Το παλίμψηστο της μνήμης, αυτό αναπαριστά μέσω της δουλειάς της η Μαρία Στέφωση στην έκθεση «Κρυφή μνήμη», που παρουσιάζεται για λίγες ημέρες ακόμη στη Διπλάρειο Σχολή. Μέσα από το έργο της, το Αβερώφειο Γυμνάσιο Αλεξάνδρειας, το ιστορικό εκπαιδευτικό ίδρυμα που ανήκε στην ελληνική κοινότητα της πόλης και συστήθηκε κατά τον 19ο αιώνα, συναντά ένα άλλο σχολείο, στην Αθήνα, που ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1892.
Στην πραγματικότητα, χάρη στη σοφή επιλογή του χώρου, το ένα σχολείο εμπεριέχει το άλλο. Η Διπλάρειος και οι μεγάλες διδακτικές της αίθουσες γίνονται το προστατευτικό κέλυφος μέσα στο οποίο οι αναμνήσεις μιας περασμένης μαθητικής ζωής ξαναζούν.
Οπως λέει η ίδια η δημιουργός, φωτογράφος, γραφίστρια και επιμελήτρια εκδόσεων, για την «Κρυφή μνήμη», «σε αυτές τις φωτογραφίες μπορείς κάποιος να διαπιστώσει τρεις ιστορικούς χρόνους: ο ένας αφορά τις φωτογραφίες των παιδιών. Είναι μαθητές που φωτογραφίζονται χαρούμενοι με όλες τις προσδοκίες στα μάτια τους, έχουν όλο το μέλλον μπροστά τους, όλα τα όνειρά τους είναι στο σημείο εκκίνησης. Παίζουν με τον φακό και περιμένουν. Ο δεύτερος είναι οι φωτογραφίες του σχολείου. Eχει περάσει ο χρόνος, έχουν διαψευστεί πολλά όνειρα, έχουν συρρικνωθεί τα πράγματα ώστε πια αυτές οι αίθουσες είναι περιττές. Δεν μπορούν να έχουν τον ρόλο που είχαν. Και ο τρίτος χρόνος είμαστε εμείς, που το βλέμμα μας κρατά τη γνώση και τη χρονική απόσταση της ιστορίας. Αν θέλουμε να μιλήσουμε και με όρους ιστορίας της ομογένειας, ο πρώτος χρόνος είναι η χρυσή εποχή της αιγυπτιώτικης κοινότητας που τοποθετείται στην αυγή του περασμένου αιώνα έως το ξέσπασμα του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, ο δεύτερος χρόνος είναι ο χρόνος της φυγής με όλα τα επακόλουθα και, τέλος, είναι ο δικός μας χρόνος, στο σήμερα».
Στις φωτογραφίες του σχολείου φαίνεται ότι οι αίθουσες δεν μπορούν να έχουν τον ρόλο που είχαν.
Η Αλεξάνδρεια για τη Στέφωση είναι ένας χώρος οικείος, στον οποίο έχει ταξιδέψει πολύ και τον έχει γνωρίσει καταγράφοντας με την κάμερα όλη την ατμόσφαιρα της περίφημης ελληνικής γειτονιάς της Αλεξάνδρειας, με πρωταγωνιστές δύο εμβληματικές φυσιογνωμίες των Αλεξανδρινών: τον Κωνσταντίνο Καβάφη και τον Κωνσταντίνο Παρθένη. Η συγκεκριμένη έκθεση έχει μια άλλη διάσταση. Κινείται από τις μεγάλες προσωπικότητες, τους δύο ονομαστούς άνδρες, στους πολλούς και ανώνυμους ανθρώπους.
Οπως ακριβώς η Ιστορία που στρέφεται από τις ηρωικές αφηγήσεις κατορθωμάτων στην προφορική καταγραφή μαρτυριών προκειμένου να φωτίσει όλες εκείνες τις πτυχές των γεγονότων, τις ατομικές, που μας διαφεύγουν αλλά μας καθορίζουν.
Σκοπός της δεν είναι η δημιουργία ενός νοσταλγικού φωτογραφικού άλμπουμ που «θα περισώσει τις εύθραυστες από τον χρόνο εικόνες από τα “πίσω δωμάτια” της μνήμης», όπως σχολιάζει στο σημείωμά του ο ιστορικός τέχνης Γιώργος Μυλωνάς που έχει κάνει την επιμέλεια της «Κρυφής μνήμης». Στην πραγματικότητα η έκθεση δίνει την ευκαιρία στον θεατή να στοχαστεί πάνω στη ζωή βλέποντας σε αυτές τις φωτογραφίες και στις διπλοτυπίες τους το ίδιο το πέρασμα του χρόνου.
«Κρυφή μνήμη». Εως 26/10. Διπλάρειος Σχολή, πλ. Θεάτρου 3.