Τον Ιανουάριο του 2013 γράφτηκε το τελευταίο κεφάλαιο για το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Ο επί 19 χρόνια θεσμικός εκπρόσωπος του βιβλίου καταργήθηκε από τον τότε αναπληρωτή υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τζαβάρα. Η υπουργός Πολιτισμού Μυρσίνη Ζορμπά, που συνδέθηκε με την ίδρυση του ΕΚΕΒΙ το 1994 και τη διεύθυνση του φορέα, πρόσφατα ανακοίνωσε τη δημιουργία ενός νέου «ΕΚΕΒΙ», ενός Οργανισμού Βιβλίου και Ανάγνωσης. Η «Κ» έθεσε το ερώτημα σχετικά με την ίδρυση του νέου οργανισμού και παρουσιάζει δύο διαφορετικές απόψεις με αρκετά σημεία σύγκλισης. Ο συγγραφέας Κώστας Κουτσουρέλης επισημαίνει ότι το ΕΚΕΒΙ σπατάλησε εκατομμύρια χωρίς αποτέλεσμα και προτείνει αλλαγή του πολιτικού φορέα του βιβλίου, ενώ η ποιήτρια Μαρία Τοπάλη υπογραμμίζει τις ανάγκες του συγγραφέα και την υποστήριξη από έναν κρατικό φορέα και διερωτάται εάν η πολιτική θα ασκείται «α λα γκρέκα».
Γραφείο διοργάνωσης βιβλιοπανηγύρεων
Κώστας Κουτσουρέλης*
Oσοι θεωρούν το πρώην Εθνικό Κέντρο Βιβλίου επιτυχία, εύλογο είναι να τρέφουν προσδοκίες από την υπουργοποίηση της εμπνεύστριάς του, Μυρσίνης Ζορμπά. Και υπάρχουν άνθρωποι του βιβλίου, εκδότες και συγγραφείς, που το θεωρούν ακόμη και τώρα επιτυχία. Μετά δεκαετίες θεσμικής αδιαφορίας για το βιβλίο, το ΕΚΕΒΙ φάνηκε να καλύπτει ένα κενό όσο λειτούργησε. Ακόμη και σε ανθρώπους σοβαρούς, δημιούργησε την εντύπωση ότι τέλος πάντων κάτι γινόταν – ή μπορούσε να γίνει.
Πρόκειται δυστυχώς για οφθαλμαπάτη. Για τα χρόνια ελλείμματα του αναγνωστικού μας πολιτισμού, το ΕΚΕΒΙ έπραξε ελάχιστα. Αντιθέτως, κατασπατάλησε δεκάδες εκατομμύρια που θα μπορούσαν να είχαν απόδοση θαυματουργή αν είχαν επενδυθεί με γνώση και προορατικότητα.
Αν η Ελλάδα ήταν χώρα με επαρκείς φιλοαναγνωστικούς θεσμούς, ακόμη και ο διεθνής και εσωτερικός εκθεσιακός τουρισμός στον οποίο το Κέντρο αρίστευσε, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μια, πανάκριβη έστω, άσκηση επαρχιώτικης ματαιοδοξίας. Αν η χώρα διέθετε λ.χ. εθνική βιβλιογραφική υπηρεσία. Αν διέθετε ικανές σχολικές, δημοτικές και δανειστικές βιβλιοθήκες. Αν διέθετε επιστημονικές εκδόσεις των κρίσιμων κειμένων της νεοελληνικής γραμματείας και μεταφράσεις τους στις γνωστότερες ξένες γλώσσες. Αν διέθετε μεταφρασμένα στη γλώσσα της όλα εκείνα τα κορυφαία έργα του ευρωπαϊκού πολιτισμού που σήμερα δεν διαθέτει, και ων ουκ έστι αριθμός. Αν διέθετε, έστω, Ιστορικό Λεξικό της γλώσσας μας. Τίποτε όμως απ’ αυτά δεν διαθέτει.
Αντί να επιδοθεί στα αναγκαία αυτά, το πρώην ΕΚΕΒΙ έδρασε στην ουσία ως γραφείο διοργάνωσης βιβλιοπανηγύρεων και ταξιδίων δι’ ευνοούμενους. Αν ο λόγος για τον οποίο η κ. Ζορμπά δέχθηκε να μπει σ’ αυτή τη θνησιμαία κυβέρνηση, όπως θρυλείται, είναι για να το νεκραναστήσει, τότε προσφέρει, και πάλι, κακή υπηρεσία στον τόπο.
