ΣΚΟΠΙΑ-ΑΠΟΣΤΟΛΗ. O Λιούμπε Αντόνοφσκι δείχνει να τα έχει χαμένα. Δεν ξέρει τι να κάνει στο σημερινό δημοψήφισμα. Από πολιτική, δεν γνωρίζει ούτε ασχολείται με τα κοινά, αλλά ακούει να (του) λένε από τηλεοράσεως ότι η χώρα βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι και πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του. Πώς όμως; Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας τον καλεί να μην πάει να ψηφίσει και να συναινέσει στην «ιστορική αυτοκτονία». Ο πρωθυπουργός τον πιέζει να σπεύσει στην κάλπη και να ψηφίσει υπέρ της συμφωνίας με την Ελλάδα για να αλλάξει προς το καλύτερο η ζωή του και ο αρχηγός της αντιπολίτευσης του συνιστά να κάνει… ό,τι νομίζει.
Στο σπίτι έχει τον γιο του που τον προτρέπει να πάει να ψηφίσει το «Ναι», «για να γίνουμε Ευρωπαίοι» και στις συζητήσεις στο καφενείο οι φίλοι του ακουμπούν ευαίσθητες χορδές της ψυχής του. «Θα κοιμηθούμε, Λιούμπε, το βράδυ της Κυριακής στη Δημοκρατία της Μακεδονίας και θα ξυπνήσουμε το πρωί σε μια άλλη χώρα με όνομα Βόρεια Μακεδονία;» του λένε σαρκάζοντας.
Ο 70χρονος Αντόνοφσκι, συνταξιούχος παλιάς μεγάλης φαρμακοβιομηχανίας, είναι μπερδεμένος.
Ξέρει από παιδί ότι είναι Μακεδόνας, μιλάει τη μακεδονική γλώσσα, πίνει μακεδονικό κρασί, είδε με περηφάνια τους ανδριάντες του Φιλίππου, του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των άλλων ηρώων να ορθώνονται στην κεντρική πλατεία των Σκοπίων και τώρα του ζητάνε να ζήσει σ’ έναν «άλλο κόσμο». Αυτό τον τρομάζει και δεν είναι ο μόνος. Μια μεγάλη, η μεγαλύτερη υποστηρίζουν πολλοί, μερίδα της σλαβομακεδονικής πλειοψηφούσας εθνότητας, στα χωριά και στις επαρχιακές πόλεις κυρίως, αρνείται να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι η κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ και «οι ξένοι» επιχειρούν να κατεδαφίσουν το «μακεδονικό οικοδόμημα», όπως το παρέδωσαν ο Κίρο Γκλιγκόροφ, ο Μπράνκο Τσερβένκοφσκι και (κυρίως) ο υπόδικος σήμερα Νίκολα Γκρούεφσκι. Θα εκδηλωθεί η διάχυτη στην κοινωνία –μέχρι χθες πάντως δεν έδειχνε να είχε λάβει χαρακτηριστικά ενεργού εκλογικού ρεύματος– «βουβή διαμαρτυρία» στο σημερινό δημοψήφισμα; Με άλλα λόγια, θα σηκωθούν από τον «καναπέ» ο Αντόνοφσκι, οι φίλοι του στο καφενείο, όλοι εκείνοι οι Σλαβομακεδόνες που αισθάνονται ότι με τη «συμφωνία του Ζάεφ» οι Ελληνες τους «παίρνουν το τομάρι»;
Οι Αλβανοί
Για τους Αλβανούς, που υπολογίζονται στο 25%-30% του πληθυσμού, δεν τίθεται βεβαίως θέμα, καθώς θα σπεύσουν μαζικά στην κάλπη για να ψηφίσουν «Ναι». Οι Σλάβοι όμως που γαλουχήθηκαν δεκαετίες ολόκληρες με το ιδεολόγημα του μακεδονισμού, θα αφήσουν να τους «ξεριζώσουν την ψυχή»; Οι άνθρωποι αυτοί, οι περισσότεροι τουλάχιστον, αποφεύγουν να μιλήσουν και είναι ίσως ο «άγνωστος Χ» –στη σημερινή εξίσωση– ο οποίος ίσως μπορεί να επηρεάσει προς τη μια ή την άλλη πλευρά το αποτέλεσμα.
Γιατί το ερώτημα που στην πραγματικότητα θα κρίνει το δημοψήφισμα δεν είναι το «Ναι» ή «Οχι» στη συμφωνία, αλλά το πόσοι θα πάνε και πόσοι δεν θα πάνε να ψηφίσουν. Από αυτό θα κριθεί εάν είναι επιτυχές ή άκυρο το δημοψήφισμα.
Πάνω σ’ αυτό το κρίσιμο ζήτημα της συμμετοχής, υπέρμαχοι και ενάντιοι στη συμφωνία κάνουν ήδη τους υπολογισμούς τους για απόψε το βράδυ και για την επόμενη μέρα.
