Το «δέος και το χάος» της νέας ψηφιακής επανάστασης

Το «δέος και το χάος» της νέας ψηφιακής επανάστασης

6' 10" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Όλοι μας έχουμε στην τσέπη μας περισσότερη υπολογιστική ισχύ από όση διέθετε η NASA όταν πήγε δύο ανθρώπους στο φεγγάρι». Η αναφορά αυτή του Τζεφ Ρότζερς, συντονιστή του Singularity Summit Italy, στην αρχή του διήμερου συνεδρίου έδωσε το στίγμα γι’ αυτά που θα ακολουθούσαν. Η διασπορά των εκθετικών δυνατοτήτων της ψηφιακής τεχνολογίας δίνει σε εφευρετικούς ανθρώπους τη δύναμη που παλαιότερα είχαν μόνο επιχειρηματικοί κολοσσοί ή κορυφαία ερευνητικά κέντρα. Η νέα αυτή εποχή «του δέους και του χάους», όπως χαρακτηρίστηκε, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ουτοπικές υπερβάσεις – αλλά και για δυστοπικούς εφιάλτες.

Το ιταλικό Singularity Summit, που έλαβε χώρα στις 2-3 Οκτωβρίου στο Μιλάνο, αντανακλώντας το θέμα του, ήταν ένας χείμαρρος πληροφορίας, από τον οποίο ήταν δύσκολο να μη φύγεις ζαλισμένος. Το τεχνολογικό συνέδριο, που εστιάζει στις λεγόμενες «εκθετικές τεχνολογίες» –και θα διεξαχθεί στην Αθήνα στις 19-20 Νοεμβρίου–, διοργανώνεται από το Singularity University, μια δεξαμενή σκέψης και εκπαιδευτικό οργανισμό τον οποίο ίδρυσαν πριν από περίπου 10 χρόνια στη Σίλικον Βάλεϊ ο Πίτερ Ντιαμάντης και ο Ρέι Κούρτσγουεϊλ.

Για δύο ημέρες, από τις 9 το πρωί έως τις 7 περίπου το βράδυ, ειδικοί από τους κλάδους των ερευνητικών πεδίων που θα διαμορφώσουν την οικονομία του αύριο αναδείκνυαν τους τρόπους και την ταχύτητα με την οποία ήδη ανατρέπονται τα δεδομένα στις επιχειρήσεις, στην υγεία, στις μεταφορές, στην ενέργεια και σχεδόν σε κάθε άλλη πτυχή της ζωής μας. Ο πιανίστας Ρομπέρτο Προσέντα παρείχε ευχάριστα διαλείμματα από το μελλοντολογικό σφυροκόπημα, αν και o αόρατος παρτενέρ του –το πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης του πιάνου που έπαιζε μαζί του– έδινε και στην ανάπαυλα αυτή μια δυσοίωνη χροιά. Έπειτα από αρκετές από τις ομιλίες, η Huma, η ψηφιακή βοηθός του συντονιστή, εμφανιζόταν στη μεγάλη οθόνη και έθετε ερωτήματα στους ομιλητές. Η θεματολογία του συνεδρίου ήταν ευρεία, αλλά το μήνυμα των ομιλητών ήταν κοινό: ο ρυθμός των αλλαγών τα επόμενα χρόνια θα επιταχυνθεί· όποιος δεν προσαρμοστεί κινδυνεύει να εξαφανιστεί.

 

Το «δέος και το χάος» της νέας ψηφιακής επανάστασης-1

Η Ανίτα Σελ Μπρέντε, CEO της iris.ai, εξηγεί γιατί η ανάπτυξη μιας πιο γενικής νοημοσύνης θα εξαρτηθεί «από τον συνδυασμό πολλών πραγμάτων» στα επόμενα 20-25 χρόνια.

 

Επανακαθορίζοντας το εφικτό

Οι παρουσιάσεις ήταν γεμάτες αναφορές σε τεχνολογικά άλματα που έχουν μετατρέψει ιδέες που ανήκαν μέχρι πολύ πρόσφατα στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας σε εμπορικά αξιοποιήσιμη πραγματικότητα. Το κόστος της χαρτογράφησης του ανθρώπινου γονιδιώματος, όπως ανέφερε ο Ρότζερς, έχει πέσει από 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 1997 (όταν επιτεύχθηκε για πρώτη φορά) σε 100 δολάρια πέρυσι. «Σύντομα θα είναι φθηνότερο από το να τραβάς το καζανάκι», είπε χαρακτηριστικά, ανοίγοντας τον δρόμο σε μια νέα εποχή εξατομικευμένων θεραπειών. O Κρις Βερμπούργκ, ιατρικός ερευνητής και συγγραφέας του βιβλίου «The Longevity Code», που διερευνά τα μυστικά της μακροβιότητας, ανέφερε ότι το κόστος τροποποίησης ενός γονιδίου, από εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια πριν από 20 χρόνια, είναι πλέον 40 δολάρια. Η διαδικασία αυτή, είπε, θα επιτρέψει την αποτροπή γενετικών ασθενειών, τη μετατροπή του καρκίνου σε μη θανάσιμη νόσο, ίσως και την εξάλειψη του HIV.

Το κόστος παραγωγής κρέατος in vitro (από την καλλιέργεια ζωικών κυττάρων αντί της σφαγής ζώων) έχει κι αυτό καταρρεύσει. Ο Μαρκ Ποστ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μάαστριχτ, μας είπε ότι το πρώτο μπιφτέκι που παρήγαγε πριν από πέντε χρόνια τού κόστισε 330.000 δολάρια. Σήμερα, με δεκάδες εταιρείες να έχουν δραστηριοποιηθεί στον κλάδο, το κόστος έχει πέσει στα 11 δολάρια. Ο ειδικός στη διαχείριση φυσικών καταστροφών και πρώην γιατρός του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ Έρικ Ράσμουσεν αφηγήθηκε πώς οι καταστροφές που προκάλεσε ο τυφώνας Μαρία στο Πουέρτο Ρίκο αποτέλεσαν την αφορμή για να αναδειχθούν νέες τεχνολογίες ανταπόκρισης – από κατοικίες που «χτίζονται» μέσα σε 24 ώρες με τρισδιάστατη εκτύπωση, με κόστος 4.000 δολάρια και τηρώντας όλες τις απαιτήσεις του οικοδομικού κανονισμού, έως φθηνότερη ηλιακή ενέργεια και πιο αποτελεσματικές διαδικασίες καθαρισμού του νερού. Η εικονική πραγματικότητα ήδη επιτρέπει σε ειδικούς στην κυβερνο-ασφάλεια να περιπολούν τα δίκτυα των εταιρειών τους σαν πράκτορες στο Matrix.

Τεχνολογίες όπως η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη ήταν για πολλά χρόνια στάσιμες, όπως φαινόταν στα βίντεο που έδειξαν αρκετοί ομιλητές με τα ρομπότ που δεν μπορούσαν να σταθούν όρθια. Σε πολύ σύντομο

διάστημα, όμως, χάρη στον συνδυασμό της αύξησης της υπολογιστικής ισχύος και της έκρηξης των διαθέσιμων δεδομένων που συμβάλλουν στη μηχανική μάθηση, τα ρομπότ πολλαπλασιάζονται και βγαίνουν από τα εργοστάσια. Η αυτόνομη οδήγηση είναι πλέον σε στάδιο πιλοτικής εφαρμογής και έτοιμη να κυριαρχήσει, μειώνοντας δραστικά τα δυστυχήματα στους δρόμους, αλλά και προκαλώντας τεράστιες αποδιαρθρώσεις στην αγορά εργασίας και στην οικονομία. Ο Χοντ Λίπσον, διευθυντής του Creative Machines Lab στο πανεπιστήμιο Columbia, είπε ότι όταν σε τρία τέσσερα χρόνια τα drones θα μπορούν να πετούν αυτόνομα για τρεις ώρες (αντί για μισή), «θα έλθουν επαναστατικές αλλαγές στο εμπόριο». Εν τω μεταξύ, το blockchain, η νέα τεχνολογία αποκεντρωμένης επεξεργασίας δεδομένων, απειλεί τους υφιστάμενους κολοσσούς του συγκεντρωτικού μοντέλου (Google, Facebook, Uber κ.ά.). Όπως το έθεσε η Ναθάνα Σάρμα του Singularity University, πηγαίνοντας τη γνωστή ρήση του Μαρκ Αντρέεσεν ένα βήμα πιο πέρα, «το λογισμικό τρώει το λογισμικό».

Πώς μπορούμε, λοιπόν, να προσαρμοστούμε σε έναν κόσμο τόσο ραγδαίων αλλαγών; Ο Τιμ Χάρφορντ, οικονομολόγος, αρθρογράφος (ως Undercover Economist) των Financial Times και παρουσιαστής του BBC, μίλησε για το φαινόμενο που παρατηρήθηκε όταν οι Λονδρέζοι αναγκάστηκαν να αλλάξουν τον τρόπο που έφταναν στη δουλειά τους, λόγω μιας παρατεταμένης απεργίας στο London Underground: «Δεκάδες χιλιάδες επέμειναν στις νέες διαδρομές ακόμα και μετά το τέλος της απεργίας. Όλες τις προηγούμενες δεκαετίες το έκαναν λάθος! Όλοι ψάχνουμε το βαρετό, το οικείο. Πρέπει να αναγκαστούμε να δοκιμάσουμε καινούργια πράγματα». Ο οικονομολόγος Αμίν Τουφάνι είπε ότι το IQ πρέπει να αντικατασταθεί από το AQ – το Adaptability Quotient, τον δείκτη προσαρμοστικότητας. «Πρέπει να μάθουμε να ξεμαθαίνουμε, που είναι τρομακτικά δύσκολο», είπε.

 

Το «δέος και το χάος» της νέας ψηφιακής επανάστασης-2

Ο Πασκάλ Φινέτ (κατέχει την έδρα Επιχειρηματικότητας στο Singularity University) επικαλέστηκε τον Ρέι Κούρτσγουεϊλ: «Στα επόμενα 100 χρόνια θα δούμε περισσότερες αλλαγές από ό,τι στα προηγούμενα 20.000!».

 

Η επερχόμενη απειλή

Μαζί με τις απεριόριστες δυνατότητες και την προσέγγιση της αφθονίας, ήταν αναπόδραστη η αίσθηση μιας επερχόμενης απειλής. Ο Άλεξ Γκλάντσταϊν, chief strategy officer του Human Rights Foundation, μίλησε για τον κίνδυνο το κινεζικό μοντέλο απόλυτης παρακολούθησης, με τον κεντρικό ρόλο της εφαρμογής WeChat, να επεκταθεί στη Δύση. Έγιναν αναφορές σε ιστοσελίδες που διαφημίζουν υπηρεσίες κυβερνο-επιθέσεων τύπου DDOS, που για 40 ευρώ μπορούν να ρίξουν το δίκτυο μιας τράπεζας, και στον αυξημένο κίνδυνο βιολογικής τρομοκρατίας λόγω του εκδημοκρατισμού της γενετικής μηχανικής και της συνθετικής βιολογίας. Ο Τουφάνι μίλησε για τον κίνδυνο, κατά την επόμενη δεκαετία, η ανισότητα να φτάσει σε επίπεδα όπου θα μιλάμε για δύο διαφορετικά υπο-είδη: «αυτούς που θα καβαλήσουν το εκθετικό κύμα και αυτούς που θα μείνουν πίσω».

Ο βαθύτερος φόβος διατυπώθηκε με ένα απόσπασμα από τον Ισραηλινό ιστορικό Γιουβάλ Νόα Χαράρι, τον κορυφαίο εκφραστή του ψηφιακού zeitgeist, το οποίο ανάρτησε στη μεγάλη οθόνη ο Γκλάντσταϊν: «Οι αλγόριθμοι σας παρακολουθούν αυτή τη στιγμή. Παρακολουθούν πού πηγαίνετε, τι αγοράζετε, ποιον συναντάτε. Σύντομα θα καταγράφουν όλα σας τα βήματα, όλες τις ανάσες, όλους τους χτύπους της καρδιάς. Βασίζονται στα Δεδομένα Μεγάλης Κλίμακας και στη μηχανική εκμάθηση, για να σας γνωρίζουν όλο και καλύτερα. Και όταν αυτοί οι αλγόριθμοι σας μάθουν καλύτερα από όσο γνωρίζετε τους εαυτούς σας, θα μπορούν να σας ελέγχουν και να σας χειραγωγούν, και δεν θα μπορείτε να κάνετε κάτι γι’ αυτό. […] Τελικά, είναι εμπειρικό το ζήτημα: αν οι αλγόριθμοι όντως κατανοούν τι συμβαίνει μέσα σας καλύτερα από ό,τι το κατανοείτε εσείς, η εξουσία θα περάσει σε αυτούς».

Οι προκλήσεις που δημιουργεί η τεχνολογία, επέμεναν οι ομιλητές στο Μιλάνο, θα λυθούν από την ίδια την τεχνολογία. Ας ελπίσουμε οι λύσεις να μη θέσουν το ανθρώπινο είδος στο περιθώριο. ■

 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή