Αποψη: Πολιτικές διαστάσεις της κλιματικής αλλαγής

Αποψη: Πολιτικές διαστάσεις της κλιματικής αλλαγής

5' 47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Εδώ και δύο δεκαετίες, πολύ πριν από το 2015 που υπεγράφη στο Παρίσι η διεθνής συνθήκη για την κλιματική αλλαγή, είναι γνωστό ότι εξελίσσεται ένας τεράστιος κίνδυνος. Εδώ και πολλά χρόνια, αναλύσεις δείχνουν ότι οι επιπτώσεις στις μεσογειακές χώρες θα είναι συγκριτικά πιο ισχυρές, με σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομία, στην απασχόληση, στην ανάπτυξη, στα εισοδήματα, στον αγροτικό τομέα και στον τουρισμό, στον υδάτινο ορίζοντα, στις ασθένειες, στην παραγωγικότητα, στα μεταναστευτικά κύματα, στη θνησιμότητα και σε πολλά περισσότερα. Εδώ και καιρό, άλλες αναλύσεις δείχνουν ότι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής δεν θα είναι ομοιόμορφες για όλους. Πέρα από τη γεωγραφική θέση, αποφασιστικός παράγοντας είναι η αποτελεσματική διακυβέρνηση, η ικανότητα ανάπτυξης, η δημιουργία νέων κατάλληλων υποδομών, η προετοιμασία μιας χώρας για τον μετριασμό των επιπτώσεων σε ευαίσθητους τομείς και κοινωνικές ομάδες, οι εξειδικευμένες επενδύσεις, οι αλλαγές στο ενεργειακό σύστημα, η προσαρμογή σε νέες τεχνολογικές λύσεις, οι μεταβολές στο σύστημα εκπαίδευσης. Είναι μερικοί από τους παράγοντες που θα διαφοροποιήσουν την ένταση των αρνητικών επιπτώσεων στις επιμέρους χώρες. Οι επιπτώσεις δεν θα αφορούν μόνο την οικονομία. Θα προκαλέσουν εκτεταμένες και οδυνηρές κοινωνικές και πολιτικές αναδιατάξεις στο εσωτερικό και μεταξύ κρατών. Μπορεί αυτά που αναφέρω να φαίνονται πολλά, όμως είναι λιγότερα τόσο απ’ όσα πράγματι θα δούμε όσο και απ’ όσα πρέπει να κάνουμε.

Οι καταστροφές σε ανθρώπινες ζωές, υλικά αγαθά και φυσικό πλούτο που φαίνεται να οφείλονται στην κλιματική αλλαγή πυκνώνουν δραματικά. Ρόλος της πολιτικής και του πολιτικού συστήματος δεν είναι να θλίβεται ή να επιδίδεται σε επικοινωνιακές αλληλοκατηγορίες, το γνωστό blame game. Ούτε και να μοιράζει μικροαποζημιώσεις σε πληγέντες. Εξ ορισμού, σε τέτοιες καταστροφές, τέτοιου είδους μέτρα θα είναι εξαιρετικά αναντίστοιχα με τις ζημιές. Ρόλος της είναι να προετοιμάσει σε ένα μακρο-επίπεδο την κοινωνία για το τι πρέπει να γίνει και να σχεδιάσει και εφαρμόσει έγκαιρα ένα πρότυπο στρατηγικής, που θα αντιμετωπίζει σε μεγάλη κλίμακα ένα προς ένα τα ιστορικά ρίσκα που έχουμε μπροστά μας. Το γεγονός ότι χρησιμοποιώ τα λέξη «να», που παραπέμπει στο μέλλον, δείχνει την απόλυτη ανυπαρξία δράσεων, που θα έπρεπε να έχουν ξεκινήσει ένα, δύο, πέντε, δέκα χρόνια πριν.

