Και ξαφνικά άρχισαμε όλοι να μιλάμε για το «λησμονημένο» θέμα, την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Eχουν περάσει 44 χρόνια από τότε που η Τουρκία άρχισε να γεμίζει το τραπέζι των ελληνοτουρκικών διαπραγματεύσεων με διεκδικήσεις και αμφισβητήσεις. Με τη σοφία που (πρέπει να) έχουμε πλέον αποκτήσει, οφείλουμε να δούμε ορισμένα πράγματα από την αρχή. Ας ξεκινήσουμε με μία αλήθεια που ισχύει σε όλο τον υπόλοιπο κόσμο πλην ημών. Η απόκτηση όσο δυνατόν μεγαλύτερων θαλάσσιων επιφανειών αποτελεί στόχο όλων των κρατών του κόσμου. Η θάλασσα ήταν και παραμένει πλούτος λόγω του τουρισμού, του εμπορίου, της αλιείας, των υδρογονανθράκων ή των ανανεώσιμων πηγών ενεργείας.
Μόνον η Ελλάδα έχει διαφορετική στάση. Μπορεί να έχουμε σημαία μας το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας, αλλά αυτό γίνεται μόνον σε ρητορικό επίπεδο. Στην πράξη ο χρόνος για εμάς «πάγωσε» στο 1974. Eκτοτε, θεσπίσθηκε η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, καθιερώθηκε εθιμικά ο κανόνας των 12 μιλίων στα χωρικά ύδατα, δημιουργήθηκαν νέες θαλάσσιες ζώνες όπως η ΑΟΖ, θεσπίσθηκαν «διεθνή στενά» που επιτρέπουν την απρόσκοπτη διέλευση των πλοίων. Εμείς απλά απέχουμε. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι σήμερα είμαστε το μοναδικό από τα 149 κράτη του πλανήτη που έχει δυνατότητα να κηρύξει χωρικά ύδατα 12 μιλίων και δεν το έχει κάνει. Μιλάμε για καταστροφή των αλιευμάτων στο Αιγαίο. Δεν λέμε, όμως, ότι η καταστροφή οφείλεται στο ότι οι κανόνες προστασίας του αλιευτικού πλούτου εφαρμόζονται μόνον σε μία στενή ζώνη 6 μιλίων δίπλα στις ακτές και η Ε.Ε. μας προτρέπει ήδη από το 1992 να θεσπίσουμε αλιευτική ζώνη 12 μιλίων. Η θλιβερή μοναξιά της Ελλάδος σε κάθε τομέα που αφορά το δίκαιο της θάλασσας δεν περιποιεί τιμή στην ελληνική διπλωματία.
Είναι γεγονός ότι όλα αυτά έγιναν διότι η Τουρκία μας απειλεί. Η απειλή είναι εντελώς παράνομη. Δεν μπορείς, όμως, να πεις ότι δεν την λαμβάνεις υπ’ όψιν σου. Εμείς, όμως έχουμε φτάσει στην άλλη άκρη. Προκειμένου να μην «ενοχλήσουμε» την Τουρκία, απέχουμε από οποιαδήποτε άσκηση δικαιωμάτων σε όλες μας τις θάλασσες.
Η πρόταση Κοτζιά κούνησε τα λιμνάζοντα ύδατα αλλά θα δημιουργούσε άλλα προβλήματα. Οι Τούρκοι ισχυρίζονται ότι στο Αιγαίο επικρατούν «ειδικές περιστάσεις» που απαγορεύουν την επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων. Εάν επεκτείνουμε τα χωρικά ύδατα μόνον στο Ιόνιο, επιβεβαιώνουμε τις απόψεις των Τούρκων. Το σωστό θα ήταν να υπάρξει ταυτόχρονη επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο και κάπου στο Αιγαίο. Επί παραδείγματι, η επέκταση μπορεί να περιλαμβάνει ολόκληρη την Κρήτη ή την Πελοπόννησο. Οι Τούρκοι δεν έχουν ποτέ διεκδικήσει θαλάσσιες περιοχές γύρω από Κρήτη ή Πελοπόννησο. Θα αντιδράσουν αλλά δεν έχουν έδαφος να δημιουργήσουν επεισόδιο. Eτσι όμως αντιμετωπίζεται με ουσιαστικό τρόπο το επιχείρημά τους που λέει ότι δεν επιτρέπεται να επεκτείνουμε χωρικά ύδατα οπουδήποτε στο Αιγαίο. Επομένως, ναι στην επέκταση των χωρικών υδάτων στο Ιόνιο αλλά μόνον εάν περιλαμβάνει και τμήμα του Αιγαίου.
ΥΓ. Ακόμη πιο «λησμονημένο» και από τα χωρικά ύδατα απεδείχθη το θέμα των «ευθειών γραμμών βάσεως» και του κλεισίματος κόλπων που επίσης έθεσε ο παραιτηθείς υπουργός. Γι’ αυτό ούτε που συζητήσαμε.
* Ο κ. Αγγελος Συρίγος είναι αναπληρωτής καθηγητής Διεθνούς Δικαίου & Εξωτερικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.