Εάν κάποιος κληθεί να περιγράψει έναν διευθυντή φυλακής, το πιθανότερο είναι να πει ότι είναι άνδρας, μεσήλικας, αυστηρός. Σωστά; Λάθος! Είναι γυναίκα, νέα, μειλίχια, με μόνα στοιχεία «αυστηρότητας» αυτά που της επιβάλλει η θέση της. Ο λόγος για την κ. Αννα Αριστοτέλους, τη διευθύντρια των φυλακών Κύπρου, η οποία εκλήθη από τη Γ.Γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής του υπουργείου Δικαιοσύνης να παρουσιάσει το σωφρονιστικό σύστημα της Κύπρου στους Ελληνες συναδέλφους της. «Κάθε άνθρωπος που στερείται την ελευθερία του δεν στερείται το δικαίωμά του να συνεχίσει να ζει, να εξελίσσεται και να ονειρεύεται», λέει στην «Κ», συμπυκνώνοντας τη φιλοσοφία που διέπει τη λειτουργία της μοναδικής κυπριακής φυλακής, στη Λευκωσία, αλλά και τον δικό της τρόπο σκέψης.
Η κ. Αριστοτέλους ανέλαβε τα ηνία της κυπριακής φυλακής πριν από τριάμισι χρόνια. «Εχουμε δουλέψει πολύ σκληρά, έχουμε δώσει την ψυχή μας. Εχουμε καταφέρει να αντιμετωπίσουμε τα σοβαρά προβλήματα που προέκυψαν από το τιμωρητικό μοντέλο. Πλέον, η αντιμετώπιση είναι ανθρωποκεντρική».
Στις φυλακές της Λευκωσίας διαβιούν περίπου 700 κρατούμενοι, οι οποίοι έχουν εικοσιτετράωρη πρόσβαση σε ζεστό νερό και ρεύμα (σ.σ. μέχρι πρότινος κοβόταν στις 9 το βράδυ). Τη ρωτώ αν υπάρχει βία στις φυλακές και η απάντησή της είναι αρνητική. «Οταν φτάνει κάποιος νέος κρατούμενος, του παίρνουμε συνέντευξη προκειμένου να δούμε τις ανάγκες του και να τον τοποθετήσουμε κατάλληλα. Η συνέντευξη, η βελτίωση και η αύξηση της ποσότητας και της ποιότητας του φαγητού, σε συνδυασμό με τη δυνατότητα εκγύμνασης και μάθησης εντός των φυλακών (σ.σ. λειτουργούν έξι γυμναστήρια και έξι σχολεία), έχουν μειώσει σημαντικά τα περιστατικά βίας. Παλαιά είχαμε τρία την εβδομάδα, τώρα ούτε τρία τον χρόνο. Σκεφτείτε ότι τα 2/3 των κρατουμένων παρακολουθούν σχολείο». «Η βία έρχεται με τη στέρηση της ποιότητας ζωής», λεει η κ. Αριστοτέλους.
Σε αντίθεση με τις ελληνικές φυλακές, η κυπριακή δεν πάσχει από υπερπληθυσμό και πλέον δεν υπάρχουν καταδικαστικές αποφάσεις εις βάρος της Κύπρου για παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στις φυλακές. «Σε εμάς το πρόβλημα είναι ότι σε διαφορετικές πτέρυγες μεν, αλλά στον ίδιο χώρο, διαβιούν άνδρες, γυναίκες, νέοι άνω των 21 ετών, αλλοδαποί, υπόδικοι και κατάδικοι. Είναι μεγάλες οι προκλήσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε».
Τη ρωτώ αν είναι εύκολο, δεδομένων του παρουσιαστικού και του φύλου της, να επιβληθεί. Η απάντηση έρχεται διά στόματος του συνεργάτη της Παναγιώτη Τσολιά. «Εχω ζήσει 20 διευθυντές. Πιστέψτε με, είναι η μόνη που επιβάλλεται». «Ο σεβασμός κερδίζεται. Οταν κοιτάζεις τον άλλον στα μάτια και είσαι ειλικρινής, τον κερδίζεις», λέει εκείνη και, προς επίρρωσιν, μου περιγράφει μια σκηνή. «Ηταν καλοκαίρι και περνούσα από το γήπεδο. Εκανε ζέστη και οι κρατούμενοι είχαν βγάλει τις μπλούζες τους. Με το που με είδαν, τις φόρεσαν παρότι δεν ήταν υποχρεωμένοι».
Ζητώ να μου περιγράψει μια χαρούμενη στιγμή. «Η αναγνώριση των προσπαθειών μου με ζητωκραυγές και γράμματα από τους κρατουμένους». Και η χειρότερη; «Οταν ένας κρατούμενος, κατά την αποφυλάκισή του, μου είπε ότι “τώρα αρχίζει η φυλακή γιατί θα πρέπει να αντιμετωπίσω την κοινωνία”».