Ο Ζάεφ λέει ότι «επιτυχές συμβουλευτικό δημοψήφισμα σημαίνει ότι η τεράστια πλειοψηφία των πολιτών που θα προσέλθει στα εκλογικά τμήματα θα ψηφίσει υπέρ» και τονίζει: «Μετά το δημοψήφισμα, οι βουλευτές στο Κοινοβούλιο θα πρέπει να σεβαστούν την απόφαση της πλειοψηφίας των πολιτών που ψήφισαν. Γι’ αυτό ο κάθε πολίτης θα πρέπει να πάει να ψηφίσει και έτσι να αποφασίσει για το μέλλον της “Μακεδονίας”. Μόνον εκείνοι που θα ψηφίσουν έχουν τη δυνατότητα να αποφασίσουν. Η φωνή τους θα εισακουστεί». Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης VMRO-DPMNE ωστόσο έχει άλλη ερμηνεία. «Για να περάσει το δημοψήφισμα θα πρέπει να ψηφίσει το 51% των εγγεγραμμένων στους καταλόγους, πάνω από 900.000 πολίτες δηλαδή, και η πλειοψηφία τους να ταχθεί “υπέρ”. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο –που δεν πιστεύω ότι θα συμβεί– αυτή θα είναι η βούληση του λαού και εγώ δεν σκοπεύω να αντιταχθώ σε αυτή. Η πρόβλεψή μου είναι ότι το δημοψήφισμα δεν θα πετύχει, διότι οι πολίτες δεν εγκρίνουν τη συμφωνία», δήλωσε ο ηγέτης του κόμματος Χρίστιαν Μίτσκοσκι.
Κάπου εδώ, ο Αντόνοφσκι μπερδεύεται ακόμα περισσότερο.
Αν τα πράγμα είναι όπως του τα λέει το VMRO τότε οι πιθανότητες να περάσει η συμφωνία είναι περίπου μηδενικές, καθότι ουδέποτε, ακόμα και στις πιο «καλές» μέρες, δεν προσήλθε τόσος κόσμος να ψηφίσει.
Ο Ζάεφ όμως για να παρακάμψει τον σκόπελο του συντάγματος έχει χαρακτηρίσει το δημοψήφισμα «συμβουλευτικό» και έτσι δηλώνει πως δεν τίθεται ζήτημα ορίου συμμετοχής 51%. Τι θα γίνει όμως αν η συμμετοχή κυμανθεί σε χαμηλά επίπεδα και τεθεί θέμα πολιτικής νομιμοποίησης της διαδικασίας της κάλπης και επομένως και του αποτελέσματος; Ο διεθνής παράγοντας που δούλεψε ανοιχτά και απροκάλυπτα στο πλευρό της κυβέρνησης για την υπερψήφιση της συμφωνίας δεν δείχνει καθόλου διατεθειμένος να επιτρέψει την κατάρρευση της όλης προσπάθειας, ένα βήμα πριν από το τέλος της, αλλά δεν ψηφίζει κιόλας. Μέσω διαρροών στα Σκόπια διαμηνύεται ότι εάν το «Ναι» στην κάλπη συγκεντρώσει κοντά στις 600.000 ψηφοδέλτια, τότε ανεξαρτήτως συμμετοχής την ίδια στιγμή Ουάσιγκτον, Βρυξέλλες και Βερολίνο θα δηλώσουν ότι το δημοψήφισμα ήταν επιτυχές και τα πράγματα θα πάρουν τον δρόμο τους, αφήνοντας το VMRO να γκρινιάζει.
Απειλή
Στην αντίθετη περίπτωση, αν στην κάλπη υπερισχύσει το «Οχι», κάτι που δεν προβλέπεται, ή η συμμετοχή πέσει πολύ κάτω του 40%, τότε η συμφωνία… βουλιάζει στα νερά του Βαρδάρη και το πολιτικό σκηνικό απειλείται με κατάρρευση. Ο κίνδυνος ενεργοποίησης του εθνοτικού ρήγματος δεν θα είναι αμελητέος, δεδομένου ότι οι Αλβανοί και προσωπικά ο ηγέτης τους Αλί Αχμέτι έχοντας «ιδρώσει» γι’ αυτή τη συμφωνία, που θα τους φέρει υπό την ομπρέλα του ΝΑΤΟ αλλά και της Ε.Ε., θεωρούν αδιανόητο να αφήσουν να πάει χαμένη η ευκαιρία. Τα κελεύσματα για εθνική ενοποίηση με τους ομοεθνείς του στο Κόσοβο και στην Αλβανία καταφθάνουν όλο και πιο συχνά…
Ο Ζάεφ, το VMRO και τα… δέντρα
Ο Ζόραν Ζαεφ παίζει τα πολιτικά «ρέστα» του σε αυτή τη συμφωνία και θα χάσει τα πάντα, ακόμα και αν πάει αμέσως σε εκλογές, αλλά και το VMRO τρέμει στην ιδέα ότι, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, το δημοψήφισμα θα «σκοτώσει» τη συμφωνία, παρότι την έχει απορρίψει ως «προδοτική». Ο λόγος; Θα χρεωθεί την απόρριψή της και μαζί το «πάγωμα» της διαδικασίας ένταξης στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε., που παραμένει το όνειρο των απλών ανθρώπων στην ΠΓΔΜ. Το φορτίο θα είναι πολύ βαρύ για να το αντέξει, τη στιγμή που στο εσωτερικό του ακούγονται ήδη τριγμοί. Το γεωπολιτικό διακύβευμα, ωστόσο, είναι μεγάλο για να επιτρέψουν Ευρωπαίοι και Αμερικανοί ένα «ατύχημα» που θα καταστρέψει όλα όσα έγιναν έως τώρα με στόχο τη σταθεροποίηση του άξονα Αθήνας – Σκοπίων. Ειδικά οι ΗΠΑ θα έχουν και τον τελευταίο λόγο. Ο Αμερικανός υφυπουργός Γουές Μίτσελ το ξεκαθάρισε. «Η αμερικανική διπλωματία είχε ενεργό ρόλο στην επίτευξη της συμφωνίας των Πρεσπών και τώρα ενεργοποιείται στο Κόσοβο», δήλωσε. Πρόβλεψη έμπειρου παρατηρητή που ζει στα Σκόπια; «“Ναι”, ακόμα και αν χρειαστεί να ψηφίσουν και τα δέντρα».