ΥΓ. Γνώμη του γράφοντος είναι ότι η εθνική πολιτική βιβλίου, με προτεραιότητες αυτές που ανέφερα, πρέπει να συγκεντρωθεί στο υπουργείο Παιδείας υπό την Εθνική Βιβλιοθήκη. Το νέο ξεκίνημα του θεσμού στο φαληρικό Δέλτα είναι ελπιδοφόρο.
* O κ. Κώστας Κουτσουρέλης είναι συγγραφέας.
Ας υπάρξει κάποια πολιτική για το βιβλίο
Μαρία Τοπάλη*
Είμαστε, εδώ και καιρό, μάρτυρες του θράσους μιας πρωτεύουσας που φέρει τον τίτλο της «παγκόσμιας πρωτεύουσας βιβλίου», χωρίς να διαθέτει τη στοιχειωδέστερη σχετική υποδομή, δηλαδή ένα σύγχρονο δίκτυο βιβλιοθηκών στις γειτονιές. Αν ξαναγεννηθεί το ΕΚΕΒΙ, θα αρθεί, άραγε, αυτή η ντροπή;
Συμμετέχοντας πριν από μέρες σε ένα γερμανοελληνικό λογοτεχνικό συμπόσιο στο Βερολίνο πληροφορηθήκαμε με οδυνηρή έκπληξη ότι οι Αλβανοί, οι Βούλγαροι, οι Ρουμάνοι (εννοείται, οι Γερμανοί) επιχορηγούν τη μετάφραση των βιβλίων τους σε άλλες γλώσσες. Οι Ελληνες, πάλι, όχι. Αν αποκτήσουμε κρατικό φορέα βιβλίου θα πληρωθεί το κενό; Και θα γίνει αυτό στοχευμένα, αξιοκρατικά, με στρατηγική ή α λα γκρέκα;
Οταν ανοίγουμε ένα αγγλόφωνο ή γερμανόφωνο βιβλίο ποίησης, συχνότατα διαβάζουμε στην πρώτη σελίδα τις ευχαριστίες που η ποιήτρια ή ο ποιητής απευθύνουν στον φορέα που υποστήριξε με υποτροφία το συγκεκριμένο «πρότζεκτ» (ναι, η συγγραφή μιας ποιητικής συλλογής μπορεί και πρέπει να είναι ένα «πρότζεκτ», μια κανονική δουλειά, όχι ένα πάρεργο). Ενας κρατικός φορέας για το βιβλίο θα αναζητήσει κονδύλια και θα ενθαρρύνει τη χορήγηση υποτροφιών; Θα προκηρύσσονται σχέδια και προγράμματα με ανοιχτές και διαφανείς διαδικασίες ή θα γίνονται απευθείας αναθέσεις;
Οταν θέλουμε να μιλήσουμε για το βιβλίο, τις εκδόσεις, τις μεταφράσεις, τους αναγνώστες, το κάνουμε συνήθως ιμπρεσιονιστικά, χωρίς στοιχεία και τεκμήρια. Το ΕΚΕΒΙ ή το όποιο ΕΚΕΒΙ θα αναλάβει την υποχρέωση να ερευνά και να παρέχει έγκυρα δεδομένα για το βιβλίο;
Δεν είναι δουλειά του συγγραφέα να υποδείξει το είδος του φορέα ή του κρατικού οργάνου που θα ασκήσει μια πολιτική βιβλίου. Υπάρχουν για την υπόθεση αυτή τεχνοκράτες και θα έπρεπε να υπάρχουν πολιτικοί με τεχνοκρατική επάρκεια. Μπορεί όμως ο συγγραφέας να διατυπώσει τις ανάγκες του, και αυτό προσπάθησα να κάνω. Ας υπάρξει, εν πάση περιπτώσει, κάποια πολιτική για το βιβλίο. Και ας την ασκήσει κάποιος. Θα είναι οπωσδήποτε καλύτερα από τώρα που δεν υπάρχει καμία και κανείς δεν την ασκεί.
* Η κ. Μαρία Τοπάλη είναι ποιήτρια.