Ο Ράντεκ Σικόρσκι καταλαβαίνει τον Ντόναλντ Τραμπ. «Ξέρουμε τι συνέβη», λέει σε άψογα αγγλικά με ελαφρά ανατολικοευρωπαϊκή χροιά ο Πολωνός πολιτικός, που υπηρέτησε επτά χρόνια (2007-2014) ως υπουργός Εξωτερικών. «Ζήτησε βοήθεια, δημοσίως, και την έλαβε. Οχι μόνο με τη μορφή της ρωσικής κυβερνοεπίθεσης κατά των Δημοκρατικών και της Χίλαρι, αλλά με την αποστολή στο επιτελείο του κλεμμένων δεδομένων για τους ψηφοφόρους, μετά τη λήψη των οποίων το επιτελείο του άλλαξε τη διαφημιστική στρατηγική του. Μπορεί λοιπόν να νιώθει ότι χωρίς αυτή τη βοήθεια δεν θα κέρδιζε. Οταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, που αρέσκεται να είναι το κυρίαρχο αρσενικό σε κάθε άλλο πλαίσιο, δέχεται τον ρόλο του υποτακτικού, όπως συνέβη στην περίφημη συνέντευξη Τύπου με τον Πούτιν, δεν χρειάζεται να κάνουμε υποθέσεις για πιο σκοτεινές διασυνδέσεις. Αν θεωρείς ότι χρωστάς τη δουλειά σου σε κάποιον, αυτό αρκεί».
Πάντως, σημειώνει, «αν αγνοήσουμε τα tweets και τη ρητορική, που είναι βέβαια αρκετά επιζήμια, δεν έχουν αλλάξει τόσο πολλά πράγματα, τουλάχιστον από την οπτική της δικής μας περιοχής. Οι ΗΠΑ προμήθευσαν την Ουκρανία με αντιαρματικούς πυραύλους και εξετάζουν το ενδεχόμενο ενίσχυσης της στρατιωτικής τους παρουσίας στην Πολωνία. Για εμάς αυτά είναι θετικές εξελίξεις. Το ανησυχητικό είναι ότι δεν ξέρουμε τι θα έκανε ο πρόεδρος Τραμπ αν ξεσπούσε μία πραγματική κρίση».
Η προσέγγιση με τη Μόσχα
Στα χρόνια του ως υπουργός Εξωτερικών, θυμάται, «είχαμε το δικό μας reset με τη Ρωσία και, για ένα διάστημα, λειτούργησε». Χτίσαμε μία σχέση με τον Λαβρόφ, βασισμένη στον πραγματισμό και στην ανταλλαγή ανεκδότων από τη σοβιετική εποχή, και πετύχαμε πολλά: την άρση του εμπάργκο σε πολωνικά αγροτικά προϊόντα, την πρόσκληση της Ρωσίας στον ΟΟΣΑ, την έμμεση αποδοχή εκ μέρους του Πούτιν της ευρωπαϊκής εκδοχής για τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με την επίσκεψή του στην Πολωνία για την 70ή επέτειο της έναρξής του. Το 2010, έγινε ο πρώτος Ρώσος ηγέτης που επισκέφθηκε το σημείο της μαζικής εκτέλεσης των Πολωνών αιχμαλώτων πολέμου στο Κατίν… Αλλά είχα προειδοποιήσει για τον κίνδυνο για την Κριμαία, όπως έχουν αποκαλύψει τα WikiLeaks. Ανοιξα μάλιστα πολωνικό προξενείο στη Σεβαστούπολη, το μοναδικό από χώρα της Ε.Ε., για να παρακολουθώ τις εξελίξεις. Ακόμα θεωρώ ότι μπορούσαμε, ως Ε.Ε., να είχαμε αποτρέψει την επέμβαση». Η Ρωσία έριχνε βαριά τη σκιά της πάνω από την Πολωνία από τα πρώτα πολιτικά βήματα του Σικόρσκι όταν, ως μαθητής λυκείου, έγινε πρόεδρος της μαθητικής απεργιακής επιτροπής στο Μπιντγκόζ, όπου μέλη του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» του Λεχ Βαλέσα είχαν υποστεί άγριο ξυλοδαρμό από τις υπηρεσίες ασφαλείας του κομμουνιστικού καθεστώτος. Ηταν η περίοδος των «18 μηνών ελευθερίας» μεταξύ του 1980-81, όταν η «Αλληλεγγύη» ήταν ένα νόμιμo, αναγνωρισμένο συνδικάτο. «Σε μία ανελεύθερη χώρα, εξωθείσαι στην πολιτική από τη φυσική επαναστατικότητα της νιότης», σχολιάζει σχετικά με τη δράση του τότε. «Βλέπεις τα καθημερινά ψέματα της κυβέρνησης, το μεγάλο χάσμα μεταξύ προπαγάνδας και πραγματικότητας. Η στάση μας ήταν ηθική διαμαρτυρία κατά ενός συστήματος που μας καταπίεζε και μας κρατούσε φτωχούς». Τονίζει μάλιστα την ευρύτερη σημασία της στάσης της «Αλληλεγγύης»: «Οι εργάτες είπαν στους κομμουνιστές ότι δεν εκπροσωπούν την εργατική τάξη. Τους απονομιμοποίησαν, και το μόνο που έμεινε στο καθεστώς ήταν η ωμή βία, που δεν μπορούσε να διαρκέσει πολύ».
