήταν το χρέος που επωμίστηκε το Πακιστάν και οι δεσμεύσεις που του δημιουργεί αυτό έναντι της Κίνας.
Για τις ανάγκες των έργων το Ισλαμαμπάντ εισήγαγε μηχανολογικό εξοπλισμό από την Κίνα με αποτέλεσμα να αυξηθεί το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών της χώρας και να μειωθούν τα συναλλαγματικά της διαθέσιμα, ενώ έχει δανειστεί σχεδόν 4 δισ. δολάρια από την Κίνα. Μιλώντας σε διεθνή ΜΜΕ, μέλη της νέας κυβέρνησης κατηγόρησαν την προηγούμενη κυβέρνηση ότι δεν διαπραγματεύτηκε καλά με το Πεκίνο.
Η Μαλαισία
Κάτι ανάλογο έχει προηγηθεί στη Μαλαισία. Ο νέος πρωθυπουργός της Μαχαμίρ Μοχαμάντ αναδείχθηκε νικητής των εκλογών του Μαΐου καταγγέλλοντος την προηγούμενη κυβέρνηση για διαφθορά και εσφαλμένες επιλογές στις συμφωνίες που συνήψε με την Κίνα για τον Δρόμο του Μεταξιού. Κινήθηκε, όμως, πιο αποφασιστικά και μέσα στο καλοκαίρι ακύρωσε πλήρως έργα συνολικής αξίας 23 δισ. δολαρίων. Παράλληλα, η κυβέρνηση της Μιανμάρ (της άλλοτε γνωστής ως Βιρμανία) επανεξετάζει έργο αξίας 9 δισ. δολαρίων σε λιμάνι της Βεγγάλης. Εκφράζει φόβους πως δεν θα μπορέσει να εξυπηρετήσει το χρέος που θα αναγκαστεί να αναλάβει για την εκτέλεσή του και θα βρεθεί υπό τον έλεγχο της Κίνας.
Μια «κινεζική λεωφόρος» που δεν απασχολεί ντόπιους
Η υπερχρέωση όσων χωρών συμμετέχουν στο σχέδιο του νέου Δρόμου του Μεταξιού και η συνεπακόλουθη εξάρτησή τους από την ίδια την Κίνα είναι μόνον ένα από τα προβλήματα που αναφέρουν οι χώρες αυτές. Μία από τις συνήθεις καταγγελίες εναντίον της Κίνας είναι ότι εκμεταλλεύεται τις πλουτοπαραγωγικές πηγές των χωρών στις οποίες επενδύει, αλλά και ότι στα έργα που εκτελεί σε αυτές τις χώρες απασχολεί αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά Κινέζους.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα έργα του νέου Δρόμου του Μεταξιού, όπως σχολίασε μέσα στην εβδομάδα ο Ρόμπιν Χου, στέλεχος του κρατικού επενδυτικού ταμείου της Σιγκαπούρης Temasek Holdings, όταν τόνισε πως το τιτάνιο αυτό έργο «δεν προσφέρει ευκαιρίες για απασχόληση στους ντόπιους». Γι’ αυτό και έχει προκαλέσει εχθρότητα προς την Κίνα σε χώρες όπως το Λάος και το Τουρκμενιστάν.
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη της McKinsey, στις 1.073 κινεζικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε οκτώ αφρικανικές χώρες μόλις το 44% των στελεχών προέρχεται από τον εγχώριο πληθυσμό. Μιλώντας σε συνέδριο εμπειρογνωμόνων που έγινε την Πέμπτη στη Σιγκαπούρη, ο Τζόναθαν Βέτζελ, διευθυντής της McKinsey Global Institute, τόνισε πως ο νέος Δρόμος του Μεταξιού είναι «απλώς μια λεωφόρος για τους Κινέζους επιχειρηματίες προκειμένου να προχωρήσουν και να κατακτήσουν». Η σύσταση των εμπειρογνωμόνων προς το Πεκίνο είναι να βασιστεί κυρίως στο εγχώριο εργατικό δυναμικό.