Λίγες ημέρες προτού τεθεί σε δημοπρασία στον οίκο Sotheby’s το «Κορίτσι με το μπαλόνι», έργο του ανώνυμου καλλιτέχνη Μπάνκσι, ο διευθυντής πωλήσεων της λονδρέζικης γκαλερί Andipa είχε την ευκαιρία μιας ιδιωτικής περιήγησης στον χώρο. Μόλις επέστρεψε στην γκαλερί φαινόταν ότι κάτι τον προβλημάτιζε. Είχε παρατηρήσει ότι το πάχος της κορνίζας του συγκεκριμένου έργου ήταν ασυνήθιστο, δεν μπορούσε όμως να φανταστεί ότι εκεί κρυβόταν ένας μηχανισμός αυτοκαταστροφής.
Μοιράστηκε τις σκέψεις του με τον διευθυντή της γκαλερί, τον ελληνικής καταγωγής έμπορο έργων τέχνης Ακορις Αντίπα. Ούτε εκείνος υποψιάστηκε κάτι άμεσα. Ωσπου την περασμένη εβδομάδα, όταν την ημέρα της δημοπρασίας το έργο κατακυρώθηκε σε αγοραστή έναντι του ποσού του ενός εκατ. λιρών, τέθηκε σε εφαρμογή ο μηχανισμός κομματιάζοντας τον πίνακα σε λεπτές λωρίδες. «Ενιωσα χαρά. Σκέφθηκα ότι ήταν ένα πολύ έξυπνο εύρημα που εκτελέστηκε λαμπρά», λέει σε τηλεφωνική του συνομιλία με την «Κ» από το Λονδίνο ο κ. Αντίπα. Σε βίντεο που δόθηκε αργότερα στη δημοσιότητα ο Μπάνκσι –χωρίς να εμφανίζει το πρόσωπό του– φέρεται να δείχνει πώς είχε τοποθετήσει τον μηχανισμό και τις λεπίδες στην κορνίζα.
Σε συνέντευξή του στους New York Times, ο κ. Αντίπα είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο της εμπλοκής του οίκου Sotheby’s στο συμβάν, κρατώντας όμως τις επιφυλάξεις του. «Δεν είναι ξεκάθαρο αν και ο Sotheby’s συμμετείχε σε αυτό», είχε δηλώσει στην αμερικανική εφημερίδα. Λίγες ημέρες αργότερα, μιλώντας στην «Κ» ακούγεται πιο βέβαιος. Λέει ότι οι εικόνες της αυτοκαταστροφής του έργου του Μπάνκσι απασχόλησαν όλον τον κόσμο και παραθέτει ορισμένα στοιχεία που του κίνησαν –μετά το συμβάν– υποψίες.
Τα σενάρια
Οπως εξηγεί, ένα έργο τέχνης μεγάλης αξίας, όταν παραδίδεται σε έναν οίκο δημοπρασιών, θα πρέπει να αφαιρείται από την κορνίζα του για να εξεταστεί από ειδικούς και να διαπιστωθεί η αυθεντικότητά του. Εφόσον συνέβαινε κάτι τέτοιο, παρατηρεί ο Ακορις Αντίπα, τότε μπορεί να είχε εντοπιστεί ή να είχε αχρηστευθεί ο μηχανισμός καταστροφής του έργου.
Ακόμη και η τοποθέτηση του «Κοριτσιού με το μπαλόνι» σε εκείνο το σημείο πλάι στους τηλεφωνητές, όπου ήταν στραμμένα όλα τα βλέμματα και οι κάμερες, δεν ήταν κατά τον έμπορο τέχνης τυχαίο γεγονός. Αλλά και κατά την ιδιωτική περιήγηση, λίγες ημέρες πριν από τη δημοπρασία, το έργο φέρεται να είχε τοποθετηθεί πίσω από τραπέζι με εδέσματα, δυσκολεύοντας οποιονδήποτε να το παρατηρήσει από κοντά. Ακόμη και το γεγονός ότι τέθηκε σε δημοπρασία τελευταίο (67ο από όλα τα αντικείμενα) προβληματίζει τον κ. Αντίπα. Ο ίδιος δεν αποκλείει την πιθανότητα ο μηχανισμός αυτοκαταστροφής να τέθηκε σε λειτουργία χειροκίνητα από κάποιον που μπορεί να βρισκόταν εκείνη τη στιγμή μέσα στην αίθουσα, ακόμη και από τον ίδιο τον καλλιτέχνη.
