Πολύ διαδεδομένο ως συστατικό της ελληνικής γαστρονομίας, το δεντρολίβανο φημίζεται για τις θεραπευτικές αλλά και τις καρυκευτικές ιδιότητές του.
Tο δεντρολίβανο (Rosmarinus officinalis) είναι ιθαγενές φυτό της Μεσογείου, που ευδοκιμεί σε βραχώδεις τόπους της πατρίδας μας, αλλά οι περισσότεροι το γνωρίζουν ως έναν αρωματικό, πολύκλαδο θάμνο, που θάλλει για πολλά χρόνια σε γλάστρες και κήπους. Το δεντρολίβανο ξεπερνά μεν μερικές φορές τον άνθρωπο σε ύψος, αλλά, σε πείσμα του ονόματός του, ουδόλως μοιάζει με δέντρο, ούτε, από την άλλη, το άρωμά του θυμίζει καθόλου το λιβάνι. Αιτία για τη μία από τις δύο αυτές παρεξηγήσεις είναι το γεγονός ότι οι αρχαίοι Ελληνες του έδωσαν το όνομα «λιβανωτίς», επειδή συνήθιζαν να το καίνε στους βωμούς, ώστε να ευφραίνονται με τον καπνό του οι θεοί. Με τα αρωματικά κλαδάκια του στεφάνωναν επίσης τα αγάλματα της Αφροδίτης, στην οποία ήταν αφιερωμένο, με συνέπεια -όχι άδικα- να θεωρείται φυτό-σύμμαχος της ομορφιάς και του έρωτα. Αυτή, μάλιστα, η πίστη επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Ξεχασμένο σήμερα αλλά ξακουστό κάποτε ήταν το «aqua regina hungarica», ένα παρασκεύασμα βασισμένο στο δεντρολίβανο, στο οποίο απέδιδε τη λάμψη του προσώπου της στα 72 της χρόνια η Ουγγαρέζα βασίλισσα του 14ου αιώνα Ελισάβετ.
Το δεντρολίβανο χαίρει επίσης μεγάλης εκτιμήσεως για τις θεραπευτικές αλλά και τις καρυκευτικές ιδιότητές του. Θεωρείται λοιπόν ήπιο αλλά ασφαλές σπασμολυτικό και τονωτικό βότανο, το αφέψημά του πίνεται για την ανακούφιση του πονοκεφάλου, τη διέγερση της πέψης και την τόνωση της κυκλοφορίας, ενώ εξωτερικά χρησιμοποιείται ως αντισηπτικό. Στην κουζίνα τα ξερά φυλλαράκια του προσφέρουν σε πλήθος εδέσματα, από κρεατικά και σάλτσες μέχρι πίτσες και γλυκίσματα, την πινελιά μιας γεύσης που ποιητικά αλλά και πολύ εύστοχα περιγράφεται στο λατινικό όνομα του φυτού, rosmarinus, που σημαίνει «δροσιά της θάλασσας».
Καλλιέργεια και μυστικά
Που ευδοκιμεί;
Ευδοκιμεί στις ηλιόλουστες θέσεις.
Πότε το βρίσκουμε;
Στα φυτώρια το συναντάμε σε δύο ποικιλίες: το όρθιο και το έρπον, το οποίο είναι ιδανικό για εδαφοκάλυψη. To όρθιο είναι θάμνος που φτάνει τα 2 μ. και ζει αρκετά χρόνια, ενώ το ανθεκτικότερο στο κρύο έρπον δεν ξεπερνά το μισό μέτρο. To δεντρολίβανο είναι πολυετής πόα, θαμνώδης και φρυγανώδης, που ανθίζει άνοιξη και φθινόπωρο.
Πότε φυτεύουμε;
Τα νεαρά φυτά φυτεύονται σε γλάστρες ή στο χώμα από το Μάρτιο ώς τον Απρίλιο.
Καλλιέργεια στο χώμα
Για την καλύτερη ανάπτυξή του χρειάζεται χώμα για φυτά εξωτερικού χώρου εμπλουτισμένο με κομπόστ ή φυκάλευρο (οργανικό λίπασμα από φύκια), αναμεμειγμένο με ελαφρόπετρα. Είναι φυτό που μεγαλώνει όπως το συνηθίσει κανείς. Όταν φυτεύεται στο χώμα, απαιτεί πολύ λίγο πότισμα. Μεταξύ δύο ποτισμάτων, αφήνουμε το χώμα να στεγνώνει καλά.
Καλλιέργεια σε γλάστρα
Για καλύτερη στράγγιση του νερού βάζουμε στη βάση της γλάστρας 3 – 4 εκ. χαλίκι και συμπληρώνουμε με χώμα εξωτερικού χώρου εμπλουτισμένο με κομπόστ. Λόγω της μεγάλης ανάπτυξής του, κάθε 2 – 3 χρόνια το μεταφυτεύουμε σε μεγαλύτερη γλάστρα.
Φροντίδα
Για καλύτερη ανάπτυξη κλαδεύουμε στις αρχές του φθινοπώρου στα σημεία που έχουν ακόμα φύλλα.
Συγκομιδή
Κόβουμε νεαρούς βλαστούς με φρέσκα φύλλα όλο το χρόνο, αλλά είναι προτιμότερο να το αποφεύγουμε την άνοιξη, γιατί χάνει μέρος των ιδιοτήτων του.
Αντιξοότητες
Αν δείτε να ξεραίνονται μεμονωμένα κλαδιά, πιθανόν αυτό να οφείλεται σε υπερβολικό πότισμα και κακή στράγγιση του εδάφους.
Στην κουζίνα
Η δυνατή μυρωδιά του φρέσκου δεντρολίβανου ταιριάζει πολύ με αρνάκι και χοιρινό, ιδιαίτερα σε συνδυασμό με σκόρδο. Το ίδιο καλά «δένει» και με μεγάλα ψάρια καθώς και στην ξιδάτη σάλτσα σαβόρο. Από λαχανικά προτιμά τις πατάτες, τα καρότα και το σέλινο. Τα εξίσου μυρωδάτα ξυλώδη κλαδάκια του χρησιμοποιούνται σαν καλαμάκια για σουβλάκια κρεατικών, ψαριών ή λαχανικών, ενώ, αν τα βρέξουμε και τα βάλουμε πάνω στα κάρβουνατης ψησταριάς, αρωματίζουμε τα ψητά μας. Μπορούμε επίσης να φτιάξουμε μια σάλτσα δεντρολίβανου, να τη διατηρήσουμε σε καλά κλεισμένο βαζάκι στο ψυγείο για περίπου 3 – 4 ημέρες και να συνοδεύσουμε με αυτή σαλάτες με λευκά, μαλακά ή και καπνιστά τυριά, με γαλοπούλα ή κοτόπουλο, ψητό αρνάκι ή χοιρινό:
Σαλτσα δεντρολίβανου
Σε ένα τηγάνι λιώνουμε 2 κουτ. σούπας ζάχαρη σε μέτρια φωτιά με 1 κουτ. σούπας χυμό λεμονιού. Οταν γίνει σκούρα καραμέλα, ρίχνουμε 2 κυδώνια καθαρισμένα και κομμένα σε μέτριες φέτες και ανακατεύουμε για 2 – 3 λεπτά μέχρι να ενοποιηθούν τα υλικά. Μετά ρίχνουμε 1 φλιτζ. τσαγιού νερό, 2 κουτ. σούπας φρέσκα φύλλα δεντρολίβανου ψιλοκομμένα (ή 2κουτ. γλυκού ξερά κοπανισμένα, περασμένα από σήτα, να γίνουν σκόνη) και σιγοβράζουμε για 6 – 7 λεπτά μέχρι να μαλακώσουν. Ρίχνουμε 70 ml χυμό λεμονιού, βράζουμε για 2 λεπτά ακόμα και αφήνουμε να κρυώσουν. Χτυπάμε το μείγμα στο μπλέντερ και μετά το σουρώνουμε. Το ξαναβάζουμε στο μπλέντερ με 50 ml χυμό πορτοκαλιού και χτυπάμε ρίχνοντας σταδιακά το ελαιόλαδο.