Οταν οι διαστάσεις του δημόσιου φορέα μοιάζουν πολύ μικρές, δυσδιάκριτες, ώστε να χρησιμεύσουν ως πλαίσιο συμπεριφοράς για τους επωφελουμένους, φταίει ο πρώτος όχι οι δεύτεροι, αν και φέρουν και αυτοί για την παρανομία μεγάλο μέρος της ευθύνης. Η τηλεματική δεν ελέγχει τη λαθρεπιβίβαση στα λεωφορεία, μόνο υπενθυμίζει τις υποχρεώσεις των επιβατών: είσοδος από μπροστά, επικύρωση εισιτηρίου ή κάρτας. Η πρώτη υπόδειξη ακολουθείται, σε συνθήκες ολίγων. Σε έστω και μικρό συνωστισμό, αρκετοί, υπηρετώντας τα δικά τους απόλυτα, ξεκολλούν από το μπουλούκι και ανεβαίνουν φουριόζικα ή με το πάσο τους από τις άλλες πόρτες. Οσο για τη δεύτερη προτροπή, δέκα μπαίνουν, τέσσερις επικυρώνουν· ακούς μελαγχολικά τα αραιά «μπιπ» και κάπου κάπου τη φωνή να λέει: «η κάρτα έληξε». Μικρή πρόοδος από την προ της «εισόδου από την εμπρόσθια θύρα» εποχή, που ωστόσο δεν ανατρέπει το θλιβερό «κατεστημένο».
Αγνωστο πώς νιώθει η αυτοπειθαρχούμενη μειοψηφία – ίσως εισπράττουν τα επίχειρα της ευσυνειδησίας τους ή ήδη ουριοδρομούν προς τα εκεί όπου αστράφτουν τα βολικά παραδείγματα. Πάντως οι εισιτηριοδιαφεύγοντες δείχνουν άσπιλοι, ατάραχοι. Χωρίς τον φόβο του ελέγχου είναι ασθενές το δίλημμα «να χτυπήσω ή όχι εισιτήριο;». Οταν το κράτος δηλώνει ότι θα εφαρμόσει τον νόμο… στο μέλλον (κατά τον ΟΑΣΑ εκπαιδεύεται σώμα ελεγκτών), δηλαδή όταν θα έχει παγιωθεί η πεποίθηση ότι, παρά τους νέους κανονισμούς και το υποτιθέμενο μάτι του οδηγού, τα πράγματα είναι πολύ χαλαρά, καταλήγει ανυπόληπτο.
Μια παράδοξη κατάσταση, η οποία εγκαθιστά τον επιβάτη στην καρδιά της κακώς εννοούμενης ελευθερίας, στην επικίνδυνη απεραντοσύνη του δυνατού· η οποία του ξυπνά το αίσθημα της εξουσίας, ότι στο δημόσιο μέσο έχει αυτός τον έλεγχο, αν θέλει πληρώνει, αν θέλει δεν πληρώνει για την υπηρεσία που του προσφέρθηκε· η οποία του επιτρέπει να ασκείται στην ανυπακοή, να παίζει παιχνίδια με τη συνείδηση χωρίς επιπτώσεις.
Και θεριεύει η έλξη της αυθαιρεσίας –ανοικτοί είναι οι κρουνοί της παντού, στα πανεπιστήμια, στον δημόσιο χώρο… – διευρύνοντας τα όρια στην ιδιοτέλεια, εκμηδενίζοντας την υπανάπτυκτη συγκοινωνιακή (και όχι μόνο) αγωγή μας και στρώνοντας το έδαφος για αντιδράσεις. Διότι, αναίμακτα θα ξεβολευτεί το σώμα των απείθαρχων;