Τους έξι τελευταίους μήνες ο δείκτης τραπεζών στο Χρηματιστήριο σημείωσε πτώση 45%. Γιατί οι τραπεζικές μετοχές έχασαν τη μισή σχεδόν αξία τους; Κι αυτό ενώ βγαίνουμε από το μνημόνιο και η ανάπτυξη έρχεται, για να υιοθετήσουμε την κυβερνητική ρητορική.
Οι τράπεζες νοσούν, εξαιτίας των μη εξυπηρετούμενων δανείων που υπολογίζονται (τέλη 2017) σε 96 δισ. ευρώ, δηλαδή περίπου ένα στα δύο δάνεια που χορήγησαν είναι κόκκινο. Η λύση του προβλήματος θα ήταν να «πωληθούν» τα δάνεια αυτά σε «ειδικές» εταιρείες που εισπράττουν (με διάφορους τρόπους) χρωστούμενα από οφειλέτες. Προφανώς, εξυγίανση τραπεζών σημαίνει να πάρουν τελικά ζημίες, διαγράφοντας έως το 2022 δάνεια που δεν θα εισπράξουν. Δεν μπορούν.
Οι ελληνικές τράπεζες αδυνατούν να λύσουν τον γόρδιο δεσμό παρότι ισχυρίζονται ότι τα κεφάλαιά τους υπερβαίνουν τις απαιτήσεις κεφαλαιακής επάρκειας που είναι υποχρεωμένες να τηρούν. Ενα από τα ταμπού στην εγχώρια οικονομική φιλολογία είναι ότι οι τράπεζες δεν έχουν πραγματικά κεφάλαια. Το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται από μια εφεύρεση που ονομάζεται «αναβαλλόμενος φόρος». Ηταν ο εύκολος τρόπος για την… ημι-εξυγίανση των τραπεζών. Χωρίς πραγματικά κεφάλαια, χωρίς να επιβαρυνθεί το δημόσιο χρέος, χωρίς να βάλουν ιδιώτες όσα πραγματικά χρειάζονταν.
Ολοι, κυβέρνηση, τράπεζες, τρόικα, συμφώνησαν σε κάτι αυθαίρετο. Οι τράπεζες απέκτησαν με νόμο τη δυνατότητα να συμψηφίζουν τις απώλειες από το «κούρεμα» ομολόγων, με φόρο που θα καταβάλλουν στο μέλλον αν έχουν κέρδη. Τα 20 επόμενα χρόνια οι τράπεζες δεν θα πληρώνουν φόρο για κέρδη και τα ποσά του (αναβαλλόμενου) φόρου θα προστίθενται στα κεφάλαιά τους. Κι από τώρα, τα ποσά αυτά θεωρούνται κεφάλαια και υπολογίζονται 20 δισ. ευρώ από τα 27,8 δισ. των τραπεζικών κεφαλαίων. Σήμερα, ποσοστό 40% έως και 81% των κεφαλαίων των τεσσάρων συστημικών τραπεζών είναι από αναβαλλόμενο φόρο. Δεν είναι (πραγματικά) κεφάλαια που καταβλήθηκαν στα ταμεία, εμφανίζονται επειδή το Δημόσιο δεν θα φορολογήσει μελλοντικά κέρδη. Κι αν δεν υπάρξουν κέρδη; Τότε το Δημόσιο θα αποκτήσει μετοχές των τραπεζών, περιορίζοντας το ποσοστό των ιδιωτών που έχουν επενδύσει σε αυτές. Γι’ αυτό οι τράπεζες δεν εξυγιαίνονται. Αν γράψουν ζημίες διαγράφοντας κόκκινα δάνεια, χάνουν «κεφάλαια» από τον αναβαλλόμενο φόρο. Οι τράπεζες θα κρατικοποιηθούν εις βάρος των επενδυτών που έβαλαν (πραγματικά) κεφάλαια τρεις φορές τα τελευταία χρόνια.
Γιατί, όμως, οι τράπεζες είναι αναγκασμένες να μειώσουν τα κόκκινα δάνεια σε μονοψήφιο ποσοστό έως το 2022;
Η απάντηση βρίσκεται στη Βασιλεία, τη γραφική, μεσαιωνική πόλη της Βορειοδυτικής Ελβετίας, στις όχθες του Ρήνου. Είναι η έδρα της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) και της «Επιτροπής Βασιλείας για την Τραπεζική Εποπτεία» στην οποία συμμετέχουν 45 κεντρικές τράπεζες. Αποφάσισαν ότι προκειμένου να αποφευχθούν οι κρίσεις, οι τράπεζες πρέπει να έχουν περισσότερα κεφάλαια, να ελέγχεται στενότερα το ρίσκο που αναλαμβάνουν. Το νέο πλαίσιο εποπτείας (Βασιλεία ΙΙΙ) θα εφαρμόζεται τον Ιανουάριο του 2022.
Δυσεπίλυτο πρόβλημα, αλλά ο υπουργός Αλ. Φλαμπουράρης αρμόδιος για τις τράπεζες μπορεί να σκαρφιστεί φρέσκιες ιδέες για να το λύσει. Απλώς οι μέτοχοι δεν έχουν υπομονή να περιμένουν. Υποπτεύονται ότι δεν θα κάνει τίποτα.