Αδιαφορία και αδράνεια σημαίνουν ότι κάθε φορά τα θύματα που θρηνούμε και οι καταστροφές, θα αποτελούν όλο και περισσότερο αποτέλεσμα της δικής μας επιλογής να μην έχουμε πολιτική για τον νέο μεγάλο κίνδυνο. Η πολιτική για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή δεν είναι ακόμα μία πολιτική που καλείται να προστεθεί σε άλλες, όπως στην εκπαιδευτική, στη βιομηχανική, στην αγροτική, στη χωροταξική, στην ενεργειακή. Είναι μια οριζόντια διάσταση, που από τη φύση της αποτελεί οργανικό συστατικό πάρα πολλών πολιτικών. Κενά πολιτικής θα πληρωθούν ακριβά – σύντομα ή αργότερα.

Η Ελλάδα, σήμερα, έχει πολύ περιορισμένες προοπτικές σε ό,τι αφορά την παραγωγική της βάση και τη μορφή τής οικονομικής της ανάπτυξης. Η ανταγωνιστικότητα και το βιοτικό της επίπεδο δεν εξαρτώνται τόσο από την ικανότητά της να παράγει καινοτομίες ή τεχνολογικές αλλαγές σε μεγάλη κλίμακα, όσο από την ικανότητά της να εξειδικευθεί σε επιλεγμένους τομείς, να αξιοποιήσει έγκαιρα νέες διαθέσιμες τεχνολογίες και να δρα αποφασιστικά και νωρίτερα από άλλους. Αυτά όλα δεν θα έρθουν ως μάννα εξ ουρανού. Απαιτούν ενέργειες: σκέψη, πρόβλεψη, προετοιμασία, συνέπεια, μακροχρόνιες δράσεις, αποτελεσματικότητα και επαγγελματισμό, παρακολούθηση των διεθνών εμπειριών, ευρύτατες αλλαγές στις αντιλήψεις της κοινωνίας και ιδίως στο πολιτικό πεδίο.

Μελέτες και κατευθύνσεις για παρεμβάσεις πολιτικής υπάρχουν σε εθνικό και σε διεθνές επίπεδο. Συνεπώς, οι σκέψεις που ακολουθούν για κάποιους άξονες πολιτικής είναι ενδεικτικές και αποσπασματικές:

1. Απαιτούνται ποσά, αρχικά 1% και σταδιακά μέχρι 5% του ΑΕΠ ετησίως για δημόσιες επενδύσεις και έργα υποδομών, που αφενός θα περιορίζουν τους κινδύνους σε ευάλωτα σημεία της χώρας και αφετέρου θα αλλάζουν το πρότυπο των πρόσθετων και νέου τύπου αναγκαίων υποδομών.

2. Μη-κομματικοστραφείς σχεδιασμός επενδυτικών έργων και soft δράσεων, με μεγάλη προτεραιότητα, που θα αξιοποιήσουν πόρους – εθνικούς ή ευρωπαϊκών προγραμμάτων. Το πρόβλημα, προφανώς, είναι, ότι σημαντικά ποσά έχουν ήδη δεσμευθεί σε έργα άσχετα με τις προτεραιότητες που αναφέρθηκαν, και θα είναι εξαιρετικά δύσκολο να αλλάξουν.

3. Σταδιακές μεταβολές στο ενεργειακό πρότυπο, ώστε να περιοριστεί το κόστος από τις εκπομπές αερίων, που διαπιστώνουμε ήδη ότι θα επιβαρύνει δυσβάστακτα ΔΕΗ και χρήστες. Διαφορετικά, η ανταγωνιστικότητα, η ανάπτυξη, η απασχόληση, τα εισοδήματα, οι ανισότητες, η μετανάστευση νέων θα πληγούν και θα βυθίζουν την κοινωνία σε τέλμα, αν όχι κάτω από το τέλμα.

4. Στόχευση εξειδικευμένων πεδίων –χωρίς μεγαλεπήβολες φαντασιώσεις– στα οποία θα υπάρξει συγκροτημένη, μακροπρόθεσμη και πραγματιστική ενίσχυση ερευνητικών και καινοτομικών δραστηριοτήτων, ώστε σε 5 με 10 χρόνια να αναδειχθούν νέες ανταγωνιστικές παραγωγικές δραστηριότητες και εκσυγχρονισμός της παραγωγικής βάσης της χώρας. Στην ίδια λογική, διαμόρφωση εργαλείων πολιτικής, τα οποία θα ενισχύσουν τον αυξανόμενο αριθμό νέων καινοτόμων μονάδων, που αναδεικνύονται συνεχώς και είναι αναγκασμένες να αντιμετωπίζουν απολιθωμένες αντιλήψεις, που καταποντίζουν δυνατότητες, όνειρα και την ανάπτυξη της χώρας.