Οταν επιβλήθηκε στρατιωτικός νόμος τον Δεκέμβριο του 1981, ο Σικόρσκι βρισκόταν στη Βρετανία και μάθαινε αγγλικά. Με τους φίλους του να συλλαμβάνονται στην Πολωνία, έκανε αίτηση πολιτικού ασύλου και λίγα χρόνια αργότερα, το 1987, έγινε Βρετανός υπήκοος. «Εκείνες τις μέρες, θεωρούσαμε ότι ο κομμουνισμός θα διαρκούσε πολύ», λέει σχεδόν απολογητικά, προσθέτοντας ότι αποποιήθηκε τη βρετανική υπηκοότητα το 2007 όταν ήταν υπουργός Αμυνας.
Την εποχή της Θάτσερ
Πώς βίωσε την εποχή του θατσερισμού, που βρισκόταν τότε στο αποκορύφωμά του; Και πώς νιώθει, ως πρώην έστω Βρετανός, για την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση; «Φοίτησα σε ένα πανέμορφο, αλλά πολύ αριστερό κολέγιο της Οξφόρδης», λέει. «Κάποιοι φίλοι μου πήγαιναν τα Σαββατοκύριακα στη βόρεια Αγγλία για να βοηθήσουν τους απεργούς ανθρακωρύχους. Εμείς, από την άλλη, είχαμε στείλει ένα μπουκάλι σαμπάνια στον Ιαν Μακ Γκρέγκορ, τον επικεφαλής της δημόσιας εταιρείας άνθρακα». Για την ίδια τη Θάτσερ, με την οποία γνωρίστηκε, θυμίζει ότι, παρά τον αγγλικό εθνικισμό της, «υπέγραψε την Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη και υποστήριξε την κοινή αγορά».
Σχετικά με το Brexit, εκφράζει την έντονη λύπη του. Παρατηρεί όμως ότι ήδη από τη δεκαετία του ’80, η εκστρατεία προπαγάνδας κατά της ενωμένης Ευρώπης είχε ξεκινήσει για τα καλά. «Μέρος της βρετανικής μου μόρφωσης ήταν και η παραπληροφόρησή μου σε θέματα που αφορούσαν την Ευρωπαϊκή Ενωση. Σύμφωνα με τις βρετανικές εφημερίδες, οι ευρωπαϊκές οδηγίες δεν ήταν το αποτέλεσμα διαβουλεύσεων μεταξύ των δημοκρατικά εκλεγμένων κυβερνήσεων των κρατών-μελών, αλλά προϊόν επιβολής εκ μέρους των απρόσωπων γραφειοκρατών της Κομισιόν». Ακόμα και σήμερα, λέει, «κορυφαίοι Βρετανοί πολιτικοί δεν γνωρίζουν πώς λειτουργούν οι Βρυξέλλες, ποια είναι η θέση της Βρετανίας και ποιες θα είναι οι συνέπειες της προσπάθειας απαγκίστρωσης από κοινή ευρωπαϊκή νομοθεσία 40 ετών. Η Βρετανία συμμετέχει σε ένα πείραμα στο οποίο είναι η ίδια το πειραματόζωο».