Από την πλευρά του, ο οίκος Sotheby’s έχει διαψεύσει τους ισχυρισμούς ότι το συμβάν ήταν εις γνώσιν του, ή ότι πιθανός σκοπός ήταν η αύξηση της αξίας τού έργου. Η γκαλερί Andipa είχε πελάτες της που εκείνη την ημέρα κατέθεσαν προσφορές. Οι υπεύθυνοι της γκαλερί επικοινώνησαν σχεδόν με όλους –πλην ενός που διαμένει στη δυτική ακτή των ΗΠΑ– και κανείς εξ αυτών δεν είναι ο αγοραστής του «Κοριτσιού με το μπαλόνι».
Η γκαλερί του Ακορις Αντίπα ειδικεύεται, μεταξύ άλλων, στα έργα του Μπάνκσι. Εχει πωλήσει άλλες εκδοχές του «Κοριτσιού με το μπαλόνι» και στο παρελθόν είχε διοργανώσει μια μεγάλη έκθεση με έργα του ανώνυμου Αγγλου street artist, προσελκύοντας τουλάχιστον 25.000 επισκέπτες. Οι ρίζες της οικογένειας του έμπορου τέχνης οδηγούν στην Κεφαλονιά. Ορισμένοι είδαν στην καταστροφή του έργου του Μπάνκσι μια επαναστατική κίνηση, μια πράξη χλευασμού, ακόμη και καταγγελίας της σπατάλης εκατομμυρίων στο διεθνές εμπόριο σύγχρονης τέχνης. Σύμφωνα με τους Sotheby’s, πάντως, η συλλέκτρια που απέκτησε το έργο στη δημοπρασία θα προχωρήσει με την αγορά και θα πληρώσει το ποσό που προσέφερε. «Θα συμβούλευα να το αφήσει όπως είναι. Είναι πλέον ένα διάσημο κομμάτι και θα ήταν κρίμα να αποκατασταθεί. Είναι όντως μοναδικό», λέει ο κ. Αντίπα.
Αν και η ταυτότητά του ακόμη δεν έχει γίνει γνωστή, φημολογείται ότι ο Μπάνκσι γεννήθηκε στο Μπρίστολ της Αγγλίας το 1974. Ρωτάω τον Ακορις Αντίπα εάν τον έχει ποτέ συναντήσει, εάν έχει τύχει να συνομιλήσουν κατά πρόσωπο. «Θα μπορούσε να ήσουν εσύ που μου μιλάς τώρα στο τηλέφωνο, δεν το ξέρω», λέει.
Το βίντεο και ο Πικάσο
Το «Κορίτσι με το μπαλόνι» είναι ένα από τα πιο εικονικά έργα του μυστηριώδους καλλιτέχνη Μπάνκσι. Μια εκδοχή αυτού του στένσιλ, που εικονίζει ένα μικρό κορίτσι καθώς απελευθερώνει στον ουρανό ένα κόκκινο μπαλόνι σε σχήμα καρδιάς, πωλήθηκε το 2007 σε δημοπρασία στην Αγγλία έναντι 37.200 λιρών. Το 2014, μια αντίστοιχη τοιχογραφία είχε αφαιρεθεί από κτίριο στο Τότεναμ και τεθεί προς πώληση για 500.000 λίρες. Το κορνιζαρισμένο έργο που δημοπρατήθηκε στις 5 Οκτωβρίου στους Sotheby’s ήταν χρονολογίας του 2006. Σύμφωνα με τον διεθνή οίκο, ο αγοραστής είναι Ευρωπαία συλλέκτρια η οποία κατέθεσε την προσφορά της τηλεφωνικά. Η ταυτότητά της δεν έχει γίνει γνωστή, καθώς είναι πάγια τακτική των μεγάλων οίκων δημοπρασιών να μην αποκαλύπτουν τα στοιχεία των πελατών τους – εκτός και αν εκείνοι το επιθυμούν. Ούτε η ταυτότητα του προηγούμενου κατόχου δημοσιοποιήθηκε. Στο ιστορικό συλλογής αναφερόταν μόνο ότι είχε αποκτηθεί το 2006 απευθείας από τον δημιουργό του. Το βίντεο που αναρτήθηκε στον λογαριασμό του καλλιτέχνη στο Instagram και έδειχνε πώς είχε τοποθετήσει τον μηχανισμό αυτοκαταστροφής, μέσα σε λίγες ημέρες ξεπέρασε τα 11,5 εκατ. προβολές. Ο Μπάνκσι είχε γράψει στη λεζάντα της ανάρτησής του: «Η επιθυμία να καταστρέφεις είναι επίσης δημιουργική. Πικάσο».