5. Παρακολούθηση των μορφών παρέμβασης που αναπτύσσονται σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο για την αντιμετώπιση σημαντικών προκλήσεων σε πεδία, όπως η διαχείριση των υδάτων, η διάβρωση του εδάφους, η εξοικονόμηση ενέργειας και, γενικά, δραστηριότητες που σχετίζονται θετικά ή αρνητικά με την κλιματική αλλαγή. Επίσης, παρακολούθηση πολιτικών που ακολουθούν άλλες χώρες για να ενισχύσουν την παραγωγική τους βάση με τα νέα δεδομένα και να αντιμετωπίσουν τα νέα προβλήματα και διεθνείς συνεργασίες.

6. Η γήρανση του πληθυσμού σε συνδυασμό με την απειλή νέων ασθενειών απαιτεί σχεδιασμό πολιτικών για την αντιμετώπιση νέων πιέσεων και κινδύνων στον τομέα της υγείας και περίθαλψης. Ηδη, βλέπουμε πώς αλλαγές θερμοκρασίας ή άλλες ευνοούν την ανάπτυξη επιδημιών και ασθενειών, που στο μέλλον θα διευρυνθούν και θα απαιτήσουν σημαντικές νέες δράσεις και σημαντικά ποσά.

7. Πίσω από την ανάλυση δεδομένων για το κλίμα, τα ύδατα ή τις θερμοκρασίες, θα πρέπει να δει κανείς τις προεκτάσεις και επιπτώσεις που προκύπτουν για άλλα κρίσιμα θέματα, όπως μετακινήσεις πληθυσμών, ανισότητες και επιπτώσεις στις τοπικές και περιφερειακές, ακόμα κοινωνικές και πολιτικές ισορροπίες, και τι κάνει γι’ αυτά. Οι μετακινήσεις πληθυσμών που με σιγουριά θα προκληθούν, ναι μεν θα απλωθούν στον χρόνο, αλλά θα αρχίσουν να ασκούν ισχυρές πιέσεις, απέναντι στις οποίες οι σημερινές θα φαίνονται ως παραδεισένιες.

Μία από τις μεγάλες προκλήσεις μας είναι να προβλέψουμε, να προετοιμάσουμε και να προσαρμοστούμε όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα και έγκαιρα απέναντι σε τέτοιου είδους επιπτώσεις. Πολιτικές μετριασμού των επιπτώσεων μπορεί να μην ανακόψουν τη ροή της σκόνης από τη Σαχάρα, την επικίνδυνη άνοδο της θερμοκρασίας ή της στάθμης της θάλασσας, άλλες μεγάλες αλλαγές. Μπορούν, όμως, να κάνουν πάρα πολλά για να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις, που γνωρίζουμε ότι θα ανακύψουν σε πολλά πεδία και σχέσεις.

Εχουμε περάσει κατά πολύ το κρίσιμο σημείο, έπειτα από το οποίο οι πολιτικές για την κλιματική αλλαγή θα έπρεπε να αποτυπώνονται στον προϋπολογισμό, στα προγράμματα δημοσίων επενδύσεων, στον πολιτικό σχεδιασμό και σε πολλές ακόμα δράσεις σε κεντρικό κρατικό, αυτοδιοικητικό και περιφερειακό επίπεδο ή και μέσα στην κοινωνία. Τίποτα, ούτε καν τα δύσκολα χρόνια της κρίσης, δεν δικαιολογεί την εθνική παθητικότητα. Στις νέες γενιές των Ελλήνων κληροδοτούμε το θεόρατο χρέος, το χρεοκοπημένο ασφαλιστικό, τις διχόνοιές μας και το κολοσσιαίο κόστος της κλιματικής αλλαγής. Στην Ιστορία της χώρας είναι τα πιο μεγάλα βάρη που κληροδότησαν οι παλιές γενιές στις νέες.

* Ο κ. Τάσος Γιαννίτσης είναι ομότιμος καθηγητής, πρώην υπουργός.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή