Στην παρατεταμένη περίοδο κρίσης και βαθύτατων αλλαγών που έχουν σημειωθεί στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια, αιωρούνται διάφορα, υπαρξιακού χαρακτήρα ερωτήματα. Όλα έχουν ως αφετηρία την αναζήτηση σταθερών σε μια περίοδο δομικών ανακατατάξεων, ιδιαίτερα σε μια χώρα όπου οι «ρηχοί» θεσμοί αποτελούν σύμπτωμα του γενικότερου προβλήματος. Σε αυτή την καταιγιστική –γεμάτη αβεβαιότητες– περίοδο, υπάρχει ένας θεσμός με ηλικία μεγαλύτερη από το ελληνικό κράτος, στηριγμένος στις συμπαγείς βάσεις που έχει χτίσει η παράδοση και χαλυβδώνει η διαρκώς μεγαλύτερη εμπειρία. Η Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων συμπληρώνει φέτος 190 χρόνια από την ίδρυσή της, τον Ιούνιο του 1828. Τον ερχόμενο Δεκέμβριο θα ορκιστεί η νέα τάξη, σχεδόν δύο αιώνες από την εποχή που ο Ιωάννης Καποδίστριας όρισε τους πέντε πρώτους ευέλπιδες. Στις 19 Οκτωβρίου, η Ακαδημία Αθηνών αφιέρωσε Πανηγυρική Συνεδρία προς τιμήν της Σχολής Ευελπίδων, τιμώντας κατ’ αυτόν τον τρόπο το πρώτο ίδρυμα του ελληνικού κράτους. Σήμερα, από τη σχολή αποφοιτούν οι αξιωματικοί που στελεχώνουν τον Ελληνικό Στρατό, ωστόσο για δεκαετίες εκεί εκπαιδεύονταν μηχανικοί και λοιποί τεχνικοί που ανέλαβαν να διεκπεραιώσουν τα πρώτα δημόσια έργα της μικρής Ελλάδας του πρώτου μισού του 19ου αιώνα.
Τριτοετείς ευέλπιδες (Τάξη 1940Β) με στολή υπηρεσίας αναχωρούν για το ελληνοϊταλικό μέτωπο (28 Οκτωβρίου 1940).
«Μία φορά εύελπις, πάντα εύελπις»
Από τις ιστορικές φωτογραφίες του Αρχείου της Σχολής που δημοσιεύει σήμερα το «Κ» και την πλούσια ιστορία αυτής της στρατιωτικής ακαδημίας προκύπτει ανάγλυφα η παρουσία των ευελπίδων σε όλες τις στιγμές κατά τις οποίες το Έθνος χρειάστηκε τη συμβολή τους. Από τη δράση του Παύλου Μελά, του πλέον ιστορικού προσώπου που αποφοίτησε το 1891 από τη σχολή (όταν βρισκόταν στον Πειραιά), μέχρι τη μάχη που έδωσαν στην Κρήτη το 1941 γύρω από την πολεμική σημαία, η οποία εκτίθεται ακόμα στις εγκαταστάσεις της ΣΣΕ στη Βάρη, συνολικά 65 ευέλπιδες έχασαν τη ζωή τους υπερασπιζόμενοι πολύ συγκεκριμένες αξίες. Ο διοικητής της ΣΣΕ, Χαράλαμπος Λαλούσης, και οι υπόλοιποι αξιωματικοί που ξενάγησαν το «Κ» στις εγκαταστάσεις της Βάρης συμπύκνωσαν σε μία φράση τη βασική παρακαταθήκη που αφήνει στους νέους που ολοκληρώνουν την εκπαίδευσή τους στην αρχαιότερη στρατιωτική ακαδημία της Ελλάδας: «μία φορά εύελπις, πάντα εύελπις».
Στρατιωτικό networking
Οι σύγχρονες φωτογραφίες αποδίδουν τη σύνδεση των ευελπίδων με την παράδοση, ωστόσο δεν αποτυπώνουν το σύνολο της πραγματικότητας. Η μόνη σχέση που διατηρούν οι σύγχρονοι ευέλπιδες με το παρελθόν είναι αυτή η συμβολική, αλλά και πολύ πιο εσωτερική σύνδεση με την παράδοση. Οι κληρονόμοι αυτής της παράδοσης λαμβάνουν μια ευρύτατη εκπαίδευση, με σκοπό τη διαμόρφωση ηγετών. Οι μελλοντικοί αξιωματικοί, ιδιαίτερα μετά την πολύ έντονη δραστηριοποίηση του αρχηγού ΓΕΣ Αλκιβιάδη Στεφανή, συμμετέχουν σε προγράμματα μετεκπαίδευσης στις πλέον εξελιγμένες και απαιτητικές στρατιωτικές ακαδημίες της Δύσης. Πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το West Point, όπου η ΣΣΕ αποστέλλει σπουδαστές σε προγράμματα όπως το CadetsField Training. Οι νέοι υποψήφιοι αξιωματικοί ακολουθούν, επίσης, μεταπτυχιακά προγράμματα Ηγεσίας στα πανεπιστήμια Columbia και Texas, ενώ η Σχολή Ευελπίδων έχει εκτεταμένες συμπράξεις με στρατιωτικές ακαδημίες πολλών ευρωπαϊκών χωρών μέσω του αποκαλούμενου Military Erasmus. Το «στρατιωτικό networking», μέσω του Δικτύου του Ευρωπαϊκού Κολεγίου Άμυνας, δίνει στους μελλοντικούς ηγέτες εφόδια, αλλά κυρίως αντίληψη της πραγματικότητας στο εξωτερικό. Οι νέοι αξιωματικοί δεν είναι περίκλειστοι στην ελληνική πραγματικότητα, αλλά αποκτούν εμπειρίες και γνώση για τη λειτουργία των στρατιωτικών δομών της Ευρώπης, και όχι μόνο. Επίσης, η ΣΣΕ είναι μια ακαδημία στην οποία άντρες και γυναίκες συναγωνίζονται σε όλα υπό ακριβώς τις ίδιες συνθήκες. Το 87% των σπουδαστών είναι Έλληνες (το 12% εξ αυτών προέρχονται από την Κύπρο), ενώ το 13% αποτελείται από ξένους, οι οποίοι προέρχονται κυρίως από τα Βαλκάνια και τη Μέση Ανατολή.
Ευέλπιδες μπροστά από το Πολεμικό Μουσείο του Ναυπλίου, κτίριο ιστορικής σημασίας το οποίο αποτέλεσε την πρώτη Σχολή Ευελπίδων (1828-1834).
Κρίση και ευεργέτες
Η Σχολή Ευελπίδων δεν θα μπορούσε να παραμείνει ανέπαφη από την οικονομική κρίση. Κάθε εύελπις κοστίζει στο ελληνικό κράτος 14.000-15.000 ετησίως, ενώ η αναλογία καθηγητή προς εύελπι παραμένει στο 1 προς 7 ή 8, ανάλογα με τη χρονιά. Σε επίπεδο ανθρώπινου δυναμικού η προσφορά παραμένει υψηλή, ωστόσο οι υποδομές ενός τόσο μεγάλου κτιριακού συμπλέγματος χρειάζονται συντήρηση. Υπολογίζεται ότι μόνο οι λάμπες της ΣΣΕ κυμαίνονται μεταξύ 32.000 και 34.000. Κανείς δεν γνωρίζει τον ακριβή αριθμό. Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια πολύ σοβαρή προσπάθεια ενίσχυσης των υποδομών της μεγαλύτερης σε έκταση στρατιωτικής ακαδημίας στην Ευρώπη (συνολική έκταση 3.500 στρεμμάτων, με 1.000 από αυτά να καλύπτονται από υποδομές). Με πρωτοβουλία του αρχηγού ΓΕΣ Αλκιβιάδη Στεφανή γίνεται μια προσπάθεια αναβίωσης των μεγάλων εθνικών ευεργεσιών. Στο πλαίσιο αυτό έχουν ανταποκριθεί ήδη κάποιοι. Όπως ενημέρωσαν το «Κ» επιτελείς της Ευελπίδων, το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος δώρισε 1,7 εκατ. ευρώ στη Σχολή Ευελπίδων, εκ των οποίων 1,5 εκατ. θα χρησιμοποιηθούν για την ανακαίνιση πέντε κτιρίων των Λόχων της Σχολής. Με δωρεά της Αλίκης Περρωτή ανακαινίζεται το Αμφιθέατρο της Σχολής (που, όπως όλα τα κτίριά της, έχει βασιστεί και αυτό σε σχέδια του Δοξιάδη). Ενώ εσχάτως η Τράπεζα Alpha Bank ανέλαβε την ανακαίνιση των αιθουσών διδασκαλίας. Είναι απολύτως βέβαιο ότι οι ευεργεσίες αυτές είναι απαραίτητες και ενισχύουν τους δεσμούς ανάμεσα στην ιδιωτική πρωτοβουλία και το κράτος.
Η Σχολή Ευελπίδων ξεκίνησε ως το πρώτο «φυτώριο» στελεχών ενός μικρού και περιορισμένου κράτους. Εν συνεχεία, μέχρι το 1913 και την επέκταση των εθνικών συνόρων, αποτέλεσε μια ακαδημία την οποία η αστική ελίτ τίμησε με τη συμμετοχή και το αίμα της. Ο διπλασιασμός της εθνικής επικράτειας άνοιξε τη σχολή στα αγροτικά και μικροαστικά στρώματα. Πλέον, πρόκειται για μια στρατιωτική ακαδημία η οποία βρίσκεται στην 8η θέση παγκοσμίως και περιλαμβάνει στους κόλπους της νέες και νέους που συναγωνίζονται για την πιο ευγενή πτυχή της ανθρώπινης αριστείας: την υπηρεσία στην πατρίδα. ■