ΝΤΑΝΙΕΛ ΤΖ. ΣΙΓΚΕΛ, ΤΙΝΑ ΠΕΫΝ ΜΠΡΑΫΣΟΝ
Τι συμβαίνει στον εγκέφαλό του
μτφρ.: Αντωνία Γουναροπούλου
εκδ. Πατάκη, σελ. 286
Θα ήταν τεράστιο επίτευγμα αν ο νευροεπιστήμονας Ντάνιελ Τζ. Σίγκελ και η ψυχοθεραπεύτρια με ειδίκευση στη συμβουλευτική γονέων Τίνα Πέυν Μπράυσον κατόρθωναν να περιγράψουν σε λιγότερες από 300 σελίδες όλες τις διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στον αναπτυσσόμενο εγκέφαλο ενός παιδιού. Αλλά ακόμα κι αν ο ελληνικός τίτλος του βιβλίου, που πρωτοκυκλοφόρησε στις ΗΠΑ το 2011 και παραμένει σταθερά στις πρώτες θέσεις της λίστας με «εγχειρίδια» για γονείς, είναι κάπως πιο μεγαλόπνοος από τον πρωτότυπο «The Whole-Brain Child», το μόνο βέβαιο είναι πως οι αναγνώστες του δεν θα απογοητευτούν. Οι δύο συγγραφείς πράγματι επιχειρούν να εξιχνιάσουν μερικά από τα μυστήρια του παιδικού μυαλού, κυρίως όμως φιλοδοξούν να προσφέρουν στους εξαντλημένους, τελειομανείς ή απλώς περίεργους γονείς (και όσους φροντίζουν ή συναναστρέφονται ανηλίκους) μερικές χρήσιμες «τεχνικές» για να αποφεύγουν τα αδιέξοδα, να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις εντάσεις και να δημιουργούν κλίμα κατάλληλο για τη σωστή ψυχική και συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών τους από τη γέννηση έως την αρχή της εφηβείας.
Κεντρικό ρόλο στη θεωρία των Σίγκελ και Πέυν Μπράυσον καταλαμβάνει η έννοια της «εγκεφαλικής απαρτίωσης» (whole brain): όταν τα διαφορετικά τμήματα του εγκεφάλου λειτουργούν αρμονικά ως ενιαίο σύνολο. Οταν, δηλαδή, το αριστερό ημισφαίριο, που λατρεύει την τάξη, τους κανόνες και τη λογική, συνεργάζεται με το δεξιό, το οποίο είναι υπεύθυνο για τα συναισθήματα, τις αναμνήσεις και τις εικόνες, και ταυτόχρονα ο «κάτω» εγκέφαλος των ενστίκτων, των παρορμήσεων και των έντονων συναισθηματικών αντιδράσεων βρίσκεται σε επικοινωνία με τον «πάνω» εγκέφαλο της περισυλλογής, του αυτοελέγχου, της ενσυναίσθησης και της ηθικής. To «πρόβλημα» με τα παιδιά είναι πως ο ανθρώπινος εγκέφαλος συνεχίζει να ωριμάζει μέχρι τη δεκαετία των 20 και, όπως όλοι γνωρίζουμε, το «πάνω» μυαλό παραμένει υπό κατασκευή για πολύ περισσότερο καιρό από ό,τι το «κάτω». Για τον ίδιο ακριβώς λόγο, η αποστολή των γονέων και των εκπαιδευτικών είναι τρομερά σημαντική, αφού με τη σωστή προσέγγιση μπορούν να συμβάλουν καθοριστικά στη μελλοντική ψυχική ισορροπία και ευτυχία των παιδιών.
Αποφεύγοντας κατά το δυνατόν την περίπλοκη επιστημονική ορολογία, οι συγγραφείς χρησιμοποιούν εύληπτες έννοιες και μεταφορές, που μπορούν να συλλάβουν ακόμα και εκείνοι που έχουν ελάχιστο χρόνο και ενέργεια για διάβασμα, προσφέροντας απαντήσεις σε διαχρονικά γονεϊκά ερωτήματα, όπως «πώς να βοηθήσω το πιτσιρίκι μου να ξεπεράσει έναν παράλογο φόβο ή μια τραυματική ανάμνηση;», «πως να διαχειριστώ ένα ξέσπασμα θυμού;» και «τι να κάνω όταν τα αδέλφια τσακώνονται μεταξύ τους;». Σε κάθε περίπτωση, η απάντηση των Ντάνιελ Σίγκελ και Τίνα Πέυν Μπράυσον είναι ότι πρέπει πρώτα να «συνδεθούμε» συναισθηματικά με τη βοήθεια του δεξιού ημισφαιρίου και στη συνέχεια να ζητήσουμε εξηγήσεις ή να επιχειρήσουμε να διδάξουμε το σωστό και το λάθος. Τα έξυπνα σκίτσα της έκδοσης βοηθούν τα ίδια τα (μεγαλύτερα) παιδιά να κάνουν τα πρώτα τους βήματα προς την αυτογνωσία, μαθαίνοντας να ξεχωρίζουν ανάμεσα στα διαφορετικά συναισθήματα, να αφουγκράζονται τι συμβαίνει μέσα τους και να επιζητούν συνειδητά την ψυχική γαλήνη. Για όσους επιθυμούν να διεισδύσουν βαθύτερα στο επιστημονικό σκέλος του βιβλίου, τα προηγούμενα έργα του Σίγκελ «Mindsight» και «The Developing Mind» έχουν επίσης εξελιχθεί σε μπεστ σέλερ.