Η κρίση της δημοσιογραφίας και η επέλαση των λαϊκιστών
Μετά την Οξφόρδη, ο Σικόρσκι ασχολήθηκε πρόσκαιρα με τη δημοσιογραφία – ήταν μάλιστα εκείνος που αποκάλυψε για πρώτη φορά, σε ανταποκρίσεις του για τη βρετανική Sunday Telegraph, το γεγονός ότι οι Αφγανοί μουτζαχεντίν είχαν στα χέρια τους πυραύλους τύπου Stinger, που άλλαξαν τα δεδομένα στο αντάρτικο εναντίον των Σοβιετικών. «Μόνο δύο αντίπαλοι της ΕΣΣΔ την κέρδισαν σε πόλεμο: η Πολωνία το 1920 και οι μουτζαχεντίν, οι οποίοι ήταν πεπεισμένοι ότι θα επικρατήσουν. Δυσκολευόμουν να τους πιστέψω τότε, αλλά είχαν δίκιο». Ως κάποιος που έχει ασκήσει το δημοσιογραφικό επάγγελμα και που μεγάλωσε σε μια χώρα χωρίς ελευθεροτυπία, πώς βλέπει τις επιθέσεις κατά του Τύπου από Δυτικούς ηγέτες – με κυριότερο τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών; «Υπήρχε δημοσιογραφία στην κομμουνιστική Πολωνία – απλά ήταν ελεγχόμενη από το κόμμα και υποστήριζε το καθεστώς. Υπάρχει μια οσμή του ίδιου πράγματος ξανά σήμερα στην Πολωνία. Η δημόσια τηλεόραση, την οποία για 20 χρόνια προσπαθήσαμε να μετατρέψουμε σε κάτι ανάλογο του BBC, είναι σήμερα υπό τον έλεγχο του κυβερνώντος κόμματος – είναι σαν το Breitbart να αναλάβει τη διεύθυνση του National Public Radio. Οι αξιοκρατικές προσλήψεις, η δεοντολογία – όλα αυτά έχουν πεταχτεί από το παράθυρο».
«Οι εργάτες είπαν στους κομμουνιστές ότι δεν εκπροσωπούν την εργατική τάξη», λέει ο Σικόρσκι ενθυμούμενος τα γεγονότα στην πατρίδα του το 1980-81.
Σχετικά με τις επιθέσεις πολιτικών κατά των ΜΜΕ, σημειώνει: «Πρέπει να παραδεχθούμε ότι υπάρχει πρόβλημα με τον ρόλο των Μέσων στη δημοκρατία και με τη σχέση τους με τους πολιτικούς. Μέρος του λόγου για την εξάπλωση του λαϊκισμού σε όλο τον δυτικό κόσμο είναι και η κατάρρευση του επιχειρηματικού μοντέλου των κατεστημένων ΜΜΕ. Και όσο μικρότερη είναι η χώρα, τόσο πιο οξεία είναι η κρίση». Τα παραδοσιακά Μέσα, λέει, «είχαν τον ρόλο των κριτών: του τι είναι αλήθεια και τι όχι, τι είναι σημαντικό και τι λεπτομέρεια, ποιος είναι αξιόπιστος και ποιος όχι. Ετσι, ακόμα και σε εποχές πόλωσης, ο διάλογος γινόταν στη βάση μιας περίπου κοινής αντίληψης των γεγονότων. Η κατάρρευση των παραδοσιακών ΜΜΕ σημαίνει ότι είναι πολύ πιο δύσκολη η διεξαγωγή του δημοκρατικού διαλόγου, γιατί οι συμμετέχοντες δεν συμφωνούν στα γεγονότα. Και καταλήγουν να εγκλωβίζονται σε θαλάμους αντήχησης, συνομιλώντας αποκλειστικά με άτομα που συμφωνούν μαζί τους».
Ζητούμενο η αξιοπιστία
Είναι κάτι προσωρινό αυτή η Βαβέλ ή θα γίνει η νέα φυσιολογική κατάσταση; «Αγνωστο. Οι εφημερίδες έχουν βρει εύχρηστα μοντέλα τιμολόγησης και οι αναγνώστες, τουλάχιστον στην Πολωνία, έχουν αρχίσει να εξοικειώνονται με την ιδέα τού να πληρώνουν για ποιοτική δημοσιογραφία». Θα αποκαταστήσει όμως αυτό τη φήμη των ΜΜΕ ως κριτών, με την προαναφερθείσα έννοια; Αυτό, μοιάζει να λέει, θα εξαρτηθεί από το πώς θα χειριστούν την κατάσταση οι ίδιοι οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί. «Για να καταγράψεις σωστά μια υπόθεση, χρειάζεσαι πόρους και χρόνο. Αν βρίσκεσαι υπό διαρκή πίεση, αν πρέπει να δημοσιεύσεις πολλαπλά ρεπορτάζ την ημέρα και δεν προλαβαίνεις να ελέγξεις την αξιοπιστία όσων γράφεις, το προϊόν θα είναι μια σούπα στην οποία θα αναμειγνύονται γνώμες, ισχυρισμοί, θεωρίες συνωμοσίας και ωμά ψεύδη».
Τα πάθη του ευρώ
Το 2011, ο Σικόρσκι είχε κάνει την εξής –αξιομνημόνευτη για Πολωνό– δήλωση: «Φοβάμαι τη γερμανική ισχύ λιγότερο από ό,τι φοβάμαι τη γερμανική αδράνεια». Σε τι βαθμό θεωρεί ότι η ευρω-κρίση οφείλεται στην υπερβολικά στενή αντίληψη του εθνικού συμφέροντος από πλευράς Βερολίνου; «Νομίζω ότι είχα δίκιο να μη φοβάμαι τη γερμανική ισχύ», λέει γελώντας. «Η Γερμανία ηγήθηκε παθητικά στην Ευρωζώνη, κυρίως με το να μπλοκάρει πρωτοβουλίες άλλων». Θυμίζει ότι οι πρώτες χώρες που παραβίασαν το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης ήταν η Γερμανία και η Γαλλία και σημειώνει ότι έγινε λάθος διαχείριση της κρίσης: «Η Ελλάδα έπρεπε να είχε αφεθεί να χρεοκοπήσει εξαρχής, παραμένοντας στην Ευρωζώνη, και να είχε προσφύγει στο ΔΝΤ». Προσθέτει πάντως ότι «η Ελλάδα πέρασε μια περίοδο κατά την οποία τα οικονομικά στοιχεία δεν είχαν σχέση με την πραγματικότητα».
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε με τον Ράντεκ Σικόρσκι στο ξενοδοχείο King George, όπου διέμεινε κατά την επίσκεψή του στη χώρα μας ώστε να συμμετάσχει στο Athens Democracy Forum. Ηταν νωρίς το πρωί και επιλέξαμε και οι δύο αυγά (benedict εκείνος, scrambled εγώ), για να στυλωθούμε για μια γεμάτη μέρα. Η επαφή έγινε μέσω της γυναίκας του, της ιστορικού και αρθρογράφου της Washington Post Αν Απλμπαουμ, η οποία έχει βρεθεί στο επίκεντρο θεωριών συνωμοσίας που προωθεί η λαϊκιστική δεξιά κυβέρνηση της Πολωνίας, ως συντονίστρια της εκστρατείας συκοφάντησης της χώρας από ξένα κέντρα. Κι αυτό, ενώ ο ίδιος ο Σικόρσκι είχε υπηρετήσει την πρώτη κυβέρνηση του Κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης ως υπουργός Αμυνας. Ακούγοντάς τον να μιλάει για την κατάσταση στην Πολωνία, ειδικά για τις επιθετικές ενέργειες για τη χειραγώγηση της Δικαιοσύνης και των ΜΜΕ, δεν μπορούσα να μην παρατηρήσω τις ομοιότητες με την Ελλάδα – και ήμουν ευγνώμων για τις διαφορές.
Oι σταθμοί του
1963
Γεννιέται στο Μπιντγκόζ της Πολωνίας.
1981
Πρόεδρος της μαθητικής απεργιακής επιτροπής κατά τη διάρκεια των αναταραχών στη γενέτειρά του.
1986
Αποφοιτά από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με πτυχίο Φιλοσοφίας, Πολιτικής και Οικονομικών.
1989
Εκδίδει το βιβλίο «Dust of the Saints», για τις εμπειρίες του ως πολεμικός ανταποκριτής στο Αφγανιστάν.
1992
Διορίζεται αναπληρωτής υπουργός Αμυνας της Πολωνίας.
2002
Γίνεται στέλεχος στο συντηρητικό American Enterprise Institute στην Ουάσιγκτον.
2005
Αναλαμβάνει το υπουργείο Αμυνας στην πρώτη κυβέρνηση του Κόμματος Νόμου και Δικαιοσύνης.
2007
Διορίζεται υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης της Πολιτικής Πλατφόρμας του Ντόναλντ Τουσκ.
2014
Εκλέγεται πρόεδρος της πολωνικής Βουλής.